Feb 2010

جامعه‌شناسی بدن‌سازی

حمید پرنیان: مخاطبان و تماشاگران مسابقات بدن‌سازی را نباید از نظر دور داشت؛ آن‌ها به دیدن تن‌های اغراق‌شده و غیرطبیعی می‌روند. ریشه‌های تاریخی و جامعه‌شناختی چنین انگیزه‌ای را می‌توان در نمایش‌دادن انسان‌هایی دید که خارق‌العاده یا کوتوله هستند و یا انسان‌هایی که روی تن‌شان خال‌کوبی‌های فراوان دارند. چنین نمایش‌هایی صرفن برای ایجاد حالت شوک و شگفت‌زدگی برگزار می‌شوند.

وداع با اسلام فقاهتی

اکبر گنجی: وداع با اسلام فقاهتی، وداع با خدایی است که فقها برساخته‌اند. اما وداع با خدای فقیهان، وداع با دین‌داری نیست. عارفان، خدای دیگری را به دین‌داران معرفی کرده‌اند. اگر خدایی وجود داشته باشد، که دارد، آن خدا موجودی متشخص، انسان‌وار و پادشاه جهان نیست که نه‌تنها خود جبار است، بل‌که جباران را هم بر مومنان مسلط کرده باشد.

خدای نقشه‌کش و هندسه‌ساز

اکبر گنجی: عارفان وقتی تجربه‌های عارفانه را از سر می‌گذرانند، تجربه‌ی خود را «تعبیر» می‌کنند و آن را «مصور» می‌سازند. اگر این حکم درباره‌ی عارفان صادق باشد، به طریق اولی درباره‌ی دیگران صادق است و آنها هم خدای‌شان را در حد قد و قامت خود بر می‌سازند. آیت‌الله علی خامنه‌ای در دیدار با نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، تصویری از خدای خود برساخته و به مخاطبان عرضه کرده است.

خندیدن به مرگ

حمید پرنیان: «کتاب فیلسوفان مرده» با این پیش‌فرض آغاز می‌شود؛ چیزی که مشخصه و تعیین‌کننده‌ی زندگی آدمی است فقط ترس از مرگ نیست، بل وحشت از نابودی است. این وحشت هم از چاره‌ناپذیری مرگ و تاریکی زندگی پس از مرگ است، و هم وحشتی است از ماجراهای قبر؛ تن‌مان را یا در تابوت می‌گذارند و یا در کفن می‌پیچند، در گودالی توی زمین دفن می‌کنند و دست‌آخر هم خوراکی برای کرم‌ها می‌شویم.

تایم بدهیم بیایند به خیابان

میثم بادامچی: این مقاله قسمت سوم و پایانی مقاله تهیه‌شده توسط دانشجویان دکتر علی‌محمدی به مناسبت چهلم شهادت استاد و در توصیف شعبده‌بازی فارس‌نیوز و رجانیوز در تحریف سخنان دکتر یک هفته قبل از ترور در دو گزارش «سخنرانی منتشرنشده‌ی شهید علی‌محمدی در آخرین جلسه با دانشجویان» و «برای طیفی که خواهان جمهوری‌اسلامی نیستند، ارزشی قائل نیستم» می‌باشد.

خشونت آدم‌های خوب

مریم اقدمی: در طول تاریخ شاهد آدم‌های بسیار خوبی بوده‌ایم که جنایت‌هایی باورنکردنی مرتکب شده‌اند. از کوره‌های آدم سوزی جنگ جهانی دوم گرفته تا نسل‌کشی‌های رواندا، بالکان، ارمنستان و شکنجه‌های وحشتناک در زندان‌های سراسر دنیا. این فهرست تمامی ندارد و می‌توان صفحه‌های فراوانی به آن افزود. اما آیا همه کسانی که مسئول چنین جنایاتی بودند، قبل از اینکه این اعمال را انجام دهند همگی آدم‌های بدی بوده‌اند؟

حذف نام سران جنبش سبز

میثم بادامچی: دانشجویان دکتر علی‌محمدی در یک مقاله‌ی انتقادی سه قسمتی تفاوت‌های اصلی میان سخن‌رانی اصلی و متن دست‌کاری‌شده‌ی فارس‌نیوز و رجانیوز را نشان دهند و کوشش کنند شعبده‌بازی فارس و رجا در گزارش سخن‌رانی استادشان یک هفته قبل از ترور در دانشکده را خاطر نشان کنند. این مقاله‌، قسمت دوم از آن مقاله‌ی سه بخشی است که توسط دانشجویان دکتر شهید علی‌محمدی تهیه شده است.

اخلاق در دنیای مجازی

مریم اقدمی: هک شدن سایت زمانه و پس از آن دیگر سایت‌ها از یک طرف و مسدود شدن وبلاگ‌ها و حتی سرویس‌های ایمیل در داخل ایران از طرف دیگر، انگیزه‌ای برای مطالعه بحث‌های موجود در حوزه «اخلاق اطلاعات و کامپیوتر» شد. این موضوع در سال‌های اخیر به عنوان یکی از زیرشاخه‌های اخلاق در فلسفه به حوزه مهمی برای مطالعات دانشگاهی در اخلاق عملی تبدیل شده است.

شعبده‌بازی در نقل سخنان دکتر علی‌محمدی

میثم بادام‌چی: در این مقاله‌ به مهم‌ترین تفاوت‌هایی اشاره خواهد شد که میان سخنان اصلی دکتر علی‌محمدی و گزارش فارس و رجانیوز از سخنان دکتر وجود دارد. جمع‌بندی تفاوت‌هایی که به‌دست طرف‌دار دولت احمدی‌نژاد انجام شده است در جهت شناساندن دکتر علی‌محمدی است و از این‌رو بیم آن می‌رود که تفاوت‌ها با متن اصلی صرفاً سهوی نبوده باشند.

درآمدی بر جامعه‌شناسی مردانگی

ترجمه‌ی حمید پرنیان: مردانگی به نقش‌ها و رفتارها و معانی اجتماعی‌ای اشاره دارد که در هر جامعه‌ای و در هر دوره‌ای به مردان تجویز می‌شود. مردانگی، نه بر جنسِ زیست‌شناختی، که بر جنسیت و تنوع هویت‌های درونِ گروه‌های مختلف مردان تاکید دارد. اگرچه ما جنسیت را به‌عنوان یکی از جنبه‌های درونی هویت تجربه می‌کنیم، اما مفهوم مردانگی درون نهادهای جامعه و از طریق تعاملات روزمره‌ی ما تولید می‌شود.

چراغی که به خانه رواست

مریم اقدمی: موتورخانه یک رزم‌ناو در اثر برخورد یک اژدر منفجر شده و کشتی به سرعت در حال غرق شدن است. ناخدا فریاد می‌زند:«کشتی را ترک کنید!» اما تعداد کمی از قایق‌های نجات سالم مانده‌اند. ناخدا در عرشه یکی از این قایق‌هاست که شدیدا اضافه‌بار دارد و در تقلا برای دور شدن از کشتی است. آب‌های سرد و سیاه اقیانوس اطراف قایق را فراگرفته و فضا پر از فریادها و صداهای نا‌امید و ناله‌ است.

استعانت به اقتدار نام‌ها

یحیی خاموش: آقای پایا در «نقدی روش‌شناسانه به اکبر گنجی» گنجی را نقد می‌کند بر این مبنا که گنجی از لحاظ روش‌شناختی به خطا رفته است، چراکه عقل‌گرایان نقاد موجه‌سازی را شرط لازم معرفت یا دانش نمی‌دانند. به گمانم جناب پایا از دو سو به خطا رفته است. اول آن‌که از حیث روش‌شناختی روش ایشان به دور از ادب و شیوه‌ی مرسوم میان فیلسوفان است، و دوم این‌که از نظر فلسفی نیز نظرات ایشان نه تنها نامدلل که نامقبول است.

گشودگی به راز عصر

بابک مینا: موضوع این مقاله پرسش از سرشت اندیشه اسلام‌گرایی معاصر است. این اندیشه تنها در کلمات و عبارات تعین نمی‌یابد بلکه گاه در شکل حکومتی دینی و یا جنبشی اجتماعی نیز متعین می‌شود. پرسشی محوری در این باره هست: آیا این اندیشه ریشه در آموزه‌های اسلامی دارد و نتیجه منطقی آن‌هاست یا نه. به عبارتی دیگر آیا ما می‌توانیم خشونتی را که حکومت دینی اعمال می‌کند از متون دینی نتیجه بگیریم یا نه.

نقد اخلاقی نظریه‌ی ولایت فقیه

آرش نراقی: برای مقابله‌ی با زوال اخلاقی دامن‌گیر در عرصه‌ی سیاست ایران پیش و بیش از هر چیز باید امر حقوق بشر جدّی تلقی شود. احترام و رعایت حقوق بشر کف اخلاق و قیدی بر مصلحت‌اندیشی است. مصلحت‌گرایی لگام‌گسیخته برآمده از نظریه‌ی ولایت مطلقه‌ی فقیه، انسان گوشت‌وخون‌دار را قربانی مصلحت‌های آرمانی، کش‌دار، و مبهم می‌کند، و نهایتا بی‌اخلاقی را با ظاهری فریبنده و مقدس‌مآبانه گسترش می‌دهد.

اسطوره‌ی خشونت دینی

ویلیام ت. کاوِنا، داریوش محمدپور: هدف از ترجمه‌ی بخش‌هایی از کتاب «اسطوره‌ی خشونت دینی» این بوده است تا از این طریق بحث در باب نسبت اسلام و خشونت جنبه‌ی متنوع‌تری بیابد و نگاه‌هایی که چه بسا توجه به آن نگاه‌ها ما را در فهم بهتر این نسبت کمک کند، مغفول نیافتد. به طور مشخص در ترجمه‌ی این اثر به نوشته‌ها و گفتگوهای دکتر محمدرضا نیکفر، نویسنده و روشنفکر ایرانی مقیم آلمان نظر داشته‌ایم.

وقتی از اخلاق حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم

مریم اقدمی: این سری برنامه «خرمگس آتن» نام دارد که از لقب سقراط، فیلسوف یونان باستان گرفته شده است، به این دلیل که با سوال‌های بسیارش در مورد بنیان‌های ساده‌ترین مفاهیم زندگی روزمره مردمان روزگار خود را کلافه کرده بود. در هر قسمت مسئله‌ای مطرح خواهد شد که تنها دو جواب دارد، آری یا نه؛ اما راه رسیدن به این پاسخ‌ها به همین کوتاهی و سادگی نیست. در این مجموعه قرار است مهارت و روش‌های اندیشیدن به مسائل اخلاقی را یاد بگیریم.

آیا هرگونه خشونتی در هر شرایطی نارواست؟

سعید قاسمی‌نژاد: میان گذار به دموکراسی و خشونت چه نسبتی برقرار است؟ آیا خشونت فی‌الذاته مذموم است؟ آیا اعمال هر گونه خشونتی در هر شرایطی نارواست؟ آیا گذار به دموکراسی لزوما فرآیندی غیرخشونت‌آمیز است، بوده است یا باید باشد؟ وقتی سخن از گذار به دموکراسی می‌گوییم منظورمان از دموکراسی چیست؟ راه‌های گذار به دموکراسی کدامند؟ این‌ها پرسش‌هایی هستند که این مقاله می‌کوشد بدان‌ها پاسخ گوید.

لذت خون

هدایت شناسایی: فرهنگ ولایت‌محور فقط خواهان «لذت» است. لذت دیدن ضعف و بیچارگی مقتول. لذت چشیدن و بوییدن هر قطره‌ی «خون» از جسم نحیف مقتول. فرهنگ یک چیز بیش‌تر نمی‌خواهد و آن هم فقط خون است. در واقع فرهنگ، خون را پرستش می‌کند چرا که با آن به نهایت لذت می‌رسد. پس غیرواقع‌بینانه نیست اگر روزی شنیدیم که در فرهنگ ولایت‌محور به‌جای آن‌که انسان‌ها را بکشند و بسوزانند و به‌شان تجاوز کنند، «می‌خورند»شان.

برساخته‌ای اجتماعی به نام سلیقه

ترجمه‌ی حمید پرنیان: سلیقه‌ی اجتماعی و فرهنگی پیوند تنگاتنگی با روابط اجتماعی و نیروهای اجتماعی دارد. پدیده‌هایی مانند مُد، از آن دست پدیده‌های اجتماعی‌ای هستند که نشان می‌دهند سلیقه‌ی اجتماعی در کنش‌های انسان نمود می‌یابد. همین مد به ما می‌گوید که برخی از سلیقه‌های اجتماعی نسبت به سلیقه‌های اجتماعی دیگر از مشروعیت بیش‌تری برخوردارند و هیچ سلیقه‌ای نیست که همه‌ی افراد جامعه در موردش اتفاق نظر داشته باشند.

بحران مدرنیه و جنبش سبز

داریوش برادری: یک نمونه‌ی تحولات متقابل و دیسکورسیو را در ایران امروز می‌بینیم که رشد بحران‌های مدرن ایرانی، از بحران فردی، جنسی، جنسیتی، سیاسی، اقتصادی تا هویتی و غیره باعث رشد تقاضاهای مدرن و خواست‌های مدنی مدرن و خواست تحول در قانون اساسی می‌شود، «جنبش سبز» کنونی را رشد می‌دهد. از طرف دیگر هر تحول در بحران کنونی، باعث رشد خواست‌های مدنی و قانونی و حقوق بشر می‌شود.