زورآزمایی مراکز قدرت بر سر برکناری وزیر کشور

سهراب نادریان

ناشناس‌ترین نامزدی که صلاحیتش در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، مورد تأیید شورای نگهبان قرار گرفت، حالا رییس‌جمهور ایران است.

محمود احمدی‌نژاد به خاطر دارد که تنها به فاصله چند روز مانده به انتخابات ۲۷ خرداد، سمت و سوی حمایت‌ها از محمدباقر قالیباف و علی لاریجانی به طرف وی برگشت و ناگهان همه را شگفت‌زده کرد.

اما او مایل نیست که سناریویی که او را به قدرت رساند، در انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ هم تکرار شود و از خلق شگفتی در انتخابات پیش رو، بیزار است. بنابراین می‌کوشد راه را بر شگفتی‌های تازه ببندد. کنار گذاشتن مصطفی پورمحمدی، تلاش برای انسداد یکی از روزنه‌هایی است که محمود احمدی‌نژاد را نگران کرده است.

مصطفی پورمحمدی، از هماهنگ‌ترین وزرای کابینه محمود احمدی‌نژاد بود

هماهنگ‌ترین وزیر کابینه
مصطفی پورمحمدی بدون شک یکی از هماهنگ‌ترین وزرای کابینه احمدی‌نژاد است. از زمان روی کار آمدن او، وزارت کشور و مدیرانش، نقش انکارناپذیری در پیش‌برد برنامه‌های محمود احمدی‌نژاد داشته‌اند. خود پورمحمدی سال‌ها در زمره مدیران ارشد وزارت اطلاعات قرار داشته است و به ویژه در جریان مقالات اکبر گنجی پیرامون پرونده قتل‌های زنجیره‌ای، همانند محسنی اژه‌ای نامش به زبان‌ها افتاد.

از سوی دیگر، تقریباً هیچ موردی از انتصاب‌ها در این وزارتخانه نبوده که مخالفت رییس‌جمهور یا نزدیکانش برانگیزد. حتی وزیر کشور با دو بار برکناری معاونان سیاسی خود (که ریاست ستاد انتخابات را نیز بر عهده دارند) موافقت کرد تا ابتدا علی جنتی (فرزند دبیر شورای نگهبان) جای خود را مجتبی ثمره هاشمی (مشاور عالی فعلی رییس‌جمهور) دهد و سپس افشار، سرداری از سپاه پاسداران جانشین وی شود. مشابه این گونه تغییرات در سایر معاونت‌های وزارت کشور نظیر معاونت امنیتی و معاونت اجتماعی نیز رخ داده و از قرار معلوم، همه این تغییرات با نظر مثبت محمود احمدی‌نژاد اتفاق افتاده است.

از سوی دیگر در امر برگزاری انتخابات نیز کارنامه وزارت کشور بسیار به ایده‌آل رییس‌جمهور نزدیک است. انتخابات اخیر مجلس، بدون شک یک پیروزی کامل برای دولت و طرفدارانش بود. عملاً در بررسی صلاحیت‌ها، تکلیف اکثر کرسی‌ها معلوم شد و معدود منتقدانی هم که از تیغ رد صلاحیت مصون ماندند، نتوانستند سهم زیادی از مجلس آینده را نصیب خود کنند.

بهترین نماد موفقیت وزارت کشور در برگزاری انتخابات را می‌شد در شهر تهران دید. جایی که مرتضی آقاتهرانی، شاگرد آیت‌الله مصباح یزدی و معلم اخلاق هیأت دولت (و از جمله وزیر کشور) پس از حداد عادل، در مقام دوم قرار گرفت. می‌توان گفت که نتیجه انتخابات مجلس هشتم، اگر ایده‌آل دولت نباشد، حداقل برای رییس‌جمهور و حامیانش «عالی» به شمار می‌رود.

مصطفی پورمحمدی، مجتبی هاشمی ثمره و سردار علیرضا افشار

استقلال و قدرت وزیر، دلیل برکناری؟
پیدا کردن یا حتی حدس زدن دلایل برکناری مصطفی پورمحمدی بسیار دشوار است. چرا که در کارنامه وی، کمتر نکته‌ای خلاف میل رییس‌جمهور می‌توان پیدا کرد. با این وصف، این سؤال باقی است که چرا مصطفی پورمحمدی در آستانه برکناری قرار گرفته است؟

در این باره دو حدس را می‌توان مطرح کرد. نخستین دلیل، این است که احمدی‌نژاد به وزیر کشور فعلی به قدر کافی اعتماد ندارد و ترجیح می‌دهد که با نزدیک شدن به پایان دوره چهارساله ریاست جمهوری‌اش، فردی را در این جایگاه ببیند که در زمره نزدیکان وی به شمار برود.

دومین عاملی که می‌تواند موجب برکناری پورمحمدی شده باشد، هراس از قدرت وی است. این روزها شایعه‌ای به گوش می‌رسد که پورمحمدی، گزارشی از تخلفات انتخابات اخیر را بدون اطلاع احمدی‌نژاد، مستقیماً به آیت‌الله خامنه‌ای ارائه کرده است که این موضوع، خشم رییس‌جمهور را برانگیخته است.

پورمحمدی که چند سالی ریاست گروه اجتماعی - سیاسی دفتر رهبری را بر عهده داشته است، پیوندی قوی نیز با دستگاه‌های اطلاعاتی کشور دارد و بسیاری از مناصب زیرمجموعه خود را به نزدیکان دستگاه‌های اطلاعاتی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سپرده است و مجموعه‌ای بسیار قدرتمند ساخته و پرداخته است.

مدیریت این دستگاه توسط پورمحمدی، چندان به مذاق رئیس جمهوری ایران خوش نمی‌آید و ترجیح می‌دهد شخصی را در رأس این مجموعه ببیند که آن قدر قدرت نداشته باشد که اگر بخواهد، روزی بتواند جلوی شخص رییس دولت بایستد یا مستقیماً با مقامات عالی نظام در ارتباط باشد.

برکناری مصطفی پورمحمدی با مخالفت آیت‌الله خامنه‌ای روبه‌رو شده است

زورآزمایی نهادها بر سر یک وزیر
اما تحولات چند روز اخیر، نشان از آن دارد که برکناری مصطفی پورمحمدی، از تمام عزل و نصب‌های پیشین، حتی از برکناری علی لاریجانی نیز سخت‌تر خواهد بود.

از قرار معلوم، ارتباطات مصطفی پورمحمدی با نهادهای اطلاعاتی، نظامی، و به ویژه مخالفت آیت‌الله خامنه‌ای سبب شده که با وجود تأیید رسمی شایعه برکناری وی، هنوز هیچ حکمی در این زمینه صادر نشده باشد.

واقعیت این است که سپردن پست وزارت کشور به یکی از نزدیکان رییس‌جمهور، موجب افزایش بیش از پیش قدرت وی در مجموعه دولت خواهد شد و چه بسا بتوان باقی ماندن احمدی‌نژاد در این سمت را از هم‌اکنون تضمین‌شده دانست.

از دیگر سو، اگر محمود احمدی‌نژاد در نهایت بتواند به این خواسته خود جامه عمل بپوشاند و پورمحمدی را عزل نماید، چیزی فراتر از وزارت کشور را به دست آورده است. او با این عمل، قدرت خود در کل مجموعه حکومت ایران را به رخ دیگران کشیده است و نشان داده که از چنان نفوذی برخوردار است که می‌تواند پورمحمدی‌ها را هم به سادگی برکنار کند.

این قدرت بسیار زیاد محمود احمدی‌نژاد، نه تنها برای منتقدان اصلاح‌طلب دولت، که برای سایر طیف‌های اصول‌گرایان نیز مطلوب نیست. چرا که سابقه نشان داده که احمدی‌نژاد، هیچ کس دیگری را به بازی نمی‌گیرد و در اولین فرصت، حداقل اختلاف سلیقه‌ای را بهانه می‌کند تا دیگران را کنار بگذارد؛ چنان که علی لاریجانی را برکنار کرد.

آن‌چه تا امروز موجب شده که پورمحمدی در جایگاه خود بماند، تنها روابط وی با مراکز قدرت در نظام جمهوری اسلامی و نیز حساسیت جایگاه وزارت کشور نیست. بلکه شاید عامل اصلی، نگرانی بزرگان، گروه‌ها و نیز نهادهای مختلف از قدرت‌گیری روزافزون شخص رییس‌جمهور در ساختار نظام سیاسی جمهوری اسلامی است.

عماد افروغ پیش‌بینی می‌کرد که استانداران پورمحمدی، نظامی یا اطلاعاتی باشند

بهترین زمان عزل و نصب
اگر محمود احمدی‌نژاد، زودتر دست به عزل پورمحمدی می‌زد، بعید نبود که با مخالفت جدی مجلس هفتم روبه‌رو شود. علاوه بر این، رییس‌جمهور باید صبر می‌کرد که وزارت کشور، تکلیف کلی مجلس هشتم را روشن کند و آن را به دست حامیان دولت بسپارد.

برکناری زودرس وزیر کشور می‌توانست موجب شکل‌گیری مجلسی نه چندان دلخواه احمدی‌نژاد شود. اما اکنون که تکلیف اکثریت مجلس مشخص شده و حتی نتایج دور دوم هم نمی‌تواند تأثیر زیادی در ترکیب کلی مجلس آینده بگذارد، می‌شود با اطمینان خاطر به سراغ تغییر وزیر کشور رفت.

از سوی دیگر، احمدی‌نژاد مایل نیست که تکلیف رأی اعتماد جانشین پورمحمدی را مجلس هشتم تعیین کند. چرا که ممکن است به همان سرنوشتی دچار شود که چهار وزیر اولیه‌اش در مجلس هفتم گرفتار آن شدند.

اما پس از آن‌که علیرضا علی‌احمدی دو سال پس از ناکامی در کسب رأی اعتماد مجلس هفتم برای وزارت تعاون، توانست برای وزارت بسیار بزرگ‌تر و مهم‌تر آموزش و پرورش، از مجلس رأی اعتماد بگیرد، احمدی‌نژاد اطمینان یافت که می‌تواند سایر نزدیکان خود را نیز به عنوان وزیر به مجلس معرفی کند و رأی اعتماد بگیرد و مجلس هفتم کاملاً با او همراه خواهد بود. گواه آن‌که زمزمه‌هایی مبنی بر معرفی صادق محصولی، کاندیدای ناکام وزارت نفت برای هر دو وزارتخانه اقتصاد و کشور به گوش می‌رسد.

پس از مصطفی پورمحمدی، در کابینه تنها یک وزیر روحانی خواهد ماند

کابینه‌ای خالی از روحانیان
شواهد نشان می دهد در صورت کوتاه آمدن رهبر جمهوری اسلامی، حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی ششمین نفری است که از روی صندلی‌های لرزان کابینه محمود احمدی‌نژاد پایین می‌افتد.

اگر جانشین پورمحمدی، دانش‌آموخته حوزه علمیه نباشد، تنها یک وزیر روحانی در کل هیأت وزیران بافی می‌ماند و آن هم وزیر اطلاعات است که قانوناً بایستی مجتهد باشد. این تعداد اندک وزرای روحانی در تاریخ دولت‌های پس از دولت موقت، امری بی‌سابقه است.