رشد بادکنکی بورس تهران

پانته‌آ بهرامی

سه‌ونیم میلیون نفر در ایران بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران بیکارند. بر پایه‌ی این گزارش که در سایت اینترنتی مرکز آمار ایران انتشار یافته، میزان بیکاری جمعیت ۱۵ سال به بالا، نسبت به سال قبل از ۱۱ درصد به حدود ۱۵ درصد افزایش یافته است.

جهانگیر لقایی، تحلیل‌گر اقتصادی در مورد تناقض آشکار بین افزایش نرخ بیکاری با رشد اقتصادی و همچنین علل افزایش بورس بازار تهران می‌گوید:

در ایران به این دلیل که حدود ۸۵ درصد سرمایه در اختیار دولت است، سهام شرکت‌های وابسته را برای فروش به بورس تهران می‌برد و می‌تواند قیمت‌ها را به‌طور مصنوعی بالا ببرد.

عامل بعدی این است که بازار بورس تهران هیچ وابستگی به بورس‌های جهانی ندارد. در نتیجه هیچ رفابتی بین بورس تهران با بورس‌های دیگر جهان مثل وال استریت، نیویورک، پاریس، لندن، سئول، کره جنوبی، فرانکفورت، توکیو، ژاپن و یا هنگ‌کنگ وجود ندارد که بتواند قیمت را در این رابطه تعیین کند. این نیز یکی از مشکلات است.

عامل سوم، پولی است که دولت از نفت به دست می‌آورد. در واقع باید در بخش‌های عمرانی صرف کند ولی در عمل صرف بودجه‌ی دولت می‌شود. بنابراین پول درگردش و یا نقدینگی در کشور افزایش پیدا می‌کند و بخشی از این پول صرف بدهی‌های دولت می‌شود. وقتی نقدینگی بالا می‌رود، ارزش پول کم می‌شود. مردم برای اینکه ارزش پول‌شان حداقل نسبت به سال‌های گذشته کاهش پیدا نکند، سعی می‌کنند طلا بخرند و یا در بخش مسکن سرمایه‌گذاری کنند و یا ارزهای خارجی مثل دلار و یا یورو بخرند. بنابراین بخشی از این پول نیز به‌سوی بازار بورس حرکت می‌کند، اما قیمت‌های بالای سهام بازار بورس تهران اکنون یک حباب مالی است که با کوچک‌ترین تلنگر خواهد ترکید.

در سال ۲۰۰۸ در حالی‌که بورس‌های کشورهای پیشرفته مثل نیویورک، لندن و هنگ‌کنگ سقوط ۱۴، ۱۶ و ۲۴ درصدی را نشان می‌داد، بورس تهران رشد ۳۳ درصدی را نشان می‌داد، ولی این حباب ترکید و بسیاری متضرر شدند. یکی از مدیران بورس تهران نیز گفته رشدی که اکنون در بورس تهران شروع شده و به ۴۵ درصد هم رسیده، یک حباب مالی و یک رشد بادکنکی است و قابل اعتماد نیست.

عمدتاً نیز برخی شرکت‌ها سهام‌شان رشد کرده که دولتی بوده است و می‌توانند قیمت‌های آن را بالا نگهدارند. ۱۵ تا ۲۰ درصد سرمایه‌ای که در دست بخش خصوصی و مردم است، اگر این سهام‌ها را بخرند و سهام سقوط کند، کسی که ضرر خواهد کرد شرکت‌های خصوصی و افراد حقیقی هستند که در این صورت دچار ضررهای هنگفت خواهند شد.

شرکت‌های دولتی و بورس تهران

رشد ۴۵ درصدی بورس، در چه عناصری نمود پیدا می‌کند؟

بورس شرکت‌هایی که بالا رفته شرکت‌هایی هستند که دولتی و وابسته به دولت هستند و عمدتاً مربوط به گاز و نفت هستند. تعدادی از شرکت‌های خصوصی خواسته‌اند سهام‌شان را به این بورس ببرند ولی اجازه نداده‌اند. یعنی بورس تهران یک نهاد مستقل نیست، بلکه وابسته به دولت است و در عمل مدیران آن از سوی دولت و یا اعمال نفوذ برای کنترل آنها انتصاب می‌شوند.

بازارمسکن

با وجود رکود در بازار مسکن، قیمت آن در ایران در این اواخر رشد صعودی داشته است. علل رشد بادکنکی قیمت‌ مسکن چیست؟

علت اینکه بازار مسکن قدری رکود پیدا کرده، سرازیر شدن بخشی از پول به بازار بورس است. چون مسکن راکد است. قیمت‌های مسکن در ایران کاذب و بالاست. به دلیل سیاست‌های غلط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صورت نمی‌گرفت. درنتیجه وقتی در جایی دیگر زمینه‌ی سرمایه‌گذاری ایجاد نمی‌شود، در عمل سرمایه‌هایی که در جامعه وجود دارد در حوزه‌ای می‌رود که سریع سود‌آور باشد و آن بخش زمین و مسکن در ایران است.

به همین علت قیمت مسکن رشدهای ده، بیست و سی درصدی در فاصله‌ی چندماه دارد و یا در فاصله‌ی یک‌سال گاهی صددرصد ترقی کند و یا بیش از سی، چهل درصد رشد دارد و این برای اقتصاد یک مملکت فاجعه‌بار است. کسی که می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند، تلاش می‌کند در جایی این کار را اجرا کند که سودآور باشد و وقتی سیاست‌گذاری‌ها و مدیریت به نحوه‌ای نباشد که بخش‌های دیگر سودآورباشد، مرتب در این بخش یعنی در مسکن سرمایه‌گذاری می‌شود.

وقتی پول و سرمایه در یک بخش متمرکر شد، قیمت‌ها در آن حوزه به سرعت بالا می‌رود. بنابراین در طولانی‌مدت بخش زمین و مسکن، همه‌ی سرمایه را می‌بلعد و برای بخش‌های دیگر چیزی نمی‌ماند. از آنجایی که این کار تداوم پیدا می‌کند، قیمت‌ها به‌طور مرتب بالا می‌رود و سرمایه تنها در بخش زمین، ساختمان و مسکن متمرکز می‌شود که ناشی از مدیریت غلط است.

در کشورهای دیگر اگر نرخ تورم را دو تا دو و نیم درصد حساب کنیم در عمل بعد از ده سال، مسکن بیش از بیست‌وپنج تا سی‌درصد رشد نخواهد کرد و شاید کسانی که مسکن بخرند بیش از پنج درصد از بخش مسکن سود نبرند. به این دلیل سرمایه‌گذاری در این کشورها در حد تعادل قرار دارد و باعث رشد و توسعه‌ی هماهنگ آن جامعه خواهد شد.