پی‌آمدهای سیاسی حمله به کشتی‌های امدادرسان

حسین علوی

واکنش‌های گسترده بین‌المللی به رویداد خونین کشتی‌های امدادرسان به غزه ادامه دارد.

علی مهتدی روزنامه‌نگار و آگاه به مسائل مربوط به محاصره اقتصادی نوار غزه، حمله به کشتی‌های امدادرسان را حامل پیام‌های سیاسی از جانب اسرائیل می‌داند:

حمله‏ی اسراییل به کشتی‌ای که هم نام صلح را حمل می‏کرد و هم از سوی چندین کشور جهان، مواد غذایی عازم نوار غزه کرده بودند، به‌خودی خود، پیام‏های سیاسی‏ای را از جهات مختلف دربر داشته است. یکی از این پیام‏ها می‏تواند به کشور ترکیه باشد در راستای مذاکراتی که ترکیه در تهران و در ارتباط با حل موضوع پرونده‏ی هسته‏ای ایران رهبری می‏کرد.

از سوی دیگر، ما آخرین روزهای ریاست لبنان بر شورای امنیت سازمان ملل را می‏گذرانیم. ظرف یک‌ماه گذشته تنش‏های کلامی بین لبنان و اسراییل را نیز شاهد بوده‏ایم که منجر به سفر سعد حریری به امریکا و سپس به سوریه شد. به‌هرحال گونه‏ای از مذاکرات بین کشورهای مختلف جریان دارد تا بتوانند این نوع تنش کلامی را مهار کنند.
در میان پیام‏هایی که حمله‏ی اسراییل به این کشتی حامل مواد غذایی دربر داشت، می‏توان اشاره کرد به این که این اقدام اسراییل، به‌نوعی به‏چالش کشیدن لبنان در این زمینه نیز بوده است.

علی مهتدی

اما اسراییل مطرح کرده که این امدادرسانی اقدامی تبلیغاتی و هدف سیاسی آن ، شکستن محاصره‏ی غزه و وادار کردن اسراییل به پایان دادن به این محاصره بوده است. پرسش اینست که آیا بین ترکیه و اسراییل، امکان هماهنگی‏های قبلی در این زمینه و پیش بینی های لازم برای پرهیز از خشونت وجود نداشته است؟ علی مهتدی روزنامه نگار در این باره می گوید:

دانی ايالون، معاون وزیر خارجه‏ی اسراییل اعلام کرده که پیش از این حمله، هشدارهای لازم به ترکیه داده شده بود. اسراییل به ترکیه گفته بود که در صورت ورود این کشتی به آب‏های منطقه‏ای اسراییل، این کشور از هر اقدامی برای متوقف کردن حرکت آن استفاده می‏کند.

نکته‏ی حائز اهمیت آن است که این کشتی در آب‏های بین‏المللی و قبل از ورود به آب‏های منطقه‏ای اسراییل مورد هدف قرار گرفته است.

از سوی دیگر، با توجه به این که قبلاً هم چهار بار کشتی‏های مختلف با همین عنوان و با همین شکل توانسته بودند محاصره را بشکنند و خود را به ساحل غزه برسانند، به‏نظر می‏رسد ردوبدل کردن پیام‏های هشداردهنده، خیلی از طرف ترکیه جدی گرفته نشده بوده است.

اما پی آمدهای سیاسی درازمدت این رویداد خونین چه خواهد بود و بویژه تأثیر آن بر مذاکرات غیر مستقیم فلسطین و اسراییل برای پیشبرد روند صلح چیست؟ علی مهتدی این رویداد را نشانه تصمیم اسرائیل به مقاومت در برابر الزامات مطرح در روند صلح بویژه توقف شهرک سازی ها در سرزمین های فلسطینی می داند:

دولت دست راستی آقای نتانیاهو از زمانی که بر سر کار آمده است، با جدی شدن مذاکرات صلح با اعراب و فلسطینی‏ها به‏شدت مقابله کرده است. طوری که مخالفت اسراییل با ادامه‏ی روند صلح، حتی باعث ایجاد تنش‏هایی میان تل‏آویو و واشنگتن هم شده بود.

ظرف مدت گذشته، شاهد سفرهای پیاپی جورج میچل، فرستاده‏ی شخصی آقای اوباما به اسراییل هم بودیم، اما هیچ‏کدام از این سفرها نتیجه‏ی قابل انتظار دولت امریکا و کشورهای عربی را به‏‏همراه نداشت.

در آستانه‏ی شروع دور جدید این مذاکرات، می‏توان گفت این حمله نوعی پیام به امریکا و کشورهای عربی را هم در دل خود داشته است. به این شکل که اسراییل کماکان از مواضع خود در این مذاکرات به‏هیچ‏وجه عقب‏نشینی نمی‏کند و به خواسته‏های امریکا که در رأس آن‏ها توقف شهرک‏سازی در سرزمین‏های فلسطینی است، تن نخواهد داد.

این نوعی موضع دست‏بالا از طرف اسراییل در آستانه‏ی مذاکرات است تا بتواند خواسته‏های خود را مانند گذشته بر جهات مختلف این مذاکرات تحمیل کند.

اما آیا اسراییل واقعا می تواند علیرغم واکنش گسترده بین المللی در محکومیت حمله به کشتی های امدادرسان، از این رویداد به‌نفع خود بهره‏برداری سیاسی کند؟

ما پیش از این، در سال ۲۰۰۶ هم شاهد نمونه‏ی مشابهی از این اتفاق بودیم. در سال ۲۰۰۶ در جنگی که بین اسراییل و حزب‏الله جریان داشت، نیروهای اسراییلی با حمله به یک ساختمان مسکونی در شهر «قانا» در جنوب لبنان، چندین کشته و زخمی از شهروندان این شهر به‏جا گذاشتند.

فشار افکار عمومی در آن زمان، مثل امروز خیلی زیاد بود و این اقدام اسراییل را محکوم می‏کردند. در نهایت از طرف بسیاری کشورهای جهان، حزب‏الله متهم شد که در این منزل مسکونی، نیروهای خود را مخفی کرده بوده است.

اکنون نیز اسراییل، اهرم‏های تبلیغاتی زیادی در اختیار دارد تا بتواند از اقدامی که صورت داده به‌نفع خود بهره‏برداری کند. باید در انتظار بود و دید که فشار افکار عمومی و رسانه‏ای جهان در واکنش به این حمله، چقدر می‏تواند روی این مذاکرات تأثیر بگذارد و اسراییل چقدر می‏تواند با آن مقابله کند.

از زمانی که این خبر منتشر شد، مسئولان اسراییلی بر این موضوع تاکید دارند که از مسئولین کشتی خواسته بودند اجازه بدهند تا نیروهای اسراییلی وارد آن شوند و محموله‏ی موجود در آن را بازرسی کنند. یا این که از ترکیه خواسته شده، این محموله را از طریق اسراییل ارسال کنند.

در واقع، روند تبلیغاتی اسراییل به این سمت است که ثابت کند این کشتی، حامل سلاح به نوار غزه بوده و حمل مواد غذایی و کمک‏های انسان‏دوستانه، پوششی برای قاچاق سلاح بوده است.

به‌جز مسئله‏ی محتوای این کشتی‏ها و نیز تاثیر این رویداد بر روند صلح خاورمیانه، مسئله چشم انداز مناسبات ترکیه با اسراییل نیز بسیار مهم است؟ درست است که از حدود یک‌سال پیش به این‌سو، تنش‏های بیش‌تری بین ترکیه و اسراییل وجود داشته، اما در مجموع، روابط دو کشور این‏قدر تیره نبوده است؟ آیا ترکیه آگاهانه وارد جبهه بندی سیاسی تازه ای در قبال اسرائیل خواهد شد؟

اسراییل به‌طور رسمی از اتباع خود در ترکیه خواسته است که خاک این کشور را ترک کنند، اما خیلی از تحلیل‏گرهای عرب معتقدند ترکیه هم‏اکنون نقشی را دارد ایفا می‏کند که ایران در زمان حکومت شاه بر عهده داشت.

به این شکل که در پس پرده مذاکراتی با خود اسراییلی‏ها در جریان است، اما در مجامع بین‏المللی و در محافل جهانی، اقدامات اسراییل محکوم می‏شود و ترکیه مدافع حقوق فلسطینی‏ها، اعراب و کشورهای منطقه جلوه داده می‏شود.

این که ترکیه تا چه حد در سیاست‏های خود در برابر اسراییل یک‏رنگ باشد، محل تردید است. با توجه به این که تاکنون چندین‌بار، تنش‏های کلامی میان دو طرف وجود داشته، اما هیچ‏وقت رابطه‏ی دو کشور به مرحله‏ی تنش‏آمیزی نرسیده است، جای تردید و سؤال پررنگ‏تر می‏شود.