«دانشجویان‌، منبع مشروعیت یک نهاد دانشجویی»

مریم محمدی

جنبش دانشجویی در ایران با تاریخ مبارزات سیاسی گره خورده است. به طوری که بعد از شهریور ۱۳۲۰ تا کنون هیچ دوره‏‌ی تاریخی، حتا رویدادهای مهم در تاریخ ایران، نیست که نامی از جنبش دانشجویی در سطح عناصر معین آن وجود نداشته باشد.

به دنبال دستگیری یکی از دبیران سابق این تشکیلات، سعید رضوی‏فقیه در روز دوشنبه، ۱۴ بهمن با آقای مهدی عربشاهی، دبیر فعلی تشکیلات دفتر تحکیم وحدت، گفت‏ و گو کرده‏ام.

منشاء درگیری‏ها و اختلافات دفتر تحکیم وحدت با مجموعه‏ی حاکمیت چطور و از کی آغاز شد؟

تاریخچه‌‏ی اتفاقاتی که در مجموعه‌‏ی تحکیم افتاده، برمی‌‏گردد به سال ۱۳۸۰یا شاید بتوان گفت، پیش‏‌تر از آن، سال ۱۳۷۸ و بعد از وقایع کوی دانشگاه، که بخشی از حاکمیت تصمیم گرفت به نوعی مجموعه‌‏ی دفتر تحکیم وحدت و انجمن‏‌های اسلامی را مهار کند.

در سال ۱۳۸۰ تعدادی از انجمن‌‏های اسلامی، با حمایت برخی از نهادهای خارج از دانشگاه، نشستی در دانشگاه شیراز بدون رعایت موازین تشکیلاتی، برگزار کردند و نام شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت طیف شیراز را بر خود نهادند.

اما اکثریت که بالای نود درصد بود، در اسفند ۱۳۸۰، نشست خود را در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار کرد و شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت را در آن زمان شکل دادند.

به این ترتیب، از صحبت‌‏های شما می‌‏توان این برداشت را کرد که تقسیم دفتر تحکیم وحدت به شاخه‏‌ی شیراز و شاخه‌‏ی علامه‏‌ی تهران، حاصل یک اختلاف نظری معین نبوده، بلکه از بیرون ـ حتا از درون حاکمیت ـ به دانشجویان تحمیل شده است؟

روند وقایع بعدی این نظر را اثبات کرد که این اختلافات واقعی نبود. بلکه، برخی از نهادهای خارج از دانشگاه به دنبال این بودند تا آن‏جایی که امکان دارد، بدنه‏‌ی جنبش دانشجویی را نحیف کنند. روی همین حساب این اتفاق رخ داد.

در آن زمان، دفتری که در اختیار اتحادیه‌‏ی انجمن‌‏‏های اسلامی بود، پلمب شد. اما بنا هم بر این قرار گرفت که بررسی شود، ببینند کدام یک از این دو طیف مشروعیت دارد.

وزارت علوم در سال ۱۳۸۱ نظرسنجی از انجمن‏های اسلامی کرد که در آن بیش از نود درصد انجمن‏ها اعلام کردند به طیف علامه‌‏ی تحکیم وابستگی دارند. حدود سه یا چهار درصد طیف شیراز را قبول داشتند. بقیه هم موضع خاصی را اتخاذ نکردند.

روز دوشنبه‌، سعید رضوی‏فقیه از دبیران سابق دفتر تحکیم وحدت بازداشت شد

وزارت علوم اعلام کرده که تنها طیف شیراز تحکیم وحدت را به رسمیت می‌‏شناسد. از نظر تشکیلاتی، طیف شیراز در چه موقعیتی بوده یا الان هست؟

حتا تعدادی از انجمن‏‌ها هم که در طیف شیراز بودند، طی این سال‌‏ها، به مرور، به مجموعه‌‏ی اصلی جنبش دانشجویی دفتر تحکیم وحدت برگشتند.

از آن طیف فقط یک اسم باقی مانده که شاید بتوان گفت هویت مشخصی از خود ندارد و در کنار بسیج دانشجویی، جامعه‌‏ی اسلامی، انجمن‌‏های اسلامی مستقل، فقط برای استفاده از عنوان دفتر تحکیم وحدت وجود دارد.

با آن‌‏ها در مقابل سفارت‏‌خانه‌‏ها حضور پیدا می‌‏کند یا حرکت‏‌های دیگری مثل حضور در فرودگاه و… انجام می‌‏دهد. می‏شود گفت به نوعی سعی شده یک جریان دانشجویی دست‏‌ساز از طرف حاکمیت و دولت شکل بگیرد که سیاست آن‏ها را در داخل دانشگاه پی‏گیری کند.

ولی اکثریت انجمن‏‌های اسلامی و مجموعه‏‌ی دفتر تحکیم وحدت هم‌‏چنان در مقابل این روند ایستاده‌‏اند و تلاششان هم بر این است که بتوانند از هویت دانشجویی خود دفاع کنند.

سال ۱۳۸۱ که این جریان بروز کرد و منجر به پلمب شدن دفتر تحکیم وحدت شد، دولت اصلاحات سر کار بود. چطور شد که این اتفاق افتاد؟ با توجه به این‌که شما این حادثه را نفوذی از درون حاکمیت می‌‏بینید، برخورد دولت در آن زمان با این مسأله چگونه بود؟

در آن زمان، شاید بتوان گفت دولت آقای خاتمی کمی هم به مجموعه‌‏ی انجمن‏های اسلامی کم‌لطفی کردند. با وجود این‏‌که نظرسنجی وزارت علوم به صراحت مشخص می‏‌کرد کدام یک از این دو گروه شایسته‏‌ی آن هستند که عنوان دفتر تحکیم وحدت را داشته باشند، ولی بنا بر فشارهایی که شاید از گروه‌‏ها و نهادهای خارج از دولت وارد شد، این نظرسنجی را اعلام نکردند و تنها به این موضوع بسنده کردند که «فعالیت هر دو طیف از نظر ما قانونی است.»

انتظار داشتید که اعلام شود فعالیت طیف شیراز غیرقانونی است؟

البته آن‏‌چه برای بچه‌‏ها در مجموعه‌‏ی دفتر تحکیم وحدت همواره مهم بوده، این است که منبع مشروعیت یک نهاد دانشجویی را دانشجویان تعیین می‏کنند.

وزارت علوم می‏توانست صرفاً واقعیت موجود را‌، یعنی این‌که چه تعداد از انجمن‌‏ها اعلام کرده‌‏اند در این طیف وجود دارند با شجاعت و صراحت بیشتری اعلام کند.

ولی در هر حال، چه این اعلام می‌‏شد، یا نه و یا حتا اگر وزارت علوم فعالیت طیف علامه را غیرقانونی هم اعلام کند، ما منبع مشروعیت را همیشه داخل دانشجویان می‌‏بینیم.

الان وزارت علوم این کار را انجام داده و طیف علامه را غیرقانونی اعلام کرده است. اما سوال من این است که وزارت علوم اصلاحات باید طیف شیراز را غیرقانونی اعلام می‏کرده، یا وزارت علوم کنونی؟ چه برخوردی را اساساً در شأن وزارت علوم می‏بینید؟

الان مسئولین دانشگاه‏‌ها در خیلی از دانشگاه‌‏ها انجمن‌‏های اسلامی را که رأی و نظر دانشجویان را با خود دارند، غیرقانونی اعلام می‌‏کنند و بعد مجوز فعالیت و دفاتر و امکانات این انجمن‏‌ها را در اختیار گروهی قرار می‌‏دهند که اکثراً از طیف دانشجویان بسیجی آن دانشگاه هستند.

واقعیت این است که دانشجویان بسیجی هم در دانشگاه‏‌ها وجود دارند. صرف‏نظر از این‌‏که سهمیه‌‏هایی گذاشته می‏‌شود یا نه، این واقعیت وجود دارد. به نظر شما، بهتر نیست وزارت علوم به جای تعیین تکلیف کردن که کدام غیرقانونی و کدام قانونی است، اساساً وارد این حیطه نشود؟

اعتقاد ما این است که استفاده از امکانات حقوقی دانشگاه ، به اندازه‌‏ای که هر جریان دانشجویی در افکار عمومی دانشجویان حضور دارد، حق آن جریان است.

یعنی طیف دانشجویان اصول‌‏گرا یا دانشجویانی که سنتی فکر می‏‌کنند، اگر بیست درصد وزن دانشگاه را دارند (البته دقیق مشخص نیست. باید در هر دانشگاهی رأی‌‏گیری و نظرسنجی شود) در یک فضای دمکراتیک این حق را خواهند داشت که از بیست درصد امکانات دانشگاه بهره‌‏مند شوند.

اما الان می‏بینیم که تمام تشکل‏‌ها و گروه‌‏ها را به یک طیف خیلی خاص و محدود اختصاص داده‏اند ـ جامعه‌‏ی اسلامی، انجمن‏‌های اسلامی مستقل، دفتر تحکیم طیف شیراز که برای خودشان ساخته‌‏اند ‏ـ و در آن طرف تلاش می‌‏کنند اکثریت دانشجویان را که شاید می‌‏توانستند فقط در قالب انجمن‌‏های اسلامی و دفتر تحکیم وحدت فعالیت کنند، از هر نوع امکان حضور رسمی در دانشگاه محروم کنند.

هر چند شاید بتوانند در این راه، امکانات رسمی را از ما بگیرند و اجازه‌‏ی حضور رسمی در دانشگاه را به ما ندهند، ولی بچه‏‌های ما در دانشگاه‌‏هایی هم که غیررسمی شده‌‏اند، فعالیت خودشان را ادامه می‌‏دهند و در دانشگاه‏‌ها حضور فعال و پرشور دارند.

واکنش انجمن‏‌های اسلامی پس از اعلام غیرقانونی بودن دفتر تحکیم وحدت از جانب وزارت علوم، چگونه بود؟

بعد از این‌که اعلام کردند، طیف علامه غیرقانونی است، در دانشگاه‏‌ها روی انجمن‌‏هایی که هنوز رسمی هستند، فشار آوردند و از آن‌‏ها خواستند از طیف علامه و در واقع از دفتر تحکیم وحدت، اعلام برائت کنند وگرنه جلوی فعالیت آن‌‏ها را هم خواهند گرفت.

در نهایت، جمع‏‏‌بندی دوستان ما در انجمن‏ها این بود که «انتخاب یک اتحادیه‏‌ی انجمن‏‌ها، حق خود انجمن‌‏ها است» و روز یک‌شنبه ۱۳ بهمن بیانیه‏‌ای با امضای ۵۲ انجمن اسلامی از دانشگاه‌‏های سراسر کشور با همین مضمون منتشر شد.

به هر حال ما فکر می‏کنیم مجموعه‌‏ی حاکمیت در برابر آزمون بزرگی قرار گرفته و باید دید در سی‌‏امین سالگرد انقلابی که وعده داده بود، مارکسیست‌‏ها هم اجازه‏ی فعالیت خواهند داشت و آزاد خواهند بود، حداقل به انجمن‏‌های اسلامی اجازه‏‌ی فعالیت خواهند داد یا نه.

گذشته از امیدواری، پیش‏‌بینی شما در مورد این برخوردهای حاکمیت در آینده چگونه است؟

تصور می‏‌کنم، جمع‌‏بندی دولت آقای احمدی‏‌نژاد این است که اگر فضای کشور کمی باز شود، به احتمال زیاد با توجه به نارضایتی گسترده‌‏ای که از عملکرد آقای احمدی‌‏نژاد وجود دارد، به سمتی می‌‏رود که شکست ایشان در انتخابات قطعی شود.

به همین دلیل همه‌‏ی تلاششان این خواهد بود که اجازه ندهند در این چند ماه فضا باز بشود. فکر می‏کنم، تا عید هم فضا را بسته نگاه دارند، اما بعد از عید، مجموعه‌‏ی حاکمیت مجبور می‌‏شود هرچه به سمت انتخابات نزدیک‌‏تر می‏‌شویم، فضا را مقداری بازتر کند.