حقوق بشر؛ حوزه جنگ ایران و کانادا

نیک‌آهنگ کوثر

به دنبال اظهار نگرانی لارنس کانون، وزیر امور خارجه‏ی کانادا از وضعیت حقوق بشر در ایران، سخنگوی وزارت خارجه‏ی ایران در پاسخ، به نحوی کم‏سابقه، اظهارات وزیر امورخارجه‏ی کانادا را خوش‏خدمتی او به اربابانش خواند.

در همین رابطه با حسین ماهوتی‌ها، هماهنگ‌‏کننده‏ی گروه‏های فعال حقوق بشر در اروپا و آمریکای شمالی گفت و گو کرده‏ام.

علت توجه بیش از حد کانادایی‏ها به مسأله‏ی حقوق بشر در ایران چیست.

باید توجه داشت که پس از قتل زهرا کاظمی در ایران، دولت کانادا پیوسته قطعنامه‏هایی را در سازمان ملل برای محکوم کردن نقض حقوق بشر در ایران، پیشنهاد کرده است.

می‏توان گفت پس از قتل زهرا کاظمی، کانادایی‏ها تا حدودی به عمق فاجعه‏ای که در ایران نسبت به حقوق بشر رخ می‏دهد، حساس شدند.

علی‏رغم این‏که هرسال بعد از انتشار این قطعنامه‏ها، دولت ایران می‏گوید، مسأله‏ای نیست، قطعنامه که چیزی نیست و دولت کانادا هر کاری دلش می‏خواهد بکند، اما نشان می‏دهد قطعنامه‏ای که حتی بار اجرایی ندارد، با توجه به این‌که بالاخره یک نظر جهانی در محکومیت نقض حقوق بشر در ایران است، حاکمین ایران را حسابی کلافه می‏کند.

سوالی که پیش می‏آید، این است که صدور قطعنامه‏هایی که ضمانت اجرایی ندارند، چه تأثیری در داخل ایران می‏‏تواند داشته باشد؟ با توجه به این‌که هر وقت قطعنامه‏ای صادر شده، تعدادی یا بازداشت شده‏اند یا اعدام.

درست است. خبر اعدام فاطمه حقیقت‏پژوه به‏رغم تلاش کلیه‏ی نهادهای حقوق بشری بین‏المللی و ایرانی، منتشر شد. این‏ها این دهن‏کجی را می‏کنند. ولی باید توجه داشت هرچند این قطعنامه بار اجرایی ندارد، اما می‏تواند قدم اولی برای عملکردهای بعدی باشد.

یکی از مسایلی که در طول سال‏های اخیر مطرح بوده، مشکلی است که برای بعضی از شهروندهای ایرانی که تابعیت کانادا را هم داشته‏اند، در زمان سفرشان به ایران، به وجود آمده است. همین الان یک مورد دیگرش را داریم. دولت کانادا، عملاً در این مورد چه‏کار می‏تواند بکند؟‌

وقتی کسی تابعیت کانادا را می‏گیرد، رسماً به او گفته می‏شود اگر به کشور خودتان رفتید ـ لااقل در رابطه با کشوری مثل ایران ـ کانادا کاری نمی‏تواند بکند و شما باید انتخاب کنید.

علی‏رغم تمام مواردی که می‏توانند ذکر کنند، افکار عمومی کانادایی خواهان این است که بدانند به طور نمونه، بر سر زهرا کاظمی چه آمده است.

یک نمونه‏ی دیگر هم داریم، یک وبلاگ‏نویس ایرانی به نام حسین درخشان به ایران برگشته و معلوم نیست چه سرنوشتی پیدا کرده است.

افکار عمومیِ جایی که ما زندگی می‏کنیم (کانادا) خواهان این هستند بدانند چه اتفاقی برای ایشان افتاده است. روزنامه‏نگارها، انجمن‏ها و نهادهای مختلف پی‏گیر این مسأله هستند.

هرچند، یک‌سری مواردی هم برای ما بیاورند و بگویند بر اساس قانون، این و آن است. این صحبت دیگری است، ولی سرنوشت افراد بسیار مهم است.

انجمن روزنامه‏نگاران کانادایی مدافع آزادی بیان، در بیانیه‏ای از دولت ایران خواستار مشخص کردن وضعیت آقای درخشان شد. اما باز هم این بیانیه بسیار احتیاط‌آمیز است و با شک و تردید نسبت به مسأله‏ برخورد کرده است. تحلیل شما به عنوان یک فعال حقوق بشر، از این نوع بیانیه‏ دادن، چیست؟

تجربه‏ی کار با انجمن‏های بین‏المللی نشان داده است، این نهادها با توجه به وضعیت سانسور تقریباً مطلق در ایران و با توجه به این‌که در گذشته هم فعالین حقوق بشر، حساسیت و دقت درستی در کارهایشان انجام نداده‏اند‌، یک مقدار حساس هستند و دلشان نمی‏خواهد در بازی‏هایی که ربطی به کار خودشان در دفاع از حقوق بشر و دفاع از آزادی بیان ندارد، بیفتند.

مسأله‏ی دیگر هم این است که فعالین حقوق بشر باید کارشان به گونه‏ای باشد که شبهه ایجاد نشود و در یک روند بلندمدت این اطمینان و اعتماد را ایجاد کنند که در کارهایشان، وارد بازی‏های سیاسی و مسایلی که دست نهادهای خارجی را وارد مقوله‏های سیاسی می‏کند، نمی‏شوند.