نابودی تنوع زیستی و تغییرات آب و هوا

بیژن روحانی

تغییرات آب و هوایی یا نابودی تنوع زیستی؟ سازمان ملل متحد می‌گوید باید عواقب و خطرات ناشی از نابودی تنوع زیستی را حتا بیشتر از تغییرات آب و هوایی جدی گرفت و برای حفاظت از گونه‌های مختلف حیات و زیستگاه‌های آنها در سراسر جهان سرمایه‌گذاری کرد. به اعتقاد کارشناسان سازمان ملل عواید اقتصادی که از طریق نجات تنوع زیستی حاصل می‌شود، بیشتر از عواید جلوگیری از تغییرات آب و هوایی خواهد بود.

بر پایه‌ی نتایج گزارشی که سازمان ملل متحد در خصوص نابودی تنوع زیستی درجهان تهیه کرده است، چنان‌چه عواقب نابودی طبیعت و از بین رفتن گونه‌های متعدد دست کم گرفته شود، جهان با بحرانی عمیق که حتا می‌تواند عواقبی بدتر از تغییرات آب و هوایی نیز داشته باشد، رو به رو می‌شود و برعکس، چنان‌چه کشورهای مختلف در راه نجات تنوع زیستی سرمایه‌گذاری کنند، نتایج بلند مدت آن سود فراوانی برای اقتصاد جهانی در پی خواهد داشت.

پیش از این و در سال ۲۰۰۷ میلادی، گزارش استرن که برای دولت بریتانیا تهیه شده بود، هشدار می‌داد که چنان چه کشورها اقداماتی بسیارجدی برای مقابله با تغییرات ناخواسته آب و هوایی انجام ندهند، جهان با یک بحران اقتصادی بسیار عمیق و فلج کننده رو به رو می‌شود و تا سال ۲۰۵۰ میلادی بخش‌های زیادی از کره زمین غیر قابل سکونت خواهد شد. مطابق آن گزارش، هزینه‌ی محدود کردن تغییرات آب و هوایی در حدود یک تا دو درصد ثروت سالانه جهانی است، اما در برابر، عواید بلند مدت اقتصادی آن می‌تواند بین پنج تا بیست برابر رقم هزینه شده باشد.

اما گزارش «تنوع زیستی» سازمان ملل بر این نکته تاکید دارد که ارزش حفظ تنوع زیستی، محصولات و فرآیندهای طبیعی می‌تواند بسیار بالاتر از این رقم و چیزی بین ده تا صد برابر بیشتر از هزینه حفظ زیست بوم و موجوداتی باشد که تولید کننده این محصولات هستند. اشاره این گزارش به محصولات و فرایندهای طبیعی مانند گرده افشانی، گیاهان دارویی، خاک‌های حاصلخیز و آب و هوای سالم و بهداشتی است.

نابودی تنوع زیستی جهان را تهدید می‌کند

امسال و به مناسبت بزرگداشت سال حفظ تنوع زیستی، صدها شرکت، موسسه خیریه و نهادهای مختلف در بریتانیا، با امضای نامه‌ای سرگشاده‌ به موزه تاریخ طبیعی این کشور، هشدار دادند تنوع زیستی در جهان، که برای بقای سلامتی، بهداشت و رفاه جامعه ضروری است، در حال از بین رفتن است.

گزارش سازمان ملل متحد نیز از این گامی فراتر رفته و می‌گوید چنان‌چه از محصولات وفرایندهایی که در طبیعت تولید می‌شوند، حمایت و حفاظت نشده و در ساختارهای اقتصادی به کار گرفته نشوند، آنگاه محیط زیست در برابر تنش‌های وارده بر آن شکننده‌تر خواهد شد و انعطاف پذیری خود را بیش از گذشته از دست می‌دهد که این نیز باعث به خطر افتادن زندگی انسان‌ها و اقتصاد جهانی می‌شود.

مطابق گزارش روزنامه گاردین چاپ بریتانیا، پاوان سوخدف، اقتصاددان و از نویسندگان اصلی گزارش سازمان ملل اعلام کرده است «ما نیازمند تغییرات عمیقی در طرز فکر انسان نسبت به طبیعت هستیم. انسان نباید طبیعت را به مثابه چیزی قابل تسخیر یا فتح شدنی در نظر بگیرد، بلکه باید آن را گرامی بدارد و در آن زندگی کند.»

این تغییرات شامل تحولی بنیادین در نحوه تجارت، مصرف و شیوه زندگی می‌شود. گزارش تنظیم شده برای سازمان ملل نیز کاملا بر لزوم تغییرات فراوان به خصوص در ساختار اقتصاد جهانی تاکید می‌کند و این تغییرات را لازمه تنوع زیستی بر کره خاکی می‌داند. به اعتقاد تنظیم کنندگان این گزارش مهم زیست محیطی، در آینده نزدیک جوامع مختلف باید آماده باشند تا به جای مصرف دائمی منابع حیاتی سیاره، هزینه‌هایی برای حفاظت و تجدید آن بپردازند. همچنین صنایع و شرکت‌های مختلف، در سراسر جهان، باید در زمینه استفاده بی‌قید و شرط از منابع طبیعی محدود شوند و یا در عوض مالیات‌ها و احیانا جرایم گزافی در این خصوص بپردازند.

در این خصوص محدودیت‌های مشخصی برای صنایع در بخش‌های مختلف پیشنهاد شده است. بر مبنای محاسبات این گزارش هزینه حفاظت از تنوع زیستی در جهان مبلغی در حدود چهل و پنج میلیارد دلار خواهد بود، اما عواید اقتصادی آن می‌تواند سالانه به رقمی در حدود چهار تا پنج هزار میلیارد دلار برسد.

گزارش سازمان ملل در پی یک رشته از مطالعات و تحقیقات جدید تهیه شده است که مطابق آنها، جهان به دلایل مختلف از جمله آلودگی محیط زیست، تغییرات آب و هوایی، رشد و توسعه و عوامل دیگر مانند استفاده بی رویه و شکار، در حال از دست دادن گونه‌های مختلف حیات و تنوع زیست بوم است.

با این حال تنها دو درصد از شرکت‌ها و صنایع بزرگ و اصلی جهانی به این باور رسیده‌اند که از دست دادن تنوع زیستی یک خطر استراتژیک برای آینده آنها نیز به حساب می‌آید و حاضرند از هم اکنون برای حفظ آن سرمایه گذاری کنند.

بررسی‌ها نشان داده است که حدود یک سوم از زیستگاه‌های طبیعی جهان توسط فعالیت‌های انسانی دچار آسیب و یا تخریب شده است و این تخریب‌ها در سرتاسر جهان، علیرغم هشدارهای مکرر، همچنان در حال تداوم است.

پیش از این اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت برآورد کرده بود که انقرض گونه‌های حیاتی به دلیل فعالیت‌های انسانی، با سرعتی بین هزار تا ده هزار برابر بیش از سرعت انقراض طبیعی آن در جریان است.