گمانه‌زنی‌های ماجرای بازداشت قایقرانان بریتانیایی

ایرج ادیب‌زاده

وزارت امور خارجه بریتانیا از بازداشت پنج سرنشین بریتانیایی یک قایق تفریحی در آب‌های خلیج فارس از سوی نیروی دریایی ایران خبر داده است. آقای دیوید میلیبند وزیر امور خارجه بریتانیا می‌گوید، این قایق تفریحی از بحرین عازم دوبی در امارات متحده عربی بوده و احتمال می‌رود به اشتباه وارد آب‌های ایران شده باشد.

آیا بار دیگر بازداشت پنج تبعه‌ی بریتانیایی به سوی یک بحران دیپلماتیک تازه میان لندن و تهران کشانده خواهد شد؟ این پرسشی است که با آقای احمد وحدت‌خواه روزنامه‌نگار در لندن درمیان گذاشتم.

من شخصاً بعید می‌دانم که این ماجرا به یک بحران جدید دیپلماتیک میان تهران و لندن تبدیل شود. به چند خاطر. اولاً از جانب ایران به نظر می‌رسد که ارگن‌های مختلف نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی چندان هماهنگی مشخصی ندارند، نسبت به انجام این عملیات و روند پیشرفت آن و این که به کجا ختم می‌شود.

چون می‌دانیم که این خبر نخست از طرف فرماندهی سپاه پاسداران در منطقه منعکس شد و به دنبال آن خبرگزاری فارس که ارتباطات تنگاتنگی با نیروهای سپاه دارد این خبر را به طور کامل پخش کرد و حتی پیش‌بینی کشاندن این قایقرانان انگلیسی را به یک محاکمه هم کرد. ولی در عین حال سخنگوی وزارت خارجه ایران حتی بعد از اعلام خبر خبرگزاری فارس گفته است که ابعاد این ماجرا چندان برای وزارت امور خارجه روشن نیست.

از طرف دولت انگلیس امروز آقای میلیبند وزیر امور خارجه انگلستان در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرده است، این ماجرا به طور کامل یک موضوع کنسولی است و مسأله‌ی دیپلماتیک مطرح نیست و ضمن یادآوری آن خاطره‌ی دستگیری ملوانان نیروی دریایی انگلیسی در دو سال پیش تذکر داده است که آن‌ها نیروهای نظامی بودند و به همین دلیل مسأله در دوسال پیش به یک بحران دیپلماتیک منجر شد. بنابراین صرف گرفتن پنج قایقران در ۵۰ متری داخل مرزهای آبی ایران ظاهراً نمی‌تواند به یک بحران دیپلماتیک منجر شود.

آقای وحدت‌خواه واکنش روزنامه‌های بریتانیا امروز در مورد این خبر چه بوده؟

واکنش روزنامه‌های بریتانیا و مطبوعاتشان به نوعی گواهی از این می‌دهد که منابع دیپلماتیک انگلستان و اصولاً غرب منتظر نوعی واکنش از طرف دولت ایران نسبت به حوادث روزهای گذشته بوده‌اند و این حوادث روزهای گذشته هم موضوع محکومیت ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی سازمان ملل است که کماکان سایه‌ی تحریم‌های جدید و محکومیت مجدد ایران به خاطر ادامه‌ی برنامه‌ی هسته‌ای و پنهان‌کاری‌هایش روی سر اقتصاد و مسائل سیاسی ایران در گردش است.

در گذشته هم ما شاهد بودیم که هرگاه حکومت جمهوری اسلامی از نظر دیپلماتیک در صحنه‌ی بین‌المللی تحت فشار قرار می‌گیرد، به نوعی یک واکنش غیرعادی از خودش نشان می‌دهد.

واکنش غیرعادی از طرف رئیس جمهور جمهوری اسلامی که آقای احمدی‌نژاد باشند، این بود که هنوز ساعاتی از صدور آن محکومیت از طرف آژانس بین‌المللی نگذشته بود که ایشان اعلام کردند که ایران در حال تأسیس ده سایت اتمی دیگر است. این از جانب بالاترین مقامات آن حکومت. و از جانب اجزای دیگر این حکومت هم ما این مسأله را می‌بینیم که جریان گرفتن این پنج قایقران انگلیسی به نوعی واکنش و انتقام‌جویی در سطح خیلی پایین‌تری است.

روزنامه‌ی سان چاپ لندن امروز عکسی از این قایقرانان را چاپ کرده است، با پیراهن و شورت ورزشی، پیش از حرکت‌شان با قایق به سوی دوبی. به نظر شما، همان طور که مقامات بریتانیایی هم اظهار امیدواری کرده‌اند، این بار ماجرای ۱۵ ملوان که به تعلیق روابط رسمی میان ایران و بریتانیا انجامید تکرار نخواهد شد، این طور نیست؟

من شخصاً اعتقاد دارم که چنین اتفاقی نخواهد افتاد. برای این که از طرف جمهوری اسلامی قاعدتاً حکومت از نظر دیپلماتیک تحت فشارهای بین‌المللی شدید است. این یک قسمت ماجرا است. از نظر داخلی هم ما موج مخالفت‌های اخیر ملت ایران با سیاست‌های جمهوری اسلامی را مشاهده کرده‌ا‌یم.

در واقع رژیم به نوعی در منگنه‌ی مسائل داخلی و خارجی قرار دارد و در این شرایط بازهم به نوعی عقلانیت برای جلوگیری از تبدیل این بحران‌ها به بحران‌های بزرگ‌تر برآن نهایتاً مستولی خواهد شد. از طرف دیگر همان طور که گفتم، خود دولت انگلیس هم چندان مایل به تبدیل این ماجرا به یک بحران بین‌المللی نیست.

چون الان دولت انگلیس سیاست‌های خارجی‌اش را نسبت به مسائل ایران و حکومت ایران را در چارچوب برنامه‌های درازمدت اتحادیه اروپا و همراهی با سیاست‌های واشنگتن به پیش می‌برد و زیاد نمی‌خواهد به عنوان یک طرف مستقل، که با دولت ایران به حالت تخاصمی رفتار می‌کند، خودش را نشان دهد و برنامه‌های وزارت خارجه انگلستان در رابطه با ایران بیشتر در چارچوب سیاست‌های گسترده‌تر اتحادیه‌ اروپا در همراهی با آمریکا است. به‌خصوص این که الان با این قطعنامه‌ای که علیه ایران هفته‌ی گذشته صادر شد، انگلیس بخشی از آن سیاست بین‌المللی است که نسبت به ایران دارد پیاده می‌شود.