جنبش سبز، از ابتدا آزادی‌خواهانه بوده است

حسین علوی

جنجال بر سر پاره شدن تصویر آیت الله خمینی، تنش سیاسی بین موافقان و مخالفان دولت را وارد مرحله جدیدی کرده و رهبران جنبش اعتراضی، درخواست برگزاری راهپیمایی کرده اند. در این میان، سخنان روز یکشنبه رهبر جمهوری اسلامی نیز به دو برداشت متفاوت دامن زده است.

یک برداشت می گوید که این سخنان همچنان تهدیدآمیز و علیه رهبران جنبش سبز است. بویژه آن که بار دیگر تأکید می‌کند که انتخابات تمام شده و نتایج آن را باید بپذیرید و کنار بکشید. برداشت دیگر برآنست که سخنان آقای خامنه‌ای آنجا که دعوت به آرامش می‌کند و دعوا را یک دعوای درون نظام می‌نامد، نشانه‌ی برآمد تدریجی یک خط میانه و میانجیگرانه است. در گفتگویی با فرخ نگهدار تحلیل گر سیاسی می پرسم که آیا می‌شود نشانه‌های جدی از برآمد چنین خط میانجی گرانه ای را دید؟

بله. پاسخ من به این سوال مثبت است. اگر لحن آقای خامنه‌ای را مقایسه کنیم با آنچه در نماز جمعه ۲۹ خرداد اعلام کردند، یک چنین نرمشی در گفتار ایشان مشاهده می‌شود.

من با برداشت‌هایی که می‌گوید آقای خامنه‌ای فشار را افزایش داده و به مواضع سخت‌تری علیه معترضین و مخالفین روی آورده است، موافق نیستم. یعنی نشانه‌هایی هم در عمل نمی‌بینیم که این اتفاق افتاده باشد. این جنجال‌ها در مورد دستگیری آقای هاشمی یا دستگیری سران معترض، آقایان موسوی و کروبی، البته که وجود دارد و تشدید هم شده است.

ولی این‌ها از زبان بخشی از گروههای فشار هستند، نمی‌شود تسری داد این مواضع را به مواضع رهبر جمهوری اسلامی ایران. یا الاقل تا امروز شواهدی در این زمینه وجود ندارد.

بویژه این که از بعد از روز قدس ما می‌بینیم در برآمدهایی که توسط معترضین بوده، تظاهراتی که صورت گرفته، عملاً دستور داده شده و کنترل شده است که شلیک بسوی معترضین نشود و آقای خامنه‌ای هم در صحبت خودشان گفته‌اند که این موضوع، یعنی کشتار مردم و اعمال خشونت، به زیان ما است، به زیان نظام است.

در این جنجال تازه، در مقابله با حملاتی که متوجه رهبران جنبش سبز است، این رهبران و به طور مشخص مجمع روحانیون مبارز از وزارت کشور درخواست برگزاری راهپیمایی از جمله برای تجلیل از آیت‌اله خمینی کرده است. فکر می‌کنید پاسخ مثبت و یا منفی وزارت کشور به چنین درخواستی چه نتایج و تبعاتی می‌تواند داشته باشد؟

اولاً باید بگویم که آن حرکاتی که روز شنبه اتفاق افتاد و جنجال‌هایی که نیروهای سرکوبگر در سراسر کشور سعی کردند بوجود بیاورند، به منظور این که بگویند معترضین و مخالفین علیه آیت‌اله خمینی برخاسته‌اند و با بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران مشکل دارند، این‌ها از یکسو از جانب تمام محافل سیاسی و اجتماعی جز برخی از نیروهایی که هنوز شعارهای براندازی می‌دهند، مورد نکوهش قرار گرفت.

از سوی دیگر تلاش این کسانی که خواستند یک چنین جنجالی بپا کنند، به نتیجه نرسید. به نظر می‌رسد که این‌ها خواسته‌اند آزمایش کنند، ببینند چقدر قدرت بسیج دارند. چون در حرکات قبلی دیده می‌شد که می‌کوشند، وقتی نیروهای نظامی را منع‌ می‌کنند از شلیک آتش بسوی مردم، شواهدی دیده شد که می‌خواهند نیروهای بسیج‌شده را به خیابانها بیاورند و لباس‌شخصی‌ها را به جان مردم بیندازند.

به نظر من این آزمایشی بود ‎برای این که ببینند چقدر قدرت بسیج دارند. و وقتی این آزمایش نتیجه‌ی مثبت نداد، یعنی در آن ابعادی که می‌خواستند، جامعه از خودش واکنش نشان نداد یا مردم نپیوستند، قدرت بسیج‌شان را بسیار پایین دیدند، آنوقت به این نتیجه رسیدند که اگر تظاهراتی به میدان بیاید، نمی توانند به آن صورت از طریق مردم به مقابله‌اش بپردازند.

اما این که مجمع روحانیون یک چنین درخواستی را کرده است که در حمایت از آیت‌اله خمینی مردم به خیابانها بیایند، دانشجویان در روزهای گذشته همین ابتکار را به خرج دادند و کاملاً نقشه‌ی آنان را خنثی کردند، یعنی این نقشه که می‌خواستند به نوعی جنبش اعتراضی را این گونه بنمایانند که با اساس جمهوری اسلامی، یا با رهبری جمهوری اسلامی ایران مشکل دارد.

دانشجویان با حرکتی که کردند و بردن عکس‌های آیت‌اله خمینی به میدان، نشان دادند که موضوعشان موضوع «رأی من» است و حکومت نمی‌تواند دستور بحث را عوض کند و یک موضوع دیگر را به میدان بیاورد که اصلاً ربطی به این مسائل ندارد.

ولی برگزاری چنین راهپیمایی‌ای، با مجوز رسمی و با همکاری همه‌ی جریانات طرفدار جنبش سبز، ابعاد وسیع دیگری پیدا می‌کند که نتایج سیاسی کاملاً متفاوتی ممکن است در پی داشته باشد.

این کاملاً درست است. اگر برای چنین تظاهراتی اجازه صادر شود، یک برآمد بسیار وسیع خواهد بود و پاسخ بسیار محکمی خواهد بود به آن توطئه‌ی شکست خورده‌ای که می‌خواستند عکس آقای خمینی را برای این کارها ملعبه قرار دهند.

بسیار وسیع خواهد بود. و این که آیا مجوز خواهند داد یا نخواهند داد، تا این لحظه تردید در دستگاه حاکم همچنان وجود دارد و نتوانسته‌اند تصمیم بگیرند که این اجازه را بدهند یا نه! آنچه مورد تأکید من است این است که تا همین جا، اعلام این راهپیمایی از جانب مجمع روحانیون مبارز، یک پیروزی بزرگ بوده است.

برای این اگر اجازه ندهند، یعنی این که ما بی‌پایه حرف زده بودیم و اگر اجازه بدهند، ثابت خواهد شد که آنچه می‌خواستند بگویند، کاملاً بی‌پایه است و مطابق پیش‌بینی من برآمد بسیار وسیعی مثل روزهای قدس و دیگر مراسم خواهد بود و جامعه نشان خواهد داد که ما نظام هستیم، ما حکومت هستیم، ما قانون‌ هستیم و شما هستید که غاصب هستید! شما هستید که حکومت را دزدیده‌اید، بدون رأی مردم!

فرخ نگهدار، تحلیل گر سیاسی

نکته‌ی دیگری که اکنون مورد بحث است، ماهیت و اهداف مرحله‌ی کنونی جنبش سبز است. برخی برآن هستند که این جنبش نسبت به هدف اولیه‌ی خودش، یعنی اعتراض به نتایج انتخابات، تکامل پیدا کرده و در مجموع یک جنبش آزادیخواهی است که با میانجیگری بر سر انتخابات پایان نخواهد یافت. اما برخی دیگر نظر عکس دارند و آن را همچنان در چارچوب انتخابات می‌دانند.

آقای خامنه‌ای هم در سخنان روز یکشنبه خود گفته است که یک اختلاف درون نظام را که یک مبارزه‌ی انتخاباتی بود، تبدیل کرده‌اند به مبارزه با نظام. فکر می‌کنید که ارزیابی از مرحله‌ی کنونی جنبش سبز با کدامیک از این برداشت‌ها واقع‌بینانه‌تر است؟

اگر در سطح عمومی در نظر بگیریم، اگر وسیع‌ترین لایه‌هایی را که به حمایت از جنبش سبز برخاستند در نظر بگیریم، قطعاً با آن نظری من موافق هستم که می‌گوید، اولاً این جنبش از ابتدا آزادیخواهانه بوده است. نه این که بعدها تغییر و تحولی در آن بوجود آمده و آزادیخواهانه شده است.

من این نظر را قبول ندارم، بلکه این جنبش از ابتدا آزادیخواهانه بوده است. ثانیاً این که از ابتدا مطالبات، در چارچوب قانون و در چارچوب نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح شده است.

از زبان سخنگویانی که در درون کشور بودند و در درون کشور فعالیت می‌کردند، این نکته بارها و بارها تصریح شده و در تمام تظاهراتی که در ابعاد میلیونی صورت گرفته است، ما نه در شعارها و در نه در رفتارها، شاهد هیچ گونه تخطی از اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نبودیم.

اگر برخی از بلندگوها تلاش کنند که این جنبش را به بیرون از جمهوری اسلامی ایران، سیستم حقوقی و قانونی مستقر در کشور سوق دهند، آن امری است جداگانه. البته تا امروز موفق نشده‌اند و پیش‌‌بینی هم نمی‌کنم که اقشار وسیع اجتماعی از روحیه‌ی اصلاح‌طلبی، از روحیه‌ی قانونگرایی و از روحیه‌ی متهم‌کردن طرف مقابل و زیر فشار قراردادن طرف مقابل، برای اطاعت از قانون دست بردارند.