«ایران با به رسمیت شناختن اسرائیل کنار نمی‌آید»

نیک‌آهنگ کوثر

در هفته‌ای که گذشت ایران بارها و بارها محور گفت ‌و گو‌ها و گزارش‌های رسانه‌ای آمریکای شمالی بود. مسأله‌ی مهم، نگاه دوگانه‌ی دولت جدید آمریکا به نقش ایران در منطقه است. و همین نکته باعث شده است که ایران با دو زبان متفاوت مورد خطاب قرار بگیرد.

در همین رابطه با دکتر احمد زید‌آبادی، کارشناس مسایل بین‌المللی و کارشناس امور فلسطین گفت و گو کرده‌ام.

آقای زید‌آبادی، در روزهای اخیر سخنان زیادی درباره‌ی تلاش برای عادی‌سازی رابطه میان واشینگتن و تهران به زبان آمده است. ولی ایران از طرف دیگر مورد انتقاد آمریکاییان در مسأله‌ی فلسطین بوده است. چگونه می‌شود راجع به عادی‌سازی بدون توجه به نگاه‌های متفاوت ایران و آمریکا به مسأله‌ی فلسطین صحبت کرد؟

آنچه آمریکاییان می‌گویند عادی‌سازی روابط با ایران به قیمت تغییر سیاست‌های ایران در منطقه به خصوص منطقه‌ی خاورمیانه و پذیرش آن بحث دوکشوری برای بحران خاورمیانه است.

این‌ها از نظر آمریکاییان به نحوی گره خورده است. اما به نظر من الان ایران آمادگی ندارد که دیدگاه‌هایش را تغییر بدهد و حتا با کنفرانسی که در تهران برگزار شد ایران اصرار دارد که سیاست گذشته‌ی خود را ادامه بدهد.

بنابراین فکر می‌کنم با توجه به این قضیه، عادی‌سازی و بهبود روابط دارد به چیز غیر ممکنی تبدیل می‌شود. ممکن است آمریکاییان هم از وجه دیگر سیاستشان که اعمال فشار سنگین برای وادار کردن، نه متقاعد کردن ایران برای تغییر مواضعش است، استفاده کنند.

دکتر احمد زید‌آبادی / عکس: دویچه‌وله

آقای زیدآبادی، رابطه‌ی میان ایران و دولت خودگردان فلسطینی در آینده با توجه به اظهارنظرهای اخیر آقای محمود عباس چگونه تعریف خواهد شد؟‌

ایران به طور رسمی هیچ‌وقت مشروعیت دولت محمود عباس را نفی نکرده است. همین الان هم آقای صلاح زواوي نمایندگی دولت خودگردان سفارت فلسطین در تهران را به عهده دارد. اما ایران به لحاظ تبلیغاتی معمولاً موضع منفی دارد و سعی می‌کند که بیشتر به نفع حماس موضع بگیرد.

البته روابط دو طرف بستگی به وضعیت خود فلسطینی‌ها دارد و این که آیا حماس و دولت خود گردان می‌توانند دولت وحدت ملی تشکیل بدهند؟ اگر این دولت را تشکیل بدهند به نحوی شاید مشکل ایران هم حل شود.

اما اگر تعارض آن‌ها ادامه پیدا کند با توجه به همین بحث‌هایی که در کنفرانس غزه در تهران گفته شد و موضعی که آقای عباس گرفت و ایران را از دخالت در امور آن‌ها منع کرد، قاعدتاً رابطه می‌تواند سرد و تیره شود و حتا در مراحلی هم ممکن است که حالت بحرانی پیدا کند.

و حالا اگر سران حماس تصمیم بگیرند که اسرائیل را به رسمیت بشناسند تکلیف ایران چه خواهد شد؟‌

قاعدتاً اگر ایران بخواهد مواضعش را راجع به فلسطین تغییر بدهد، آن ایدئولوژی که سال‌ها در داخل ایران ساخته و پرداخته شده، دچار بحران می‌شود.

بنابراین ممکن است که ایران سعی کند مثلاً از حماس فاصله بگیرد یا مواضع آن‌ها را جوری توجیه کند که موقت است و نهایی نیست. یا ایران حمایت بیشتری را از بعضی گروه‌های دیگر فلسطینی مثل جهاد اسلامی انجام بدهد.

به هر حال در حال حاضر ایران کشوری نیست که به راحتی بتواند با آن کنار بیاید چون به لحاظ ایدئولوژیک آسیب می‌بیند و آسیب ‌دیدن ایدئولوژیک تغییراتی در توازن قوا در داخل ایران پدید می‌آورد.

بنابراین تلقی من این است که ایران حماس را تشویق خواهد کرد که این کار را نکند. اما اگر حماس این کار را کرد فاصله‌ای بین این دو طرف ایجاد خواهد شد.

اما از سوی دیگر به همان اندازه که نگاه آمریکا به دخالت ایران در مسأله‌ی فلسطین منفی‌ است، کاخ سفید امیدوار است که ایران با نگاهی همدلانه به کمک آمریکا در افغانستان بشتابد. هیلاری کلینتون نیز در سخنانی از دعوت احتمالی ایران به همایشی مشترک درباره‌ی افغانستان و حل مسایل این کشور سخن گفت.

حتی سناتور جان کری رییس کمیته‌ی روابط خارجی سنای آمریکا از دعوت ایران به همکاری و حضور در کنفرانسی بین‌المللی و مشترک استقبال کرد. درباره‌ی نگاه دوگانه‌ی آمریکا به مسأله‌ی حضور ایران در منطقه و دخالت‌هایش هم در فلسطین و هم افغانستان نظر دکتر زیدآبادی را جویا شدم.

در واقع آمریکاییان خواهان یک نوع دخالت ایران در مسایل منطقه است که این دخالت از نظر آن‌ها سازنده باشد. یعنی برای ثبات به مناطق بحران‌خیز کمک کند. نوع دخالت ایران در فلسطین را آن‌ها غیر سازنده و در جهت بی‌ثباتی می‌دانند‌.

اما در مورد افغانستان، چون اعتقاد دارند که طالبان تهدیدی برای ایران هستند، در واقع ثبات در افغانستان می‌تواند به نفع منافع ایران و امنیت ملی‌اش باشد، بنابراین فکر می‌کنم آنجا حوزه‌ای ا‌ست که می‌شود نوعی همکاری را با ایران داشت.

بنابراین این مسایل همه مثل همه نیستند. آمریکاییان برای هر کدام یک پرونده تشکیل داده که در بعضی حوزه‌ها می‌خواهند ایران دخالت نکند، در بعضی جاها دخالت بکند. اما از نظر آن‌ها سازنده باشد. و در بعضی جاها مثلاً با آن‌ها نوعی همکاری کند.

افغانستان جایی است که آن‌ها فکر می‌کنند اولاً کمک ایران برای ایجاد ثبات ضرورت دارد. در ثانی اگر ایران بخواهد به ثبات افغانستان کمک کند به سود امنیت خودش هم هست و برای سرکوب طالبان ایران هم می‌تواند انگیزه‌ای داشته باشد.

بنابراین همه‌ی این مسایل سبب می‌شود که در یک جا بگویند دخالت نکند و در جای دیگر بگویند که با آن‌ها همکاری بکند.