نسرین ستوده و دفاع از متهمان عقیدتی

مریم محمدی

روز شنبه، سیزدهم شهریورماه، در برخی رسانه‏های داخلی، خبری مبنی بر دستگیری نسرین ستوده، وکیل شناخته‏شده‏ی دادگستری منتشر شد.

نسرین ستوده، عضو «کانون مدافعان حقوق بشر»، «کمپین یک میلیون امضا برای تغیییر قانون تبعیض‏‏آمیز علیه زنان» و هم‏چنین «انجمن حمایت از کودکان» است.

وی در سال‏های اخیر، دفاع از پرونده‏ی بسیاری از فعالان حقوق بشر و زندانیان سیاسی را به‏ویژه پس از انتخابات دهمین دوره‏ی ریاست جمهوری بر عهده داشته است.

شنبه‏ی هفته‏ی گذشته نیز منزل و محل کار وی مورد بازدید مأموران قرار گرفت و بسیاری از مدارک و پرونده‏های موکلین‏ او و نیز مقداری از وسایل شخصی خود و خانواده‏اش ضبط شدند.

نسرین ستوده، عضو «کانون مدافعان حقوق بشر»، «کمپین یک میلیون امضا برای تغیییر قانون تبعیض‏‏آمیز علیه زنان» و هم‏چنین «انجمن حمایت از کودکان» است

این فعال اجتماعی سپس احضاریه‏ای از سوی دادسرای اوین به اتهام «تبانی علیه امنیت کشور و تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی»، دریافت می‌کند.

نسرین ستوده، روز شنبه به دادسرای اوین مراجعه می‌کند. مراجعه‌ای که بازگشتی در پی نداشت.

فریده‏ غیرت، وکیل دادگستری در تهران، ‌می‌گوید:

تا آن‏جا که من اطلاع دارم، خانم ستوده قبل از دستگیری، به منزل و محل‏ کارشان رفته بودند. بعد‏ هم به ایشان گفته بودند که شنبه به دادسرای اوین بروند. دیروز که مراجعه کرده‏اند، دیگر متأسفانه برنگشته‏اند.

وی در پاسخ به اینکه فکر می‏کنید چرا وی به اقدام علیه امنیت کشور متهم شده‏ است می‌گوید:

ما که روی حدسیات‏ خود نمی‏توانیم مطالبی را طرح کنیم. من دقیقاً باید بدانم اتهامی که به ایشان گفته و تفهیم شده، چه بوده است. متاسفانه هیچ اطلاعی از اتهام ایشان ندارم.

فریده‏ غیرت، وکیل دادگستری در تهران

نقشه‌های برآب

شیرین عبادی، برنده‏ی جایزه‏ی نوبل و یکی از وکلای دادگستری ایران که به علت پیگردهای قوه‏ی قضاییه، در خارج از کشور به‏سر می‏برد، درباره‏ی علت احضار و دستگیری نسرین ستوده، می‏گوید:

علت دستگیری خانم ستوده، فعالیت‏های حقوق بشری ایشان و هم‏چنین دفاع از متهمان سیاسی- عقیدتی بود. اگر به‏خاطر داشته باشید، جوان ۱۹ ساله‏ای را به اتهام شرکت در تظاهرات اعدام کردند.

خانم ستوده با ادله‏ی کافی ثابت کرد و رسانه‏ها را در جریان قرار داد که موکل او دو ماه پیش از انتخابات دستگیر و به‏خاطر وعده‏ی مأمورین امنیتی، حاضر شده در یک دادگاه نمایشی، علیه خودش اعتراف کند و بگوید که از خارج دستور گرفته است که انتخابات را تقلبی جلوه بدهند. خانم ستوده این نقشه را نقش بر آب کرد و ثابت کرد که این جوان پیش از انتخابات دستگیر شده است.

این جوان آرش رحمانی‏پور نام داشت که روز هشتم بهمن ماه سال گذشته، اعدام شد. نسرین ستوده درباره‌ی وی به زمانه گفته بود:

آرش رحمانی‏پور، برخلاف اعلام پایگاه اطلاع‏رسانی دادسرای عمومی و انقلاب، دو ماه قبل از انتخابات بازداشت شد و اساساً اتهامش ارتباطی با انتخابات و اعتراضات پس از آن نداشت.

آرش در زمان بازداشت، ۱۹ سال بیشتر نداشت و بسیاری از اتهامات مطرح شده علیه وی مربوط به زمانی بود که ۱۶ یا ۱۷ ساله بوده است. بنابراین، به‏طور حتم، موکل من باید در دادگاه اطفال محاکمه می‏شد، اما این‏بار اعدام زیر ۱۸ سال، از میان متهمان سیاسی قربانی گرفت.

نسرین ستوده وکالت شیرین عبادی را نیز در مقطعی بر عهده داشت و در این زمینه، به طور مستقیم از جانب مأموران قوه‏ی قضاییه تهدید شده بود.

شیرین عبادی در این زمینه می‏گوید:

خانم ستوده وکیل من در دعوای مطروحه علیه روزی‏نامه‏ی کیهان بود و هم‏چنین وقتی دولت ایران بابت جایزه‏ی نوبل، بعد از گذشت پنج سال، مالیاتی معادل رقم جایزه مطالبه می‏کرد و کلیه‏ی اموال و حساب‏های من را مسدود کرد، ایشان وکالت من را بر عهده گرفتند. در این ارتباط، بارها تهدید شده بودند که باید استعفا بدهند، وگرنه برای ایشان مشکلاتی پیش خواهند آورد.

شیرین عبادی، برنده‏ی جایزه‏ی نوبل و یکی از وکلای دادگستری ایران که به علت پیگردهای قوه‏ی قضاییه، در خارج از کشور به‏سر می‏برد

خانم ستوده هربار جواب داده بودند که کار آنها غیر قانونی است و حاضر نیستند خود را از این پرونده کنار بکشند. ولیکن دیدیم که متأسفانه مأمورین امنیتی بالاخره حرف خود را پیش بردند و خانم ستوده دستگیر شدند.

عبادی در مورد وضعیت قوه‏ی قضاییه در حال حاضر می‏گوید:

متأسفانه قوه‏ی قضاییه در ایران، روز به‏روز استقلال خود را بیشتر از دست می‏دهد و قضات، مخصوصاً قضات دادسرا و دادگاه انقلاب، تبدیل به عمال دست مأمورین امنیتی شده‌اند. هرچه مأمورین امنیتی، می‏گویند متأسفانه قضات هم اطاعت می‏کنند.

زمانی که آقای شاهرودی ریاست قوه‏ی قضاییه را بر عهده گرفتند، عنوان کردند: من ویرانه‏ای را تحویل گرفتم. متأسفانه نتوانستند این ویرانه را آباد کنند و یک‌سال پیش ویرانه‏تر، آن را تحویل آقای لاریجانی دادند. آقای لاریجانی هم این ویرانه را از بیخ و بن خراب کردند و من به طور رسمی اعلام می‏کنم که در ایران کسی در انتظار اجرای عدالت نباشد.

با وجود این، شیرین عبادی معتقد است:

ما این باعث نمی‏شود که حقوقدانان جوان و شجاع ما دست از مبارزه برای حق و آزادی بیان بردارند.

مسئله‌ی آزادی

ایران شاید تنها کشوری نیست که در آن وکلای مدافع، به جرم دفاع از موکلین خود، تحت پیگرد قرار می‏گیرند. اخباری نظیر این را درباره‏‏ی روسیه و برخی کشورهای آفریقایی نیز شنیده‌ایم.

عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان سرشناس ایرانی و فعال حقوق بشر می‏گوید:

در کشورهایی که مسئله‏ی آزادی به عنوان یکی از معضلات حکومتی بین مخالفان سیاسی و حکومت تلقی می‏شود، زندانی سیاسی هم ویژگی خاصی دارد که در کشورهای دمکراتیک اصلاً مفهوم ندارد.

عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان سرشناس ایرانی و فعال حقوق بشر

آن کسی هم که از زندانی سیاسی دفاع می‏کند، با او هم متأسفانه با همین نگاه برخورد می‏شود. در هر کشوری که دادگستری مستقل وجود نداشته باشد، در هر کشوری که وکیل نتواند با آزادی تمام از موکلش دفاع کند، متأسفانه از این موارد کم نیست.

این را در بسیاری از کشورهایی که در هرحال از آنها به عنوان حکومت‏های غیر دمکراتیک یا دیکتاتوری یاد می‏شود، دیده‏ایم. سال گذشته یکی از همکاران ما در سوریه، فقط و فقط در ارتباط با فعالیت‏های وکالتی‏اش، محکوم به ده سال حبس شد و این بود که جایزه‏ی مارتین انالز که دوسال پیش به عمادالدین باقی تعلق گرفته بود، سال گذشته به او داده شد.

در این جوامع، وکلای دادگستری هم وظیفه‏ی دفاع از موکل خود را دارند و هم با این احتمال روبه‌رو هستند که پس از انجام وظیفه، خود به همین علت مورد محاکمه قرار بگیرند.

کریم لاهیجی در این زمینه می‏گوید:

اصلاً سرنوشت خود من غیر از این نبوده است. اگر قبل از انقلاب در دفتر وکالتم بمب گذاشتند و اگر خودم را به‏سختی مضروب کردند، در ارتباط مستقیم با پرونده‏های سیاسی‏ای بود که از آنها دفاع می‏کردم. بعد از انقلاب هم با توجه به این‏که من وکیل یکی از سران سازمان مجاهدین بودم، اگر روزنامه‏ی کیهان از من به عنوان منافق یاد می‏کند، دلیل آن همین است؛ برای این‏که من وکیل محمدرضا سعادتی بودم.

الان هم به همین صورت است. ببینید طی این پنج، شش سال، دولت واقعاً ننگین احمدی‏نژاد، با همکاران ما چه می‏کند. ظرف یک سال گذشته، پنج شش تن از آنها دستگیر شده‏اند. الان آقای اولیایی‏فر در زندان است. نسرین ستوده هم از روز شنبه در زندان است. عده‏ای متأسفانه زیر شمشیر داموکلس دادگاه انقلاب هستند؛ همکار و دوست من، خانم عبادی هم که ناگزیر از ترک ایران شده است.

این وکیل و فعال حقوق بشر درباره‌ی سابقه‏ی این‏گونه برخورد با وکلای مدافع، در پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷ می‏گوید:

بعد از کودتای ۲۸ مرداد می‏بینیم که پرونده‏های سیاسی همه‏ به دادرسی ارتش می‏روند. چرا؟ برای‏ این‏که در محاکمات نظامی، وکلای دادگستری نمی‏توانستند دفاع متهم را بر عهده داشته باشند و فقط وکلای نظامی بودند.

در ارتباط با وکلای نظامی هم در یک مورد، در محاکمه‏ی سران نهضت آزادی در سال ۱۳۴۲-۴۳، من به عنوان کارآموز وکالت در محاکمه حاضر بودم. حتی وکلای نظامی‏ای که در آن دادگاه دفاع کردند، چون تحصیلات حقوقی داشتند، وظیفه‏ی وکالتی خود را خوب انجام دادند. بعد چهارتن از آنان که افسران بازنشسته‏ی ارتش بودند، در دادگاه نظامی محاکمه و محکوم شدند.

بنابراین، این که حکومت دفاع از زندانی سیاسی را اخلالی در رویه و رفتار خود با زندانی سیاسی تلقی می‏کند، متأسفانه در کشور ما سابقه‏ی دیرینه دارد. این نشان می‏دهد که وکلای دادگستری در بیشتر نظام‏های غیر دمکراتیک، در معرض همه‏گونه آزار و ایذا و حبس و زجر هستند.