مبارزه با تبعیض تحصیلی در ایران

سراج‌الدین میردامادی

جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی در ایران روز هفتم آذر، سالروز تأسیس خود را در شهرهای تهران، شیراز، اصفهان در شهر اوترخت کشور هلند جشن گرفت. به این بهانه با صفورا الیاسی، عضو جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی ‬گفت‌وگوی کوتاهی کرده‌ام که می‌خوانید.

شما سالگرد یکسالگی آن را در چند شهر جشن گرفتید. جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی در ایران از چه زمانی شکل گرفت؟ سابقه‌ی شکل‌گیری این جمعیت چه بوده است؟

این جمعیت با اسم «کمیته‌ی پی‌جویی حق تحصیل بهاییان» در انتهای سال ۱۳۸۷ شکل گرفت و بعد از آن به «کمیته‌ی حق تحصیل» تغییر نام داد و چون تصمیم گرفت که از هر دین و مذهبی و از هر جهت‌گیری سیاسی مستقل باشد، در سال ۸۷ با اسم مبارزه با تبعیض تحصیلی اعلام استقلال کرد و فعالیت‌ خود را به صورت رسمی شروع کرد و در هفتم آذرماه امسال نیز اولین سالگرد این جمعیت را جشن گرفتیم.

مراسم سالگرد تاسیس جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی در هلند

در واقع منظور شما از تبعیض تحصیلی، تبعیض تحصیلی برای بیشتر افرادی است که فعالیت سیاسی داشته‌اند و یا همان طور که اشاره‌ی گذرایی داشتید، شامل تبعیض تحصیلی نسبت به بهایی‌ها و سایر افرادی که به دلیل اعتقادات دینی‌شان هم مورد تبعیض قرار می‌گیرند نیز می‌شود؟

این جمعیت به تبعیض تحصیلی در همه‌ی موارد می‌پردازد. یعنی حتی فراتر از این چیزی که شما گفتید. ما محروم از چند جهت داریم. عده‌ای هستند که به خاطر دین‌شان محروم می‌شوند. یعنی چون دولت جمهوری اسلامی دین بهایی را جزو ادیان رسمی کشور نمی‌شناسد، این بچه‌ها به خاطر دین‌شان نمی‌توانند در دانشگاه‌ها درس بخوانند. عده‌ای هم هستند که به دلیل فعالیت‌هایی که دارند محروم از تحصیل هستند. حالا شما گفتید فعالیت سیاسی، من می‌گویم ممکن است فعالیت مدنی باشد. ما بچه‌هایی را داریم که عضو کمپین یک میلیون امضای زنان بودند. بچه‌هایی را داریم که فعال دانشجویی و فعال سیاسی بوده‌اند و همه‌ی اینها از تحصیل محروم شدند. به غیر از اینها ما تبعیض تحصیلی در زمینه‌ی فقر را هم داریم. یعنی بچه‌هایی را داریم که به‌خاطر فقر از تحصیل محروم می‌شوند. یعنی همه‌ی افرادی را که داخل این مجموعه شمردم، می‌توانند جزو جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی باشند.

مراسم سالگرد تاسیس جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی در اصفهان

آیا شما آماری هم دارید از افرادی که مورد تبعیض تحصیلی قرار گرفته‌اند؛ به‌ویژه در ابعاد فعالان سیاسی، مدنی و دینی و درصورتی که فقر را یک عامل درجه‌ی دوم در مسئله‌ی تبعیض بدانیم.

در مورد بچه‌هایی که بهایی هستند، می‌توانم ارجاع‌تان دهم به حرفی که آقای لاریجانی زدند و گفتند ما فقط ۳۰۰ نفر دانشجو و استاد بهایی داریم. طبق آماری که اعلام شده است، ۳۵۰ هزار بهایی در ایران وجود دارد. اگر اطلاع داشته باشید، افرادی که بهایی می‌شوند، از سن ۱۵ سالگی می‌توانند بهایی شوند و در زمره‌ی بهایی‌ها به حساب آیند. شما تصور کنید که ۳۵۰ هزار بهایی وجود دارد و فقط ۳۰۰ نفرشان توانسته‌اند وارد دانشگاه شوند. این عمق تبعیض دینی را می‌رساند. در زمینه‌ی سیاسی هم می‌توانم بگویم که ما آماری نداریم که کاملاً به صورت دقیق باشد. به علت این که اغلب بچه‌هایی که محروم از تحصیل می‌شوند در زمینه‌ی سیاسی، از طرف وزارت اطلاعات به آنها گفته می‌شود که اگر بتوانید جو آرامی داشته باشید و فعالیت نکنید و سکوت اختیار کنید، ممکن است در سال‌های بعد بتوانید تحصیل کنید.

برای همین این بچه‌ها سعی می‌کنند که از فعالیت‌های سیاسی دور شوند تا بتوانند تحصیل کنند، ولی آماری که ما داریم تا به امروز بیش‌ از ۱۰۰ نفر امسال سه ستاره شده‌اند و بالغ ۳۰۰ نفر از محرومیت‌های جزئی، مثل تعلیق برای دوتا چهار ترم و با حکم کمیته‌ی انضباطی مواجه شده‌اند. در سال‌های گذشته هم آماری که داریم، نزدیک به ۱۰۰ نفر در سال ۸۸ محروم از تحصیل شدند و در سال ۸۷ و همین طور که عقب‌تر می‌رویم، آماری که داریم کمتر است. به علت این که آگاهی‌رسانی در این زمینه و فعالیت در زمینه‌ی تبعیض تحصیلی کمتر بوده است. بنابراین تعداد افرادی که به ما مراجعه کرده‌اند نیز کمتر است.

همیشه دولت نهم و دهم از تبعیض در این زمینه امتناع کرده و آن را تأیید نکرده است. به‌ویژه در مسئله‌ی دانشجویان ستاره‌دار که به دلایل سیاسی محروم از تحصیل شده‌اند. آیا شما در این جمعیت اسناد و مدارکی دال بر تأیید این ادعا دارید که ارائه دهید یا نه؟

اولاً لازم به ذکر است که بگویم بچه‌هایی که ستاره‌دار و یا محروم از تحصیل شده‌اند، از لحاظ سیاسی مربوط به دولت نهم و دهم نمی‌شوند. ما اولین تبعیض‌ها را در دوره‌ی ریاست جمهوری آقای خاتمی داریم. در مورد اسناد و مدارک هم در سال ۸۵ بچه‌ها وقتی کنکور کارشناسی ارشد می‌دادند، روی کارنامه‌های‌شان علامت سه ستاره نقش می‌بست و از آن‌ها می‌خواستند که به ساختمان سازمان سنجش مراجعه کنند. علامت‌های یک، دو و سه ستاره نشان‌دهنده‌ی این بود که بچه‌ها در پرونده‌های انضباطی‌شان حکم دارند و ما از این نمونه کارنامه‌ها داریم و بعد از آن در سال‌های بعدی هم بچه‌ها کارنامه‌های‌شان را دادند، ولی از سال ۸۷، چون من خودم سال ۸۷ کنکور دادم، برای‌مان کارنامه‌ای صادر نشد. یعنی کارنامه به صورت ناقص ارائه می‌شد، ولی در سال ۸۸ دیگر هیچ مدرکی دست بچه‌ها نمی‌دادند.

مراسم سالگرد تاسیس جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی در شیراز

یعنی اعلام قبولی می‌شد، کارنامه‌ هم صادر می‌شد، ولی بچه‌ها مردود علمی شناخته می‌شدند. یعنی با رتبه‌های بالا مردود علمی شناخته می‌شدند. در سال ۸۹ هم به همین ترتیب است. می‌بینید که نمونه‌هایی از پرونده‌ها در اینترنت هم پخش شده که بچه‌ها کارنامه دارند با رتبه‌های شش یا رتبه‌های سه، ولی مردود علمی شناخته شده‌اند.

برنامه‌ی آتی این جمعیت برای مبارزه با تبعیض تحصیلی در ایران چیست؟

اولین قصدی که ما داریم، آگاهی‌رسانی در این زمینه است که چنین تبعیضی در ایران وجود دارد. مراحل بعدی این است که اگر بتوانیم در زمینه‌ی فقر کمی فعالیت انجام دهیم و بتوانیم در نقاط محروم کشور کمی سطح تحصیلی را بالا ببریم. امسال با فشارهایی که توانستیم به دولت وارد کنیم، بخشی از بچه‌ها که محروم از تحصیل بودند، توانستند به دانشگاه وارد شوند. ما سعی می‌کنیم این فشارها را همچنان به دولت وارد کنیم؛ هم فشارهای داخلی و هم فشارهای جامعه‌ی جهانی را تا این بچه‌ها بتوانند به دانشگاه برگردند. این راه تا زمانی که تبعیض تحصیلی در ایران وجود دارد، قطعاً ادامه دارد.