شکاف در اردوی اصلاح‌طلبان یا کناره‌گیری در نهایت؟

مریم محمدی

صحنه‏ی انتخابات ریاست جمهوری در ایران، به سنگین‏ترین پرسشی که اصلاح‏طلبان و اصول‏گرایان را مشغول کرده بود، با اعلان رسمی کاندیداتوری آقای خاتمی، رییس جمهور پیشین، پاسخ داد. به این ترتیب، اصلاح‏طلبان تا کنون با دو نامزد سرشناس، آمادگی خود را برای ورود به مبارزات انتخاباتی اعلام کرده‏اند.

در مورد این مسایل با آقای علیرضا حقیقی، تحلیل‏گر مسایل سیاسی در کانادا و هم‏چنین آقای غلام‏عباس توسلی‏، عضو شورای مرکزی «نهضت آزادی ایران» در تهران، گفت و ‏‏گو کرده‏ام.

نخست نظر آقای علیرضا حقیقی را در مورد فضای انتخاباتی تهران می‏پرسم:

فضای انتخاباتی از این بابت که میان اصلاح‏طلبان دو نفر از دوستان قدیم کاندیدا شده‏اند و شکافی میان اصلاح‏طلب‏ها افتاده، قابل توجه است.

منظورتان آقای کروبی و آقای خاتمی‏ است؟

بله. برخی از یاران نزدیک آقای خاتمی، در دور فعلی، از آقای کروبی حمایت می‏کنند و برای خودشان هم دلایلی دارند و معتقد هستند با توجه به بحث‏‏هایی که آقای خاتمی در دور قبل داشت، توانایی مدیریت بحران‏های دور قبل را ندارد.

اضافه بر این، در درون ساختار قدرت، نگاه مثبی به آقای خاتمی وجود ندارد و همه‏ی تلاش‏ها را خواهند کرد که آقای خاتمی به سر کار نرسد.

در بین دوستان آقای خاتمی چنین نظری وجود دارد؟

بله، این دیدگاهی است که دوستان آقای خاتمی مطرح می‏کنند.

اشاره‏ی شما به چهره‏های خاصی هست؟

مثلا، آقای عبدی، آقای کرباسچی چنین تحلیلی دارند. حتا آقای مهاجرانی هم تقریبا همین نظر را مطرح کرده است.

به نظر آ‏ن‏ها، از مزایای آقای کروبی این است که توانایی بیشتری در حل مسایل دارد؛ هم به علت اعتماد بیشتری که در ساختار قدرت نسبت به وی وجود دارد و هم‏ به این دلیل که توانایی برخورد با موضوعات حاد را دارد. آقای خاتمی نشان داد که نمی‏تواند این کار را انجام بدهد. این استدلال طرف‏‏داران آقای کروبی است.

آقای کروبی روز سه‏شنبه، بیست و نهم بهمن، در مصاحبه با «خبرگزاری مهر»، گفته‏اند که خواهان کنار رفتن آقای خاتمی نیستند.

بستگی دارد چگونه تحلیل کنیم. اگر آقای کروبی فعالیت‏اش را در حوزه‏های غیر شهری متمرکز کند، به نفع آقای خاتمی تمام خواهد شد. در حقیقت او به سمت ریزش آرای آقای احمدی‏نژاد پیش خواهد رفت. بستگی دارد که آن‏ها (کروبی و خاتمی) تمرکز تبلیغاتی و مخاطب‏شان را کدام گروه قرار بدهند.

آقای خاتمی در حوزه‏های شهری، طبقه‏ی متوسط، سرمایه‏داران صنعتی و گروه‏های هنری و فرهنگی محبوبیت قابل توجهی دارد. ولی ‏آقای کروبی در آرای گذشته‏اش هم در استان‏های کوچک بیشتر رأی آورده تا مراکز استان‏هایی مثل تهران، اصفهان و شیراز.

در مجموع، بستگی به نوع مخاطب دارد. در رسانه، آقای کروبی از قدرت بیشتری برخوردار است تا آقای خاتمی.

اشاره‏‏ی شما به روزنامه‏ی «اعتماد ملی»، ارگان حزب‏شان است؟

بله. رسانه‏های آقای خاتمی در حال حاضر متمرکز بر رسانه‏های اینترنتی است و هنوز نتوانسته‏اند رسانه‏ی مستقلی داشته باشند.

در عین حال، آقای احمدی‏نژاد از رسانه‏های کوچک استفاده می‏کند، در شهرهای کوچک نوارهای ویدیوئی توزیع می‏کند و هیأت‏های مذهبی را برای تبلیغات تشکیل می‏‏دهد.

این‏ها راستای کار تبلیغاتی آقای احمدی‏نژاد است که هنوز توانایی‏های آقای خاتمی در این زمینه، با توانایی‏های آن‏ها قابل مقایسه نیست.

فکر نمی‏کنید، آقای خاتمی آن‏قدر شناخته شده هستند که کمتر به تبلیغات احتیاج داشته باشند؟

به هر حال، باید تبلیغات مناسب داشت که بتواند پیام شما را برساند. رسانه‏هایی که بتوانند این پیام را برسانند، در زمینه‏ی تبلیغات آقای خاتمی ضعیف هستند. برای این که اصلاح‏طلب‏ها سرمایه‏گذاری مناسبی هم در ایجاد رسانه نکرده‏اند. این ضعفی است که آقای خاتمی دارد.

ولی، شناخته‏شدگی و مقبولیت آقای خاتمی در میان نیروهای تحصیل‏کرده، از نقاط قوت ایشان است. هم‏چنین قدرت سخنوری وی و طنین میانه‏ی سخن ایشان، (میانه سخن گفتن) بخش‏هایی از جامعه را که به دنبال اعتدال و میانه‏روی هستند، می‏تواند به خود جذب کند.

ولی، احتمال کاندیداتوری آقای موسوی، آقای روحانی و حتا آقای کرباسچی هم هنوز مطرح است. نظر شما در این مورد چیست؟

آقای موسوی اگر هم بیاید، بیشتر به این خاطر خواهد بود که سخن بگوید و در نهایت به نفع آقای خاتمی کنار خواهد رفت.

به نظر شما، آقای موسوی در نهایت به نفع آقای خاتمی و نه آقای کروبی، کنار خواهد رفت؟

رابطه‏ی آقای موسوی با آقای خاتمی نزدیک‏تر است، تا با آقای کروبی. در عین حال این دو تجربه‏ی کاری‏ بیشتری با هم دارند.

شما آقای موسوی را ـ اگر هم بیایند ـ کاندیدایی که تا پایان بمانند، نمی‏بینید؟

نه می‏بینیم و نه برای او احتمال پیروزی می‏دهم. اگر از قبل آمده بود و فقط ایشان کاندیدا بود، امکان موفقیت داشت. ولی در حال حاضر بعید می‏‏دانم.

آقای روحانی چطور؟

آقای روحانی هم به نظر من، هیچ شانسی برای موفقیت ندارد. در جناح اصول‏گرایان آقای قالیباف و آقای احمدی‏نژاد شانس موفقیت دارند. در جناح اصلاح‏‏طلبان هم آقای خاتمی و بعد آقای کروبی.

هرکدام از آن‏ها را در مقابل آقای احمدی‏نژاد چگونه می‏بینید؟

آقای خاتمی اگر بتواند اعتمادسازی مناسبی با بخش‏هایی از جناح‏های اصول‏گرای عمل‏گرا بکند و همین‏طور جناح آقای کروبی، امکان موفقیتش بسیار زیاد است و بیش از هر کاندیدایی شانس پیروزی دارد.

آقای کروبی هم اگر تنها بود، شانس موفقیت داشت. ولی بعید می‏دانم با وضعیت فعلی بتواند در یک انتخابات هم آقای احمدی‏نژاد را شکست بدهد و هم آقای خاتمی را.

آقای توسلی نهضت آزادی ایران، فضا را چگونه می‏بینند؟

با تحلیلی که ما از شرایط جاری کشور داریم و بحران‏هایی که در حال حاضر در کشور وجود دارد، این انتظار را داریم که همه‏ی نامزدهای اصلاح‏طلب، با توجه به منافع ملی، کوشش کنند، اگر چه نامزد می‏شوند و ممکن است در عرصه انتخابات هم حاضر بشوند، نهایتاً به نفع یک نامزد اصلاح‏‏طلب کنار بروند تا شانس پیروزی نامزد اصلاح‏طلبان در انتخابات آینده بیشتر شود.

اگر همه‏ی نامزدها با این نگاه ملی به انتخابات آینده نگاه کنند، با توجه به حساسیتی که این انتخابات دارد، تصور من این است که به‏ تدریج نامزدهای مختلف به نفع نامزدی که به لحاظ افکار عمومی، پشتیبانی و احتمال رأی‏آوری بیشتری دارد، کنار خواهند رفت و اصلاح‏طلب‏ها می‏توانند در نهایت با یک نامزد در انتخابات آینده حضور داشته باشند.

برای آن یک نامزد، به عنوان نهضت آزادی ایران، تاکید مشخصی دارید؟

قبلاً هم گفته‏ایم که در شرایط کنونی، آقای خاتمی ظرفیت بیشتری برای این که بتواند محور یا لولای بین جریانات مختلف اصلاح‏طلب باشد را دارد. تمام نظرسنجی‏ها هم این را نشان می‏دهد. ولی در فرایند اتفاقاتی که در ماه‏های آینده خواهد افتاد، خود نامزدها هم باید این را ارزیابی کنند. این تشخیص ما از جایگاه و موقعیتی است که آقای خاتمی دارد.

آقای توسلی در مورد این استدلال که مخالفت‏ها با آقای خاتمی شدید و مصلحت در انتخاب آقای کروبی است (نظریه‏ای که آقای علیرضا حقیقی هم بیان کردند)، می‏گویند:

مجموعه‏ی حساسیت‏هایی که نسبت به آقای خاتمی وجود دارد، باید این آگاهی را برای سایر نامزدها فراهم کند که رقیب، کسانی که مایل نیستند آقای خاتمی در عرصه‏ی انتخابات حضور داشته باشد و نمی‏توانند با ایشان رقابت کنند، جنگ روانی راه انداخته‏اند و روش ایجاد ارعاب را در پیش گرفته‏اند که آقای خاتمی خودش منصرف شود.

اما واکنش خود آقای خاتمی که این نوع حرکات ایزایی نه تنها تاثیری در سست کردن اراده‏ی ایشان ندارد، بلکه موجب تقویت عزم وی برای حضور در عرصه‏ی انتخابات است، باید بقیه‏ی نامزدها و کسانی را که می‏خواهند از یک کاندیدایی حمایت کنند، به یک جمع‏بندی برساند.

به نظر من، جمع‏بندی این است که جریان اقتدارگرا می‏داند اگر نامزدی غیر از آقای خاتمی در عرصه‏ی انتخابات حضور داشته باشد (از جمله جناب آقای کروبی یا جناب آقای مهندس موسوی و به طریق اولی، سایر کسانی که اسامی‏شان را ذکر کردید) از آرای بالایی برخوردار نخواهند بود، نامزدهای محافظه‏کاران آرای بیشتری دارند و امکان حتا مدیریت انتخابات را برای تفاوت جزیی خواهند داشت.

اما اگر تفاوت آرای شخصی مثل آقای خاتمی، ‏با محافظه‏کاران بسیار چشم‏گیر باشد، آن‏ها حتا قادر به مدیریت انتخابات هم نخواهند بود.

برخی احتمال رد صلاحیت آقای خاتمی را هم طرح می‏کنند. در این مورد چگونه فکر می‏کنید؟

همه چیز در آینده ممکن است. اما رد صلاحیت آقای خاتمی بیش از آن که رد صلاحیت آقای خاتمی باشد، هزینه‏ی سنگینی را برای کسانی خواهد داشت که بخواهند صلاحیت آقای خاتمی را با سوابق روشنی که در نظام جمهوری اسلامی دارد، رد کنند.


بعید می‏دانم که شورای نگهبان دست به چنین اقدامی بزند که هزینه‏ی بسیار سنگینی را برای جمهوری اسلامی در پی خواهد داشت.

به اردوی اصول‏گرایان که نگاه می‏کنید، به جز آقای احمدی‏نژاد، نامزد محتمل دیگری می‏بینید؟

اطلاع زیادی ندارم که در حال، در آن اردو‏گاه چگونه با هم به توافق می‏رسند. مجموعه‏ی قراین نشان می‏دهد که حداقل، طیف سنتی محافظه‏‏کاران ـ مثل حزب مؤتلفه ـ مایل نیستند آقای احمدی‏نژاد دور بعد در انتخابات حضور داشته باشد. زیرا که برای آن‏ها هم به خاطر کاهش اعتبار اجتماعی‏شان، هزینه‏های سنگینی را در پی داشته است. رقبای دیگر هم، مثل آقای قالیباف که مطرح هستند، احتمالا حضور خواهند داشت.

این که در طیف محافظه‏کاران چه کسی یا چه کسانی خواهند آمد، مشخص است که خود آقای احمدی‏نژاد و دوستان وی با تمام توان علاقه‏مند هستند که ایشان در دور بعد حضور داشته باشد. اما چگونه این کاندیداتوری‏ها به واقعیت خواهد پیوست و چگونه‏ عمل خواهند کرد، باید صبر کرد و دید در یکی دو ماه آینده، آن‏ها چگونه با هم به توافق خواهند رسید.