«دولت لایحه را اجرا نکند، کاری از مجلس برنمی‌آید»

مریم محمدی

پس از کشش و کوشش‌‏های فراوان میان دولت و مجلس و تنش‏هایی که گاه به متوقف شدن بررسی لایحه انجامید و تهدید دولت به پس گرفتن لایحه‏ی هدف‏مند کردن یارانه‏ها که در مجلس تغییراتی کرده بود، سرانجام مجلس این لایحه را با تغییراتی تصویب و علی‏رغم میل دولت، به شورای نگهبان فرستاد و پس از بازگشت از شورای نگهبان، آن را مجددا تصویب کرد.

پیرامون همین مساله، با خانم شیوا صالحی، کارشناس و نویسنده‏‌ی اقتصادی گفت‏وگو کرده‏ام و هم‏چنین نظر حجت‏الاسلام قدر‏ت‏الله علیخانی، نماینده‏ی مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی را جویا شده‏ام.

خانم صالحی، به نظر شما مهم‏ترین ایراد دولت به مجلس در مورد لایحه‏ی هدف‏مند کردن یارانه‏ها کجاست؟

به طور کلی، دولت می‏خواهد درآمدی را که از هدف‏مند کردن یارانه‏ها حاصل می‏شود، بدون ورود به خزانه مصرف کند. در صورتی که مجلس اصرار داشت درآمد ابتدا وارد خزانه و بعد مصرف شود.

در همین ارتباط، دولت پیشنهاد تشکیل صندوق یا سازمان هدف‏مند کردن یارانه را داشت که این سازمان به تصویب مجلس رسید و جایگزین حساب بانکی مشخصی شد که مجلس پیشنهاد می‏کرد. به نظر می‏رسد که این در مضمون همان پیشنهاد دولت است و نظر مجلس پیش نرفته است.

دقیقا؛ قرار است چنین سازمانی تشکیل شود. متاسفانه خود این سازمان دستگاه عریض و طویلی است که کلی هزینه‏بر است و مخالف با اصل ۴۴ قانون اساسی نیز هست. طبق اصل ۴۴ دولت نباید دستگاه‏هایی را تشکیل بدهد که دولت را بزرگ‏تر می‏کند. در حالی که این سازمان دولت را بزرگ می‏کند.

مساله این بود که درآمد حاصل از هدف‏مند کردن یارانه به خزانه بیاید و از خزانه دریافت شود که ورود و خروج‏اش مشخص باشد. اما تا آن‏جایی که من اطلاع دارم، هنوز معلوم نیست که آیا سازمان هدف‏مند کردن یارانه‏ها بودجه‏‏ی جداگانه‏ای دریافت می‏کند یا خیر.

اگر بودجه‏ای جداگانه دریافت کند، به آن معنا است که مبلغی را می‏گیرند و هر طور که می‏خواهند آن را هزینه می‏کنند. چون زمانی که شما پولی را به عنوان بودجه از خزانه دریافت می‏کنید، آیین‏نامه‏ها و تبصره‏های بودجه به شما می‏گوید که پول را چطور باید هزینه کنید.

برای نمونه، اگر من به عنوان یک وزارت‏خانه ۱۰۰ میلیارد تومان پول می‏گیرم که صندلی آمفی‏تئاتر با رنگ آبی بخرم، اجازه ندارم صندلی آمفی‏تئاتر با رنگ قرمز بخرم. حتی رنگ صندلی هم در بودجه مشخص شده است.

بر اساس توافق نسبی‏ای که دیروز در مجلس حاصل شد، این لایحه مصوب مجلس محسوب می‏شود و قانونا دولت باید آن را اجرا کند. حال با توجه به تغییراتی که صورت گرفته و تقاضاهایی که در مجلس پذیرفته شده یا نشده، اجرای این لایحه را چگونه می‏بینید؟

در حال حاضر، اساسا بستر موجود برای پیاده کردن هدف‏مند کردن یارانه‏ها به آن صورت وجود ندارد.

چرا، چه مشکلات اجرایی وجود دارد؟

مشکل اجرایی این طرح پیش از همه آن است که دولت هنوز هم سازوکار مشخص و معینی را در رابطه با نوع آزاد کردن یارانه‏ها ندارد.

هنوز مشخص نیست به چه شیوه‏ای می‏خواهند یارانه را بردارند؛ پلکانی، یک‏باره و یا در دو بخش یارانه‏ها را حذف می‏کنند. هیچ‏کدام از این‏ها هنوز مشخص نشده است.

فقط گفته می‏شود مثلا قیمت بنزین ظرف مدت معینی به قیمت فوب خلیج فارس می‏رسد. یا هزینه‏ی برق به قیمت تمام شده از مصرف کننده دریافت می‏شود.

در حالی که نیمی از بهای برقی که از مصرف کنند‏ها چه خانگی و چه صنعتی گرفته می‏شود، به فرسودگی نیروهای تولید برق برمی‏گردد و اگر نیروگاه‏های تولیدی بهره‏وری بهینه داشته باشند، قیمت تولید برق اساسا پایین خواهد آمد و مابه‏التفاوت یارانه‏ها کم می‏شود.

شما معتقدید مساله‏ی حذف یارانه‏ها اصلا نباید از این طریق بررسی شود بلکه دولت باید قیمت تمام شده را پایین بیاورد؟

بله، در حال حاضر نیمی از یارانه‏هایی که دولت دارد پرداخت می‏کند، به خاطر فرسودگی‏ نیروها و یا هزینه‏های تولید تا مصرف است. این مساله خیلی مهم است و مشکلات زیادی در این قسمت وجود دارد. بالا بودن هزینه‏‏ها مربوط به همان فاصله‏ی تولید تا مصرف است.

اگر دولت به این مشکل بپردازد، هزینه‏هایش هم پایین‏تر خواه آمد و قیمت برای مصرف کننده هم واقعی می‏شود. در این صورت دولت مجبور می‏شود که فقط بودجه‏اش را خیلی انبساطی نبندد. اما بنا به دلایل گفته و ناگفته، دولت نمی‏خواهد بودجه‏اش را خیلی انقباضی ببندد.

می‏خواهد دست‏اش در نحوه‏ی خرج کردن باز باشد.

بله، می‏خواهد دست‏اش باز باشد. هیچ دولتی این محدودیت را نمی‏پسندد.

نظرات حجت‏الاسلام علیخانی را در این باره جویا می‏شوم.

آقای علیخانی، به نظر می‏‏آمد که آقای میرتاج‏الدینی سرانجام هم از تغییرات انجام شده در این لایحه خشنود نبودند و معتقد بودند توجه و بودجه‏ای را که دولت برای برطرف کردن فقر و مشکلات لازم داشت، در این لایحه نیامده است. در حالی که آقای جمشید انصاری، عضو کمیسیون بررسی کننده‏ی لایحه تحول اقتصادی معتقد بودند که این مساله رعایت شده و دولت اگر نخواهد اجرا کند، مشکلات دیگری دارد.

کاری به سخنان آقای میرتاج‏الدینی و دوستان دیگر که آقای انصاری باشد ندارم؛ آقای میرتاج‏الدینی دارد حرف دولت را می‏زند و آقای انصاری نیز به عنوان یک کارشناس اظهارنظر می‏کند.

قدرت‌الله علیخانی، نماینده مردم قزوین می گوید مجلس نسبت به حق و حقوق و اختیاراتی که داشت درمقابل دولت خیلی کوتاه آمد

شما به عنوان نماینده‏ی مردم چه نظری دارید؟

ضمن این که من کارشناس این قضایا نیستم، ولی می‏دانم که مجلس نسبت به حق و حقوق و اختیاراتی که در این زمینه داشت، خیلی کوتاه آمد و گذشت کرد که دولت را راضی کند و به یک معنا، خواسته‏ی دولت را برآورده کند.

با همه‏ی کوتاه آمدن‏های مجلس، دولت باز هم راضی نیست. لحظه‏ی آخر که دولت و مجلس با هم تفاهم کردند، نماینده‏ی دولت، آقای میرتاج‏الدینی اعلام مخالفت کرد.

اما گذشته از این‏ها، من اعتقاد دیگری دارم و فکر می‏کنم با همه‏ی فراز و نشیبی که این لایحه داشته و ماه‏ها وقت گرفته است، با همه‏ی این سر و صداها، رفت‏وآمدها، جلسات و حرف‏هایی که در اطراف آن بوده است، دولت این لایحه را اجرا نکند. در شرایط فعلی به اجرای آن خوش‏بین نیستم.

ولی همکاران شما در مجلس معتقدند که قانون دولت را موظف به اجرای لایحه‏ای که مجلس تصویب کرده است، می‏کند. نظر شما در این باره چیست؟

همکاران ما دلشان خوش است! این دولت چه اندازه به لوایح، طرح‏ها و مصوبات مجلس عمل کرده تا این‏بار بخواهد عمل کند. دولت در شرایط فعلی کار خود را می‏کند. کاری با مجلس ندارد. همکاران ما دلشان به این حرف‏ها خوش است. دولت اگر لایحه را اجرا نکند، کاری از مجلس برنمی‏آید. مجلس هیچ‏کاری هم ‏ نمی‏تواند بکند.

نکته‏ی جالب این است که با وجود این که نمایندگان اصلاح‏طلب مخالف استرداد لایحه به دولت بوده‏اند، آقای علیخانی از جمله نمایندگان اصلاح‏طلبی هستند که با استرداد لایحه به دولت کاملا موافق بوده‏اند:

می‏دانید که دولت یک بار درخواست استرداد لایحه را به مجلس داد (پیش از آن که مجلس لایحه را به شورای نگهبان بفرستد) اما با اختلاف دو رأی مجلس با آن موافقت نکرد. ما در جلسه نبودیم، اگر بودیم این دو رأی را می‏دادیم که مجلس این لایحه را به دولت برگرداند و همه از دست این لایحه خلاص شوند. چون این لایحه نفعی به حال ملت و مرم نخواهد داشت.

شاید دولت هم به این نقطه رسیده باشد که نمی‏تواند اجرا کند و به این دلیل مخالفت می‏کند. به هر جهت من در این زمینه به آینده‏ خیلی خوش‏بین نیستم و موفقیتی در این کار نمی‏بینم.

همکاران شما که موافق دولت هستند، اعلام می‏کنند که اگر دولت این لایحه را اجرا کرد و در عمل، نتایج خوبی به‏بار نیاورد، دولت حق دارد بگوید که عدم موفقیت لایحه به خاطر تغییراتی بوده که مجلس وارد آن کرده است. در این مورد، نظرتان چیست؟

این‏ها که بهانه است؛ اما همکاران ما و حامیان دولت بالاخره باید همین را بگویند. از حامیان دولت که انتظاری غیر از این نباید داشت.

منتها شاید برخی دیگر از همکاران ما خیلی خوش‏بین هستند که دولت این لایحه را اجرا می‏کند و ممکن است امید داشته باشند که برخی از مشکلات نیز حل شود. اما نظر من خلاف نظر دوستان است. در این زمینه، هیچ خوش‏بینی‏ای در من نیست و فکر می‏کنم بر مشکلات هم افزوده خواهد شد.

رییس مجلس در تذکری که دادند، گفتند که این لایحه اگر دقیق اجرا شود، مراعات شود و با تدبیر اجرا شود، خیلی از مشکلات رفع می‏شود. اما اگر تدبیر و دقتی در کار نباشد، ممکن است بر مشکلات و فقر و فلاکت بیفزاید.
من به امکان دوم اعتقاد دارم و فکر می‏کنم بر مشکلات افزوده می‏شود. نه تنها مشکلات کم نمی‏شود، بلکه مشکلات مردم از نظر اقتصادی و معیشتی بدتر می‏شود که بهتر نمی‏شود.