پدیده‌ی شهرام امیری و بازی با رسانه‌ها

پانته‌آ بهرامی

یادداشت پیش روی، نه درباره شهرام امیری و گره‌گشایی از سناریوهای مختلفی است که در مورد وی مطرح شده، که نقدی بر برخورد رسانه‌ها با موضوع شهرام امیری است.

رجا نیوز که از سایت‌های نزدیک به دولت ایران است، در مقاله‌ای از «رمزگشایی از سناریو ناپدید شدن امیری» نام برده. در واقع، استفاده از کلمه سناریو بر دقیق نبودن اطلاعات تاکید دارد.

این‌که شهرام امیری جاسوس یک‌جانبه است و یا جاسوس دوجانبه، همه حدس و گمان‌‌هایی است که رسانه‌ها را به خود مشغول کرده. دکتر عطا هودشتیان، استاد علوم سیاسی، علت دقیق نبودن اطلاعات را اصول امنیتی بین‌المللی می‌داند که بر اصل پنهان‌کاری بنیان نهاده شده.

وی برای مثال، به بسیج مطبوعاتی هفته‌ی گذشته اشاره می‌کند که موضوع مهم اعتصاب بازار را عملاً به حاشیه راند و آن‌گونه که می‌بایست مورد توجه قرار نگرفت. وی می‌گوید:

مسئله‌ی اعتصاب در حال گسترش است، تهران اندکی خاموش شد، اصفهان جنجالش گسترش پیدا کرد و سپس در مشهد و بعد نیز در تبریز این مسئله جدی شد.

اما حتی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور هم اخبارشان متوجه امیری بود. جنجال‌هایی که در مورد او در روزنامه‌ها وجود دارد، مبتنی بر استراتژی عمومی دولت احمدی‌نژاد است، چه ما در داخل ایران روزنامه مستقلی نداریم که بتواند از تبلیغات دولت احمدی‌نژاد انتقاد راستین به‌عمل آورد.

روزنامه‌های داخل ایران، عمدتاً بر ناپدید شدن و ربوده شدن شهرام امیری از سوی آمریکا تاکید کرده‌اند که این موضع‌گیری به‌خاطر عدم وجود رسانه‌های مستقل در ایران، بسیار طبیعی است. دکتر هودشتیان در مورد رسانه‌های غربی می‌گوید:

نیویورک تایمز مشخصاً اعلام کرد اطلاعاتی که شهرام امیری درباره‌ی کلاهک‌های اتمی به سیا و آمریکا داده، اطلاعات مهمی بوده. واشنگتن‌پست نیز اخبار مشابهی را منتشر کرد.

اما جنجال‌برانگیزتر از همه، روزنامه‌ی انگلیسی دیلی‌تلگرام است که شهرام امیری را نه جاسوس سیا بلکه یک جاسوس دوجانبه خواند. از یک‌سو، دیلی‌تلگرام عنوان می‌کند که بازگشت شهرام امیری به ایران یک نوع شکست استراتژی بین‌المللی آمریکاست، چون آمریکا نتوانسته موضوع را خوب جمع کند.

از سویی، روزنامه‌های دیگر این بازگشت را نشانه‌ی شکست استراتژی احمدی‌نژاد می‌دانند، چرا که مسلماً شهرام امیری به هر حال به آمریکا رفته و اطلاعاتی را در اختیار سیا قرار داده که باید بازبینی شود.

آنچه در هر سه رسانه، یعنی رسانه‌های داخل، رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور و رسانه‌های بین‌المللی مشترک است، مشغول شدن همه‌ی آنها به موضوع شهرام امیری برای چند روز بود.

دکتر هودشتیان معتقد است

همه‌ی رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های خارج و حتی اپوزیسیون، گرفتار بازی هوشمندانه و جنجال‌برانگیز دولت ایران شدند. این ماجرا به گونه‌ای برنامه‌ریزی شد تا نشان دهد دولت احمدی‌نژاد برتر است و کسی که که به زور آمریکا او را به گروگان گرفته (آن‌گونه که دولت ایران ادعا می‌کند) و از او اطلاعات گرفته، ایران توانسته با فشار بین‌المللی بازگرداند.

دکتر هودشتیان

دولت ایران حداقل برای چندروزی توانست این ماجرا را در رسانه‌ها مطرح کند و نکته‌ی اسفناک این است که اپوزیسیون چند روزی به دنبال این جنجال‌ها بودند، چه ما می‌دانیم چنین چیزی غیر ممکن است؛ او یا به خواست خود به آمریکا رفته و یا اگر به خواست خود نرفته نمی‌توانسته به این سادگی بازگردد. بنابراین، رسانه‌ها و سایت‌های خارج از کشور هم تحت تاثیر آن قرار گرفته‌اند.

دکتر عطا هودشتیان به پیشینه‌ی این نوع بازی‌های رسانه‌ای در تاریخ سی‌ساله‌ی جمهوری اسلامی اشاره می‌کند و می‌افزاید:

ما نباید ماجرای دکتر علی محمدی را فراموش کنیم که او هم به‌عنوان دانشمند اتمی مطرح شد. دولت ایران او را ترور کرد و بعد به گردن دولت‌های خارجی انداخت.

چگونه فردی مثل شهرام امیری را می‌گذارند برود و برگردد و دکتر علی محمدی که از او نام‌ها و نشانه‌هایی مبنی بر مخالفتش با دولت جمهوری اسلامی در دست است، ترور می‌شود. آخرین ترفند سیاسی معلم فرانسوی است که در ایران محاکمه‌اش کردند و بعد او را با قاتل شناخته‌شده مرحوم بختیار معامله کردند.


اکنون نیز اخبار تایید نشده‌ای مطرح است که دولت ایران توانسته شهرام امیری را با سه زندانی آمریکایی که سال گذشته دستگیر شده‌اند، معامله کند، بنابراین بعید نیست که در روزهای آینده شاهد آزادی سه گردشگر آمریکایی در ایران باشیم.

پرسش این است که آیا رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور، باید به بازی‌های رسانه‌ای که حاکمیت ایران گه‌گاه به راه می‌اندازد، آگاهانه نگاه کنند و یا به دنبال این جنجال‌های مطبوعاتی بروند و از زاویه دیگری با آنها هماهنگ شوند.

دکتر عطا هودشتیان می‌گوید:

رسالت رسانه‌های خارج از کشور و اپوزیسیون که می‌خواهند اندکی عمیق بنگرند، آن است که مورد تهییج روزنامه‌نگارانه‌ی سطحی قرار نگیرند و از روزنامه‌نگاری معمول داخل کشور که در برخی موارد، در سرخط‌های رسانه‌های فرانسوی‌زبان، انگلیسی‌زبان و آلمانی‌زبان هم هست پرهیز کنند و قدری ژرف‌تر بنگرند.

این‌طور تحت تاثیر وقایع قرار گرفتن، همان ماجرای حیله‌های بین‌المللی تبلیغاتی دولت احمدی‌نژاد است که تلاش دارد افکار عمومی را مثل کشتی از این سو به آن سو بکشاند و از موضوعات مهم‌تر منحرف کند.

ما باید هرچه بیش‌تر از این فکر سریع‌القلم فاصله بگیریم و موضوعات را با عمق و تامل بررسی کنیم و با فاصله به مسائل اجتماعی بنگریم، صبر کنیم و بعد تحلیل کنیم.