آلیس در سرزمین «آی پد»

الاهه نجفی

معمولاً پیش از برگزاری نمایشگاه بین‌الملی کتاب فرانکفورت، هر سال آخرین دستاوردهای صنعت نشر نیز در بازار عرضه می‌گردد. نمایشگاه کتاب فرانکفورت به‌عنوان بزرگترین و مهم‌ترین نمایشگاه کتاب جهان، فقط محلی برای خرید و فروش امتیاز کتاب نیست، بلکه مکانی است که در آن آینده‌ی بازار نشر نیز رقم می‌خورد و آخرین دستاوردهای صنعتی در این حوزه عرضه می‌گردد.

در حوزه‌ی کتاب الکترونیکی (E-Book ) امسال شاهد تحولات شگفت‌انگیزی هستیم. نوعی از کتاب الکترونیکی به بازار عرضه شده است که آن را enhanced e-book یا enriched e-book نامیده‌اند. این نوع از کتاب‌های الکترونیکی کتاب‌هایی هستند که به شکل فایل پی دی اف عرضه نمی شوند، بلکه تلفیقی هستند از متن و امکانات چند رسانه‌ای صوتی و تصویری که خواننده را به مشارکت و بازی فرامی‌خوانند.

تلفیقی از کتاب و سینما؛ مطالعه و بازی. این نوع کتاب‌ها بیشتر تحولی در بازار کتاب کودک و نوجوان ایجاد خواهند کرد و هرگاه که کودکان به این نوع خاص از مطالعه عادت کنند، ممکن است تا حداکثر دهه‌ی آینده کتاب‌های علمی و ادبی نیز با توجه به عادت خوانندگان که تا دیروز کودک و نوجوان بودند تغییر کند. بهترین نمونه‌ی این کتاب‌های نوظهور و تلفیقی «آلیس در سرزمین عجایب است.»

آلیس در سرزمین عجایب به شکل کتاب الکترونیکی چند رسانه‌ای

نوع دیگری از کتاب الکترونیکی برای کودکان و نوجوانان کتاب‌های سه‌بعدی است. در نمونه‌ی زیر، یکی از داستان‌های برادران گریم به شکل سه‌بعدی به خواننده عرضه می‌شود. در این داستان دختر یک آسیاب‌بان می‌تواند کاه را به طلا تبدیل کند.

ظاهراً پدیدآورندگان کتاب‌های الکترونیکی چندرسانه‌ای که حتی امکان تصاویر سه‌بعدی را برای خوانندگان و خریداران کتاب فراهم آورده‌اند، قصد دارند مثل دختر آسیاب‌بان در افسانه‌ی برادران گریم از کاه، طلا بسازند.در این میان همانطور که از نمونه‌ی زیر معلوم است، به‌سختی می‌توانیم از کتاب صحبت کنیم.

از قرار معلوم با استفاده از دستاوردهای تکنولوژی، مرز بین کتاب و رسانه‌های تصویری و صوتی بیش از پیش مخدوش شده است. دیر نیست روزی که کتاب به معنای یک رسانه‌ی به ظاهر ساکت، به یک پدیده‌ی پر سر و صدا تبدیل شود:

داستان دختر آسیاب‌بان، به شکل کتاب الکترونیکی سه‌بعدی

با این‌حال این نوع کتاب‌های تازه می‌توانند در جهت آموزش و پرورش کودک و نوجوان به کار گرفته شوند و با استفاده از جلوه‌های تصویری علاقه‌ی او را به درس جلب کنند. نوعی از کتاب‌های الکترونیکی سه‌بعدی علمی « Augmented Reality » نام دارد.

این‌گونه کتاب‌ها ارزش آموزشی دارند و برای نوجوانان تهیه شده‌اند. همان طور که از نمونه‌ی زیر معلوم است، به‌زودی درس‌هایی مانند زیست‌شناسی، فیزیک و شیمی از حوزه‌ی کتاب‌های درسی خسته‌کننده فراتر می‌روند و برای دانش‌آموز درس خواندن جنبه‌ی تفریحی پیدا می‌کند.

این نوع کتاب‌ها روی سی دی ضبط شده‌اند. دانش‌آموز سی دی را در کامپیوترش قرار می‌دهد و پس از نصب کردن یک نرم‌افزار، دایناسورها و پرندگان و انواع جانواران پیشاتاریخی در اتاق او به حرکت و پرواز درمی‌آیند:

دایناسورها در اتاق یک دانش‌آموز آلمانی

از زمانی‌که کهن‌ترین کتاب شش قرن پیش از میلاد مسیح در چین منتشر شد، تا امروز صنعت نشر راه درازی پیموده است. ظاهراً به‌زودی کتاب‌های الکترونیکی با امکانات چندرسانه‌ای به رقیبی جدی برای کتاب چاپی تبدیل می‌شوند و ممکن است که در قلمروهای کتاب‌های علمی و آموزشی و کمک‌آموزشی و کتاب کودک و نوجوان جای کتاب چاپی را بگیرند. نخستین نمونه‌های این دستاوردهای تازه در صنعت نشر کتاب، در نمایشگاه کتاب فرانکفورت عرضه می‌گردد.نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت از ششم تا دهم اکتبر برگزار می‌شود.