بی‌بی‌سی و چهره‌ی انسانی سپاه

ایرج ادیب‌زاده

تلویزیون بی‏بی‏سی فارسی شام‏گاه دوشنبه، برای نخستین بار، فیلمی از حمله‏ی یگان ویژه‏ی نیروی انتظامی و لباس شخصی‏ها در ۲۵ خرداد ماه گذشته به کوی دانشگاه تهران را پخش کرد. حمله‏ای خشونت‏بار که تنها چند روز پس از انتخابات تابستان گذشته در ایران، صورت گرفت.

آقای قاسمی‏نژاد در ارتباط با بازتاب این فیلم می‏گوید:

اتفاقی که با پخش این فیلم افتاد، این بود که برای اولین بار جمع گسترده‏‏ای از مردم ما شاهد خشونتی که در حمله به دانشگاه‏ها صورت می‏گیرد، بودند.

چون حمله به دانشگاه‏ها فقط مربوط به امسال نیست. چنان‏چه حمله به کوی دانشگاه تهران در سال ۷۸ با خشونت بسیار بیش‌تری رخ داد و هم‏چنین در سال ۸۲ یک بار دیگر چنین حمله‏ای صورت گرفت.

چنین حمله‏هایی تقریباً به امر معمولی در جمهوری اسلامی تبدیل شده است. اما قبلا یا یک سری عکس از آن‏ها پخش شده بود و یا شاهدان حادثه مشاهدات خود را می‏گفتند و شاید مردم خیلی متوجه عمق ماجرا نمی‏شدند.

اما برای اولین بار فیلمی از این حمله دیدند و وحشت و هراسی را که دانشجویان در آن زمان با آن مواجه می‏شوند را لمس کردند.

تصاویری از کوی دانشگاه تهران پس از حمله نیروهای امنیتی

اولین پرسشی که برای خود شما، پس از نمایش فیلم مطرح شد چه بود؟

اولین پرسش این است که فیلم چگونه به بی‏بی‏سی رسیده است. مثلا فیلم مرگ ندا را در وب پخش کردند و به شبکه‏های تلویزیونی هم ای‏میل شد که یک سری شبکه‏ها آن را پخش نکردند و شبکه‏هایی هم اقدام به پخش آن کردند.

بعید است که این فیلم از این طریق به بی‏‏بی‏سی رسیده باشد. چون در این صورت شبکه‏های دیگری هم باید آن‏ را پخش می‏کردند.

ظاهراً این فیلم فقط به بی‏بی‏سی رسیده است. اما آیا فیلم از طریق خبرنگاری به این شبکه رسیده است؟ آیا این فیلم به مقامات بالای بی‏بی‏سی ارسال شده است؟ و چرا اصلا برای این شبکه فرستاده شده است؟

این سؤال هم مطرح است که این فیلم چه زمانی به دست بی‏بی‏سی رسیده است. می‏دانیم که فیلم حداقل یک روز پیش از پخش در اختیار بی‏بی‏سی بوده است. چون از یک شب پیش از پخش فیلم، اعلام شد که چنین فیلمی قرار است پخش شود.

از سوی دیگر، این فیلم ادیت شده است و فقط بخشی از ماجرا را نشان می‏دهد. آیا این فیلم را بی‏بی‏سی ادیت کرده است یا این که فیلم به همین شکل به این شبکه رسیده است؟

این‏ها پرسش‏های جدی‏ای هستند که در این رابطه مطرح می‏شوند. چون اتفاقی که افتاده، با برکناری آقای رجب‏زاده مرتبط بوده است.

در حال حاضر در ایران، سپاه مدعی است که نقش چندانی در وقایع اخیر نداشته است و می‏خواهد خشونت‏های رخ داده را به گردن نیروهای دیگر، از جمله نیروی انتظامی بیاندازد.

نیروی انتظامی هم به همین ترتیب سپاه را متهم می‏کند. آقای رجب‏زاده در مراسم تودیع خود گفت: «ما نه کسی را کشته‏ایم و نه کشته داده‏ایم».

پخش این فیلم در این زمان، حامل چند نکته است؛ نکته‏ی اول این است که صریحاً اعلام می‏شود رجب‏زاده دستور حمله را داده است.

نکته‏ی دوم این است که لباس شخصی‏هایی که در سال‏های اول معمولا آقای سعید حدادیان آن‏ها را جمع‏آوری می‏کرده است، زیر نظر مستقیم سپاه هستند.

در بخش ادیت‏شده‏ی فیلم، نیروهای گارد ویژه دانشجویان را‏ کتک می‏زنند و نیروهای وابسته به سپاه که آن‏ها را در عملیات‏ها دیده‏ایم و بسیار وحشی هستند، جلوی گارد ویژه را می‏گیرند.

در نتیجه این شائبه را ایجاد می‏کند که فیلم به طور ادیت شده برای تطهیر چهره‏ی سپاه منتشر شده باشد.


این فیلم هم‏چنین نشان داد این بحث‏ها که نیروهای گارد ویژه فرزندان خود این ملت هستند، گناه دارند، تحت فشار این حرکات را انجام می‏دهند و… درست نیستند.

در فیلم می‏بینیم که در آن شب آن‏ها دانشجویانی را که روی زمین افتاده‏ بودند، کتک می‏زدند. فرمانده که آن‏ها را مجبور نکرده بود دانشجویان را به این شکل بزنند.

حتی نیروهای سپاه که معمولا توسط سعید حدادیان سازماندهی می‏شدند، جلوی آن‏ها را می‏گرفتند.

فکر می‏کنید، قسمت‏‏های خشونت‏بارتری هم بوده که نشان داده نشده است؟ چون دفتر تحکیم وحدت در بیانیه‏ای که همان زمان منتشر کرد، از کشته شدن پنج دانشجو خبر داد.

بله؛ صددرصد این فیلم ادیت شده است. بخش‏های خشونت‏بارتری که ممکن بود کینه‏ی مردم را بیش از این افزایش بدهد، منتشر نشده است.

چون‏ فیلم حمله به اتاق‏ها، کتک زدن بچه‏ها در ساختمان‏های کوی و… منتشر نشده است. به نظر می‏رسد، آن‏چه در این فیلم می‏بینیم، انتهای ماجرا است.

در عکس‏هایی که از این حمله منتشر شده، حجم خشونت بسیار بالا است. حتی به در دو دیوار رحم نکرده‏ بودند.

اما در این فیلم، با معیارهای خود جمهوری اسلامی و در مقایسه با خشونت‏هایی که از این نیروها سراغ داریم که با ماشین از روی مردم رد می‏شوند و یا در مواردی چند نفر را آن‏قدر کتک زده بودند که کشته شدند، چهره‏ی انسانی‏تری از این نیروها خلق شد.

یعنی نیمه‏شب دانشجویان را از خوابگاه‏ها بیرون کشیده‏اند، فقط چند باتوم می‏زنند، دانشجویان را آن‏جا روی هم می‏اندازند و یا لگد می‏زنند.

به همین دلیل این فیلم حتما ادیت شده است و سعی کرده از یک طرف فقط نیروی انتظامی را مقصر جلوه بدهد و از یک طرف با توجه به معیارهای خودشان، چهره‏ی معقول‏تری از خودشان نشان بدهند.

حسین لاجوردی می‌گوید: آن‏جایی که می‏گویند «نزن! دست نگهدار!»، از کجا بی‏بی‏سی به این نتیجه رسیده است که این را بسیجی‏ها و لباس شخصی‏ها دارند از گارد ویژه می‏خواهند

برای بررسی بیشتر و تحلیل سیاسی نمایش فیلم حمله به کوی دانشگاه، به سراغ دکتر حسین لاجوردی، رییس انجمن پژوهش‏گران ایران در پاریس رفتم و از ایشان از اهمیت نمایش این فیلم پرسیدم:

تصور من بر این است که پیش از هر نوع ارزیابی‏ در رابطه با فیلمی که از طریق تلویزیون فارسی بی‏بی‏سی پخش شده، باید به چند نکته توجه کرد؛

یکی این که شرایط به‏دست آوردن این فیلم چگونه بوده است؟ چه زمانی این فیلم به دست بی‏بی‏سی رسیده است؟ همان چند روز اول شروع این ماجرا و حمله‏ی گارد ویژه به کوی دانشگاه یا آیا هشت ماه بعد به دست این شبکه رسیده است؟

اگر همان روز بوده، چرا تا کنون پخش نشده؟ اگر جدید آمده، به چه شکل آمده؟ زمان این فیلم چقدر است؟ چون به هرحال فقط چند دقیقه از این فیلم نشان داده شده است و ما نمی‏دانیم کل فیلم چقدر است.

به عنوان مثال، وقتی کانال چهار در انگلیس فقط ۲۰ دقیقه از مصاحبه‏ با یک بسیجی را پخش کرد، کل مصاحبه را که یک ساعت و نیم بود، روی سایت‏اش گذاشته بود.

هرچند برای بررسی مساله، باید پاسخ این سؤا‏ل‏ها را داشته باشیم. اما باید به این سمت برویم که محتوای فیلم چیست. من بحث اصل را روی این قضیه می‏گذارم.

به نظر من، بحثی که در این فیلم مطرح است، به خصوص در مرحله‏ی اول، تضاد بین گفته‏های مسئولین رژیم است که از طریق منابع رسمی خود در مجامع بین‏المللی اعلام کرده‏اند که پلیس فقط مسئول اجرای قانون است و فقط در این جهت که به مردم آسیبی نرسد حرکت می‏کند.

اما در این فیلم می‏بینیم که پلیس نه فقط مسئول اجرای قانون نبوده، بل‌که با سازمان‏یافتگی خیلی مشخصی این حمله انجام شده است.

سؤالاتی هم در این رابطه مطرح است که چرا پلپس در پاسخ به دانشجویی که هیچ سلاحی در اختیار ندارد و اصولا از خشونت در تحولات هشت ماهه‏ی اخیر پرهیز کرده است، سنگ پرتاب می‏کند؟

نحوه‏ی عمل‏کرد پلیس در این‏جا به چه شکل است؟ بسیاری مسائل دیگر نیز هستند که ما از آن‏ها آگاه نیستیم؛ مثل کشته‌شده‏ها، زخمی‏ها شکنجه شده‏ها و تجاوز شده‏ها را هیچ‏کدام ما نمی‏دانیم.

مهم‏تر از هرچیز، تحلیل خود بی‏بی‏سی است. آن‏جایی که می‏گویند «نزن! دست نگهدار!»، از کجا بی‏بی‏سی به این نتیجه رسیده است که این را بسیجی‏ها و لباس شخصی‏ها دارند از گارد ویژه می‏خواهند.

از کجا معلوم است، شاید بی‏بی‏سی مسائلی را در این فیلم می‏بیند که ما در این محدوده‏ی ۷−۸ دقیقه‏ای نمی‏توانیم ببینیم.

از نظر من، مهم‏ترین مساله در محتوای فیلم این است که این فیلم صددرصد سیاسی و جهت‏گیرانه است. آیا فیلم از داخل آمده و می‏خواهند عده‏ای را مظلوم نشان بدهند و عده‏ای را ظالم نشان بدهند؟

عده‏ای را بگویند تقصیر نداشتند، بل‌که گروه دیگری مقصر هستند؟ می‏خواهد نشان بدهد که باید از گروهی پشتبیانی کرد و گروه دیگری را در گوشه‏ی دیوار قرار داد؟ از بسیج و لباس شخصی‏ها پشتیبانی کرد که این‏ها تقصیر نداشتند و به نیروهای گارد ویژه ضربه زد؟

این‏ها سؤالاتی است که به نظر من در محتوای این فیلم وجود دارد و ما باید در نهایت اطلاع کامل پیدا کنیم که چه چیزهای دیگری در این مجموعه‏ی فیلم غیر از چند دقیقه‏ای که بی‏بی‏سی تحلیل فیلم را مطرح می‏کند، وجود دارد.

مساله‏ی دیگر هشت ماه سکوت است که در مورد خشونت و حمله به کوی دانشگاه تهران، از سوی مقامات مختلف جمهوری اسلامی صورت گرفته است و کلاً از این حمله و عوامل آن سخنی نگفته‏اند. نظرتان در باره‏ی این سکوت چیست؟

جایی مانند کهریزک هم که افشا شد، به این دلیل بود که فرزند یکی از مقامات جمهوری اسلامی در آن‏جا کشته شده بود و رژیم ناگزیر شد سکوت در این زمینه را بشکند و پرونده را دنبال کند.

تازه اگر دنبال کند؛ چون هنوز مشخص نیست که پرونده‏ی کهریزک هم به کجا خواهد رسید.

اما بحث اصلی من این است که ما باید بتوانیم در جهت به واقعیت رساندن مسائلی که در ایران می‏گذرد و افشای آن نزد مقامات بین‏المللی کمک‏هایی را بخواهیم.

در این نوع کمک خواستن‏ها است که می‏توانیم نتیجه‏گیری فیلم را مطرح کنیم.

نتیجه‏گیری این فیلم را شما چگونه تفسیر می‏کنید؟

اولین مساله این است که آیا بی‏بی‏سی کل این فیلم را نشان خواهد داد؟ یا حداقل در سایت‏اش خواهد گذاشت؟ یا حداقل زمان بیشتری از این فیلم را نمایش خواهد داد؟ که ما قادر باشیم این فیلم را به اطلاع سازمان‏ها و مقامات بین‏المللی برسانیم.

البته بی‏بی‏سی مثل همه‏ی خبرگزاری‏های دیگر، می‏تواند منابع خود را اعلام نکند، ولی ناگزیر باید از بی‏بی‏سی بخواهیم که حداقل با جوامع حقوق بشری مانند عفو بین‏الملل، اتحادیه‏ی اروپا و سازمان‏های این‏چنینی که در ارتباط با نقض فاحش حقوق بشر در دنیا و در حال حاضر در ایران دارند کار می‏کنند، هم‌کاری کند.

این فیلم به نظر من، یکی از مهم‏ترین سندهایی است که در هشت ماه اخیر به دست آمده است و ارزش این سند برای حقانیت و گویایی جنبش مردمی ایران بسیار مؤثر خواهد بود.