پناهنده‌های ایرانی و سیاست خارجی آلمان

شکوفه منتظری

حدود دو هفته‏ی پیش، در روز هشتم مارس، «گابریل هرمانی» سخن‏گوی وزارت کشور آلمان، در کنفرانسی خبری در برلین اعلام کرد، دولت آلمان به تعدادی از پناه‏جویان ایرانی که به دلایل سیاسی، کشورشان را ترک کرده‏اند و در کشورهای ناامن به سر می‏برند، پناهندگی می‏دهد.

در این زمینه‏ با فرین فخاری گفت‏وگو کرده‏ام. فرین فخاری یکی از فعالان حقوق بشر در برلین است که به شدت پی‏گیر پرونده‏ی پناه‏جویان ایرانی و روند پذیرفته شدن آنان از سوی دولت آلمان است.

از فرین پرسیدم که آیا پروسه‏ی عملی این تصمیم هم آغاز شده یا هم‏چنان در حد یک اظهارنظر باقی مانده است؟

در رابطه با پذیرش پناه‏جویان ایرانی از کشورهای غیراروپایی، این تصمیم گرفته شده است. این یک ادعا نیست، بلکه تصمیمی است که در حال حاضر به طور جدی در مورد آن در آلمان مذاکره می‏شود.


بیشتر پناه‏جویان ایرانی که فرار کرده‏اند، در کشورهای همسایه‏ی اطراف ایران و به خصوص در ترکیه و شمال عراق به‏سر می‏برند.

خانم گابریل هرمانی، سخن‏گوی وزارت کشور آلمان، در سخنان خود گفتند که وزارت کشور و وزارت امورخارجه‏ی آلمان برای همکاری نزدیک‏تر در این زمینه، در حال انجام مذاکراتی هستند.

این مذاکرات تا جایی که ما اطلاع داریم، هنوز به نتیجه‏ی نهایی نرسیده ولی در این حد پیش رفته است که بین دولت فدرال آلمان و ایالت‏های مختلف دارد تصمیم‏گیری می‏شود که هرکدام از این ایالت‏ها چه تعدادی پناهنده می‏توانند بپذیرند.

در حقیقت تصمیم اصلی گرفته شد و آن‏چه هنوز باید روی آن بحث شود و به نتیجه برسد، تعداد این پناه‏جویان است. اعلام کرده‏اند که تعداد آنان یک عدد دو رقمی خواهد بود، اما این که دقیقاً چقدر خواهد بود هنوز مشخص نیست.

این به آن معنا است که تعداد پذیرفته شوندگان بستگی به میزان همکاری ایالات مختلف در آلمان دارد. آیا تاکنون ایالت‏هایی بوده‏اند که در این رابطه اعلام آمادگی و همکاری کنند؟

این صحبت‏ها دارد با ایالت برلین، هامبورگ و نورد راین وست فالن ( واقع در غرب آلمان با مرکزیت کلن و دوسلدورف) انجام می‏گیرد. هرقدرهم این مذاکرات بیشتر طول بکشد، احتمال دارد این رقم بزرگ‏تر شود و این امید هست که تعداد بیشتری پناهنده پذیرفته شوند.

قدم بعدی، بستگی به نتیجه‏ی مذاکراتی دارد که بین دولت فدرال، یعنی وزارت کشور آلمان و ایالت‏های مختلف این کشور انجام می‏گیرد.

هنوز مشخص نیست که پرونده‏ها بر چه اساس و با چه معیاری مورد بررسی قرار می‏گیرند یا مثلا چه نکاتی در روند انتخاب هر پرونده تاثیرگذار است؟

در شرایط دیگری می‏توانستیم به این سؤال جواب بدهیم؛ مثلا بگوییم به کسانی که در آلمان خانواده‏ی درجه‏ی یک دارند و یا به افرادی که زمان بیشتری است منتظر رسیدگی به تقاضای پناهندگی‏شان هستند، اولویت داده می‏شود.

ولی چون در شرایط خاصی هستیم و تعداد پذیرفته شدگان و نحوه‏ی تقسیم آن‏ها به این ایالات هم هنوز مشخص نیستند، تنها چیزی که می‏دانیم این است که شیوه‏ی پذیرش، تقسیم و گزینش این پناهندگان، در هماهنگی با کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل در ترکیه انجام خواهد شد.

حوزه‏ی فعالیت شما بیشتر در ترکیه و شمال عراق است. ممکن است توضیحی از وضعیت پناه‏جویان ایرانی در این دو منطقه بدهید؟

وضعیت پناه‏جویان ایرانی در ترکیه و شمال عراق بد است و هر روز هم بدتر می‏شود. تعداد آنان نیز روز‏به‏روز بیشتر می‏شود و رقم بیش از ۴هزار نفری که گفته می‏شود، واقعاً در ترکیه وجود دارد.

عده‏ای هم هستند که خود را به کمیساریای عالی حقوق بشر معرفی نکرده‏اند. هرکدام هم دلایل خاصی برای این مساله دارند. یا هنوز منتظرند سه ماهی که می‏توانند به طور قانونی در ترکیه بمانند، بگذرد و بعد خود را معرفی کنند. یا این که اصلا می‏ترسند خود را به این کمیساریا معرفی کنند. بیشتر این پناهندگان نیز در شرایط روحی، جسمی و مالی وحشتناکی به‏سر می‏برند.

گروه‏ها و افراد زیادی مانند خود شما، در خارج از ایران مشغول فعالیت برای پناه‏جویان ایرانی در ترکیه، عراق و دیگر کشورهای ناامن هستند. می‏توانید به ما بگویید تا کنون چه کارهایی برای این گروه از پناه‏جویان انجام گرفته و یا چه کارهایی در دست انجام است؟

کاری که گروه‏های مختلف به طور پراکنده و در کشورهای مختلف دارند انجام می‏دهند، این است که سعی می‏کنند با جمع‏آوری کمک مالی و ارسال آن به این پناه‏جویان، حداقل شرایط زندگی آنان را کمی مناسب‏تر کنند.

از سوی دیگر گروه‏های مختلفی از وکلا، پزشکان و سازمان‏های حقوق بشری با اعزام هیأت‏های مختلفی به خصوص به ترکیه، سعی می‏کنند با جمع‏آوری اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت پناه‏جویان ایرانی، به کشورهایی که خود در آن زندگی می‏کنند و به دولت‏های این کشورها اطلاع‏رسانی کنند و از این طریق به آن‏ها کمک کنند.

این کمک‏های مالی از چه طریقی به دست پناه‏جویان می‏رسد؟

سازمان‏های مختلفی این کمک‏ها را جمع‏آوری می‏کنند و سعی می‏کنند از طریق افرادی که مستقیماً می‏شناسند این کمک‏ها را به حساب آنان واریز کنند.

مشکل این است که یک لیست اصلی وجود ندارد و بین گروه‏های مختلف هماهنگی‏ای وجود ندارد و ممکن است یک پناهنده از دو یا سه جای مختلف و حتی از خانواده‏ی خود در کشورهای اروپایی کمک مالی دریافت کند و در عین حال پناهنده‏هایی هم باشند که هیچ کمکی به آنان نمی‏شود.

به نظر من، بهترین کاری که ما بتوانیم انجام بدهیم، ایجاد هماهنگی‏ای بین گروه‏های مختلفی است که در حال انجام این کار هستند. البته در این جهت تلاش‏هایی می‏شود و فعلا بین گروه‏های مختلف مذاکراتی در جریان است.

گفتید که پول‏ها بخشاً به حساب خود پناه‏جو واریز می‏شود. آیا اساساً این امکان برای پناه‏جو، مخصوصا در ترکیه که حوزه‏ی کاری شما است، وجود دارد که بتواند حساب بانکی داشته باشد؟

پناه‏جویی که اقامت رسمی نداشته باشد، در ترکیه نمی‏تواند حساب بانکی داشته باشد. ولی می‏توان این پول را به اسم او از طریق بانک‏هایی به حساب ریخت و پناه‏جو می‏تواند با ارائه‏ی کارت شناسایی خود و دادن شماره‏ای که از طریق ارسال کننده‏ی پول به او داده شده است، این پول را دریافت کند.

این امکان وجود ندارد که از طریق کمیساریای عالی حقوق بشر، این کمک‏ها را به دست پناه‏جویان رساند که یک مرکز معتبری باشد و بتواند اعتماد دیگران را هم برای کمک‏رسانی جلب کند؟

با وجود این که کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل کمک مالی به پناه‏جویان ایرانی در ترکیه و عراق نمی‏کند و فقط در موارد خیلی مشخص و محدودی به برخی‏ها کمک‏های ارائه می‏دهد، اگر اطلاع پیدا کنند که به این پناهنده‏ها کمک مالی می‏شود، آن میزان محدود را هم کم می‏کنند. در حقیقت اگر کسی قصد ارسال کمک مالی به این پناه‏جویان را دارد، باید طوری این کار را بکند که به آن‏ها صدمه‏ای نخورد.

آیا نمونه‏هایی از این برخورد وجود داشته که منجر به قطع کمک از سوی سازمان ملل به پناه‏جویان بشود؟

اگر از سوی دفتر سازمان ملل اطلاع پیدا کنند که به پناه‏جویی کمک مالی می‏شود، حتی ممکن است پول کمی را که در موارد بخصوصی به آن‏ها داده می‏شود و یا مثلا سهیمه‏ی زغال آن‏ها را در زمستان قطع کنند و منجر به ایجاد مشکلات بیشتری برای پناه‏جویان شود.