۲۴ مجوز انتشار و فشار بر نشریات

مریم محمدی

روز چهارشنبه، ۱۸ فروردین در تهران اعلام شد که با موافقت هیأت نظارت بر مطبوعات، مجوز انتشار ۲۴ نشریه صادر شده است. این تیتر در فضای مطبوعاتی فعلی ایران و با وجود موج روزنامه‏ها و نشریاتی که طی ماه‏های اخیر لغو مجوز و توقیف دائم یا موقت شده‏اند، جلب توجه می‏کند و ذهن خواننده بی‏اختیار به جست‏وجوی نام‏های روزنامه‏های توقیف شده برمی‏آید.

پرسش‏ها پیرامون زمینه‏‏ی صدور مجوز این نشریات و مسائل دیگری در این زمینه را با آقای مجتبی واحدی، روزنامه‏نگار منتقد و سردبیر مستعفی روزنامه‏ی «آفتاب یزد» طرح می‏کنم.

مجتبی واحدی می‌گوید الان دولت آن‏قدر از وضعیت خودش خبر دارد که حاضر نیست ریسک کند حتی به هم‏جناح‏ها و هم‏فکران خود و حتی به وزیر امروز خودش هم روزنامه بدهد

آقای واحدی، وقتی لیست نشریاتی که مجوز انتشار گرفته‏اند را نگاه می‏کنیم، به عنوان یک خواننده، با توجه به فضای فعلی مطبوعاتی ایران، جای روزنامه‏ها را خالی می‏بینیم. نگاه شما به این لیست چگونه است؟

با نوع آماردهی‏ها و آمارگیری‏های دولت آقای احمدی‏نژاد حتما این‏گونه تفسیر می‏کنند که هفته‏نامه هفت برابر روزنامه ارزش دارد. چون حدود هفت روزنامه در یک روز منتشر می‏شود. یعنی اگر پای صحبت‏های آنان بنشینید، چنین استدلال‏هایی خواهند کرد.

اما آن‏چه در عالم واقع اتفاق می‏افتد، کسانی که از وضعیت هفته‏نامه‏ها، ماه‏نامه‏ها و فصل‏نامه‏ها و دوفصل‏نامه‏ها در ایران اطلاع دارند، می‏دانند که بسیاری از آنان منظم منتشر نمی‏شود. یعنی وقتی فصل‏نامه می‏گویند: دو فصل یک‏بار منتشر می‏شود؛ ماه‏نامه دو ماه یک بار منتشر می‏شود.
به‏نظر می‏رسد، حساسیتی که روی روزنامه‏ها و مجلات مرتب هفتگی وجود دارد، روی فصل‏نامه و گاه‏نامه‏ها وجود ندارد. چرا این‏طور است؟

آن‏چه مسلم است، دولت می‏خواهد به جای این که عده‏ای هر روز صبح از خواب بیدار شوند و تن‏شان بلرزد که روزنامه چه نوشته است، سعی کند این لرزیدن را به هفته‏ای یک بار یا ماه و دو ماه یک‏بار، فصلی و یا دوفصل یک‏بار تبدیل کند.

موضوع بعدی این است که با نگاه دقیق‏تری به بسیاری از این نشریات، مستقیم و یا غیرمستقیم یک دستگاه دولتی پشت آن‏ها دیده می‏شوند. یا مانند روزنامه‏ی «وطن امروز» بودجه‏اش از سوی سایپا تامین می‏شود ولی اسم‏اش روزنامه است و یا این که مستقیما مربوط به دولت است.


در این لیست ماه‏نامه‏ی «خوبان» را هم می‏بینیم که گویا متعلق به «مؤسسه‏ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی» است. آیا این مؤسسه هم از طرف‏داران دولت محسوب می‏شود؟ یا مدیریت مستقلی دارد؟

مدیر این مؤسسه آقای مصباح یزدی است.

ولی چگونه است که در همین عرصه‏ی دولتی و با صاحب‏امتیازی و مدیریت دستگاه‏های مربوط به دولت، مجوز روزنامه صادر نشده است؟

آن‏چه از دیدگاه دولت خیلی مزیت دارد، نشریه‏‏ای است که تن‏شان را کم‏تر بلرزاند و نسبت به روزنامه خیلی حساسیت دارند. در ایران به روزنامه خیلی توجه می‏شود. اما ماه‏نامه‏ها و فصل‏نامه‏ها را نمی‏گویم تخصصی، ولی معمولا قشر خاصی می‏خوانند. از سوی دیگر، نه همه‏، اما بسیاری از آنان نیز از سوی نهادهای خاصی تامین می‏شوند.

آقایان تجربه‏ای کرده‏اند و دیده‏اند که برخی از روزنامه‏هایی که حتی متعلق به جناح خودشان بوده‏اند، الان موی دماغ‏شان شده‏اند و نسبت به آن‏ها نگران هستند.

به نظر می‏رسد الان دولت آن‏قدر از وضعیت خودش خبر دارد که حاضر نیست ریسک کند حتی به هم‏جناح‏ها و هم‏فکران خود و حتی به وزیر امروز خودش هم روزنامه بدهد. برای این که شاید صبح آقای احمدی‏نژاد از خواب بیدار شد و هوس کرد که وزیر را عزل کند. ایشان که الحمد‏الله در این زمینه‏ها ید طولایی دارد.

واقعیت آن است که دولت به خاطر این که خود می‏داند هیچ برنامه‏ریزی‏ای ندارد و نسبت به آینده‏ی خودش اعتمادی ندارد، جرأت نمی‏کند حتی به طرف‏داران خودش رسانه‏ای بدهد. چرا که ممکن است فردا همین رسانه تبدیل به منتقد دولت و یا علیه دولت تبدیل شود.

به هرحال، حامیان مطبوعاتی آقای احمدی‏نژاد هنوز وجود دارند؛ مانند کیهان آقای شریعتمداری و برخی سایت‏های خبری داخل.

حتی اگر شما کیهان امروز را با شش ماه پیش مقایسه کنید، درست است که موضع‏اش در فحاشی نسبت به اصلاح‏طلب‏ها تغییری نکرده، اما در قربون صدقه رفتن از آقای احمدی‏نژاد خیلی تغییر کرده است. یعنی جنبه‏ی انتقادی آن نسبت به آقای احمدی‏نژاد خیلی قوی‏تر از جنبه‏ی حمایتی‏اش است. از قربون صدقه رفتن هم که دیگر اصلاً خبری نیست. همان‏طور که در صحبت‏های آقای خامنه‏ای دیگر شیفتگی نسبت به آقای احمدی‏نژاد وجود ندارد.

حتی رسانه‏های طرف‏دار دولت هم دارند تغییر موضع می‏دهند. البته نه آن‏هایی که مستقیم با پول آقای احمدی‏نژاد دارند اداره می‏شوند (البته پول من و شما که به دست آقای احمدی‏نژاد افتاده است). ولی به هرحال دولت این ریسک را نمی‏کند که روزنامه به دست کسی و حتی وزیر اطلاعات خودش بدهد.

به این ترتیب، امنیت شغلی در عرصه‏ی مطبوعات برای هواداران دولت و آقای احمدی‏نژاد هم وجود ندارد؟

آقای احمدی‏نژاد آنقدر نسبت به وضعیت متزلزل خود نگران است که گمان نمی‏کنم امروز به راحتی حاضر باشد حتی به آقای ثمره‏ هاشمی هم روزنامه بدهد. به خاطر این که همین ثمره هاشمی ممکن است فردا جزو مخالفین او بشود.

روزی که آقای احمدی‏نژاد آقای رهبر را به عنوان رییس سازمان مدیریت معرفی کرد، تعریف و تمجیدهای کم‏سابقه‏ای از ایشان کرد و یا روزی که آقای دانش جعفری را به عنوان وزیر اقتصاد معرفی می‏کرد، مجسمه‏ای از علم، دانش، تقوی و رزمندگی از ایشان ساخت؛ ولی دیدیم که سرنوشت آنان چه شد.

به همین جهت، فکر می‏کنم که ایشان ترجیح می‏دهد حتی به نزدیک‏ترین یاران خود روزنامه ندهد. چون نگران است که هرروز باید توقیف کند و آبروی خود را ببرد.

آقای واحدی، این پرسش پیش می‏آید که آیا دیگر نقش تاثیرگذاری که روزنامه‏نگاران و روزنامه‏ها در فضای تحولات اجتماعی سیاسی ایران داشته‏اند، پایان گرفته است؟ با ادامه‏ی محدودیت‏هایی که هر روز برای روزنامه‏ها پیش می‏آید و انتشاراتی هم اگر وجود دارد، از همین قبیل است که در این فهرست می‏بینیم و با توضیحاتی که شما دادید.

شاید بهتر این باشد که بگوییم روزنامه‏ها تا حدودی از تاثیرگذاری خارج می‏شوند و نه روزنامه‏نگاران. روزنامه‏نگاران بالاخره به نحوی از انحاء فعالیت می‏کنند و حرف‏شان را می‏رسانند.

همان‏طور که گفتم، همان روزنامه‏های موجود هم الان مایه‏ی دردسر دولت هستند. چون امروز دولت آقای احمدی‏نژاد از هر روزنامه‏ای به طور کلی وحشت دارد.

به این ترتیب، سرنوشت خبر و خبررسانی در جامعه و جایی که خبر در بالا بردن آگاهی اجتماعی و مسائل مربوط به آن دارد چه می‏شود؟

از یک سو، وقتی شما می‏خواهید خبرنامه بنویسید، باید خبر وجود داشته باشد. اگر قرار است خبر همه‏ی سایت‏ها این باشد که آقای احمدی‏نژاد چند دقیقه در ارومیه دعا کردند و باران آمد، چنین خبرنامه‏ای نباشد، خیلی بهتر است.

شأن ملت ایران، شأن حتی دین اسلام این نیست که مردم و دین را به تمسخر بگیریم و بگوییم: «آقای احمدی‏نژاد به ارومیه رفت، داشت دعا می‏کرد و هنوز دعای او تمام نشده، باران گرفت». اگر قرار است خبر این باشد، خبر را تعطیل کنیم، هم اعصاب ملت ایران راحت‏تر است و هم دین خدا بازیچه‏ نمی‏شود.

من واقعا مانده‏ام که آقای احمدی‏نژاد که این توانایی را دارد، چرا خود را معطل دفتر ریاست جمهوری کرده‏اند، ایشان راه بیفتند استان به استان دعا کنند. بعد هم به کشورهای آفریقایی بروند، دعا کنند باران بیاید و قحطی برطرف شود. این که خیلی مهم‏تر از اداره‏ی یک کشور است که بالاخره دارد می‏چرخد و خیلی هم لنگ آقای احمدی‏نژاد نیست.

نوع خبرها متاسفانه دارد به این جهت می‏رود و اگر قرار است خبرها این باشد، تازه آقای رامین هم بگویند رسانه‏های ما هنوز لیاقت انتشار مسائل الهی و معنوی را ندارند، این خبرها نباشند بهتر است. نمی‏دانم دیگر قرار است رسانه‏ها چه بنویسند. منظور از الهی هم لابد همان است که کیهان نوشته بود: «با مدیریت الهی مقام معظم رهبری فتنه‏ی سال ۸۸ برطرف شد»

آقای واحدی، زمانی که از سردبیری روزنامه‏ی «آفتاب یزد» کنار رفتید، گفتید که همیشه مشکلاتی بوده و برای رعایت بعضی مسائل، به خصوص در مورد سرمقاله‏های شما، فشارهایی به روزنامه وارد می‏شد. «آفتاب یزد» هنوز دارد منتشر می‏شود. امروز شما به عنوان یک خواننده، این روزنامه را چگونه می‏بینید؟ آیا تغییراتی کرده است؟

روزنامه‏ی «آفتاب یزد» برای صبح ایران منتشر می‏شود. صبح ایران هم من خواب هستم. به همین جهت روزنامه را نگاه نمی‏کنم. اگر انشاالله فرصتی کردم و آن را خواندم، نتیجه‏اش را خدمت شما خواهم گفت.

دولت از هر روزنامه‏ای به طور کلی وحشت دارد