هفت هنر

عزیزالله بهادری و تئاتر لاله‌زار

ایرج ادیب‌زاده: در دورانی نه‏‌چندان دور، لاله‌‏زار نمادی از چالش تجدد و مدرنیته در پایتخت ایران بود؛ خیابانی که پس از سفر ناصرالدین شاه به اروپا، به تقلید و تأثیر از خیابان مشهور شانزه‏‌لیزه‏‌ی پاریس ساخته شده بود. لاله‌‏زار ۱۶ سینما و شش سالن تئاتر داشت. روزگاری پررونق برای تماشای فیلم‏‌های امریکایی، هندی و فارسی بود. در سالن‏‌های تئاتر، نمایش‏‌های پرمخاطب، با چاشنی طنز، روی صحنه می‏‌آمد و هنرپیشه‏‌های این نمایش‏‌ها، از شهرت ویژه‏‌ای برخوردار بودند.

سلطان گوشت شیکاگو

اکبر فلاح‌زاده: آثار برشت در کشورهای به‌اصطلاح جهان سوم بیشتر طرفدار دارد، چون او دلش با مردم محروم بود و در جست‌وجوی راهی برای نجات آنها بود. آثار او در اروپا بیشتر مورد توجه محافل چپ دانشجویی قرار می‌گرفت. اما اینک نمایش‌هایی از او که در زمان رفاه اقتصادی کمتر مورد توجه قرار می‌‌گرفت، باز مورد اقبال عام در اروپا قرار گرفته است. «یوحنای مقدس کشتارگاه‌ها» یکی‌ از این نمایش‌هاست.

زیباشناسی سانسور و حد اختیار هنرمند

مریم منصوری در گفت‌وگو با محمد یعقوبی، نویسنده و کارگردان نمایش «نوشتن در تاریکی»: وقتی که شما وارد کشور دیگری می‌شوید و می‌بینید اختیار انجام کارهای به ظاهر کوچکی را دارید که در کشور خودتان نداشتید، تازه می‌فهمید خود اختیار است که مهم و بزرگ است. تازه احساس می‌کنید خواست بزرگی است که در کشور خودتان نمی‌توانید برآورده‌اش کنید. از شما دریغ شده! طرح این خواست‌های کوچک برای من مهم است.

ستیز بنیادگرایی با شعر

مریم منصوری: «نوشتن در تاریکی» عنوان نمایشی‌ست به‌کارگردانی و نویسندگی محمد یعقوبی که به‌تازگی اجرای آن در سالن چهارسو مجموعه تئاتر شهر تهران به پایان رسیده است. «نوشتن در تاریکی» درباره‌ی جمعی از خبرنگاران گروه فرهنگ و هنر یک روزنامه است و یکی از آن‌ها به نام نیما که در وقایع اجتماعی سال پیش به خیابان می‌رود و عکسی می‌گیرد و... گرفتار می‌شود. با محمد یعقوبی گفت و گویی کرده‌ام در دو بخش. بخش نخست آن را می‌خوانید:

دعوت به دگرگونی استعاره‌ها

پانته‌آ بهرامی: «دعوت به دگرگونی استعاره‌ها» نام نمایشگاهی از طرح‌ها و نقاشی‌های نیکی نجومی است که در روزهای پایانی ماه اکتبر سال جاری در نیویورک برپا شد. تابلویی به نام «در حال سوختنم»، زنی را نشان می‌دهد که در شعله‌های نارنجی می‌سوزد. در سمت راست او فردی قرار دارد که به یک خوک تبدیل شده و در سمت چپش آخوندی دیده می‌شود. آن‌چه در نظر اول خودنمایی می‌کند، زن جوان است که یک سر و گردن از آن دونفر بلندتر می‌نماید.

چرا باید باران می‌بارید؟

امیر معقولی: داستانِ «یک تشریفاتِ ساده» را تمامِ علاقه‌مندانِ سینما به خوبی می‌دانند و دل باختگان فراوانی نیز دارد، اما، آن طور که باید و شاید به آن نپرداخته‌اند. کارِ یک منتقد به کارِ کارآگاهی می‌ماند که پس از یافتنِ (بهتر: دیدن) سرنخ‌ها به چند و چون ماجرا می‌رسد و پس از تحقیق، بنیان‌های فرضیه‌اش را می‌سازد و به آن شکل و فرم می‌بخشد؛ و حالا، درباره‌ی وجهِ دیگری از کارِ یک منتقد می‌گویم : منتقد در مقامِ یک تدوین‌گر.

رقص زیر باران

محمد عبدی: لندن همیشه بارانی، در ماه اکتبر برای ما یک چتر سفارشی داشت که در زیر آن جهان دیگری را نوید می‌داد که در آن از باران بی‌وقفه خبری نبود، و اگر هم بود، این چتر رنگارنگ از نور و حرکت، ما را در پناه خود جای می‌داد: جشنواره‌ی رقص آمبرلا. این جشنواره از سال ۱۹۷۸ تاکنون، گزیده‌ای از رقص‌های مدرن را از سراسر جهان گرد می‌آورد و و در مشهورترین سالن‌های لندن مقابل دیدگان تماشاگران قرار می‌دهد

مهرگیاه و جست و جوی ریشه‌ها

فرهنگ زمانه: نگاره آیت (آیت‌اللهی) هنرمند نقاش که در سال ۱۹۷۵ در یک خانواده‌ی هنرمند در تهران متولد شده، این روزها در «سیته»‌ی هنرمندان در مرکز شهر پاریس اقامت دارد. «سیته»‌ در پونت ماری با آن راهروهای طویل و نیمه‌تاریک و اتاق‌هایی نه چندان بزرگ، به‌ظاهر با مجتمع‌های دانشجویی متعارف در اروپا چندان تفاوتی ندارد. اما اگر در اتاق‌ها را باز کنی، در هر اتاق با دنیایی از هنر نقاشی روبرو می‌شوی.

سینما در تئاتر

اکبر فلاح‌زاده: یوهان آگوست استریندبرگ، نمایشنامه‌نویس سوئدی، همراه با نمایشنامه‌نویسانی مانند ایبسن و چخوف از راهگشایان تئاتر قرن بیستم شمرده می‌شود. او در کشورش به شکسپیر سوئد معروف است. بیشتر آثار او، به‌ویژه کارهای نمایشی‌اش به فارسی ترجمه و بعضاً اجرا شده است. با این حال در غرب اجراهایی دیده می‌شود که به‌کلی با اجراهای متعارف تفاوت دارند. از جمله اجرای اخیر کارگردان جنجالی کتی میچل از نمایش «دوشیزه جولی» استریندبرگ در برلین است.

بهرام بیضائی، به دنبال هويت گمشده

علی امینی نجفی: برخورد با دنیای مدرن موجی از التهابات اجتماعی و سياسی را به دنبال آورد، اما از نظر روحی پیامدی سنگین‌تر داشت، که به‌عنوان «بحران هويت» شناخته شد. بهرام بيضائی اين رویداد را به بیانی روشن توضیح داده است: «ايران در قرن نوزدهم از خواب سنگينی بيدار شد و خود را با دنيايی روبرو ديد که برداشت ديگری از زندگی داشت.سرگردانی ميان ريشه‌ها و سنت‌های ديرين از يک سو و جهان به‌اصطلاح پيشرفته از سوی ديگر، زندگی ما را از درون دوپاره ساخت.

یک نسل - هفت هنرمند

پانته‌آ بهرامی: «یک نسل - هفت هنرمند»، نام نمایشگاهی از آثار نقاشی، عکاسی و مجسمه‌ی هفت هنرمند ایرانی در سراسر جهان است که در سپتامبر امسال در نگارخانه‌ی زورا در نیویورک افتتاح شده است و تا ۱۶ اکتبر نیز ادامه خواهد داشت. این هنرمندان که حدود نیم قرن را با دوستی با هم گذرانده‌اند، در دهه‌ی۶۰ میلادی یا با هم همکلاس و یا هم دانشکده‌ای در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده‌اند.

نمادهای تشیع، نقش‌های اسلیمی و رنگ سبز

نادر افراسیابی: نمایشگاهی از آثار پرستور فروهر، هنرمند ایرانی که در تبعید در آلمان به‌سر می‌برد، در لندن برگزار شد. این نمایشگاه که نخستین نمایشگاه انفرادی پرستو فروهر است، از اکتبر تا دسامبر در موزه‌ی لایتون ِ لندن دایر است. پرستو فروهر در این نمایشگاه در قالب هنر تحلیلی و پاپ، اشیاء روزانه، نقش‌های اسلیمی، تابلوهای راهنمایی رانندگی و رنگ سبز را به‌گونه‌ای به کار گرفته که بن‌مایه‌های فرهنگی اسلامی و ایرانی آشکار گردد.

نمایشگاه عشق و جنگ در تهران

پانته‌آ بهرامی: آمیزه‌ای از عشق و حسادت، جنگ و جدل، زندگی و ابدیت، در زمینه‌ی فرش‌های ایرانی با فرمی از مینیاتورها و عناصری که از مرکز ثقل و جاذبه‌ی زمین جدا شده‌اند، ویژگی‌های آثار نقاشی «سودابه شرفشاهی»، هنرمند ایرانی مقیم نیویورک را تشکیل می‌دهند. در آثار او نوعی درهم‌ریختگی در مکان مشاهده می‌شود؛ یعنی گیاهان و آدم‌ها نه عمودی بلکه گاهی افقی در درون تابلو جا می‌گیرند.

یک زمین، یک خانواده

ایرج ادیب‌زاده:‌ رضا دقتی، عکاس- خبرنگار ایرانی، در تازه‌‏‌ترین نمایشگاه خود در پاریس، درد مشترک مردم جهان را به نمایش گذاشته است. «یک زمین، یک خانواده» عنوان این نمایشگاه است. ۲۲ پرتره در اندازه‏‌های بسیار بزرگ، روی سازه‏‌های قرمز رنگ پارک معروف «لاویلت» پاریس، با فضای ۵۵ هکتاری آن، تماشاگران را به گردشی به دور زمین دعوت می‏‌کنند. رضا دقتی دلبستگی ویژه‌‏‌ای به نمایش عکس‏‌هایش در فضاهای شهری یا جغرافیایی دارد.

گوگن در تیت مدرن لندن

نازنین افراشته‌پور: پل گوگن، نقاش فرانسوی در طول زندگی‌اش سعی می‌کرد در همه حال اسطوره‌ی یک هنرمند شورشی را که به هنجارهای اجتماعی بی‌اعتناست زنده نگه دارد، اما از بازار هم غافل نبود و سعی می‌کرد به‌گونه‌ای نقاشی کند که آثارش با قیمت خوب به فروش برسد. نمایشگاه آثار گوگن در تیت مدرن لندن سی‌ام سپتامبر افتتاح شد و تا شانزدهم ژانویه هم ادامه دارد. به این بهانه نگاهی داریم به دنیای این نقاش فرانسوی.

نقاب‌های توخالی زنانه و بورژوازی عقیم تهران

امیر کیان‌پور: نقاشی‌های ساغر دئیری در مجموعه‌ی «زیبا، جادار، مطمئن»، در وهله‌ی نخست، معرف و بازنمای نوعی راهبرد زندگی با علامت مشخصه‌ی «وسواس» یا «تشدید» اند: تشدید زندگی با بیشتر زندگی کردن، با برجسته کردن بیشتر لب‌ها، با دیدنی ساختن بیشتر چشم‌ها، با تندترکردن رنگ سایه‌ی آنها؛ افراط در خود‌رنگ‌آمیزی (در شرایطی که رنگی واحد نمی‌تواند جهتی معتبر و مؤثق برای زندگی به دست دهد) و در حقیقت، به طرزی دیالکتیکی افراط در رنگ‌باختگی.

شاهکارهای ادینبورگ

محمد عبدی: جشنواره‌ی ادینبورگ یکی از قدیمی‌ترین جشنواره‌های هنری جهان است. در این جشنواره هر سال هنرهای نمایشی و هنرهای تجسمی از سراسر جهان عرضه می‌گردد. محمد عبدی که از سوی رادیو زمانه در جشنواره‌ی ادینبورگ شرکت کرده بود، گزارشی کوتاه از مهم‌ترین دستاوردهای هنرهای نمایشی که امسال در ادینبورگ روی صحنه آمد، ارائه می‌دهد. این گزارش را می‌خوانیم.

یکی از قدیمی‏ترین جشنواره‏های هنری جهان

محمد عبدی در گفت و گو تلفنی با رادیو زمانه: فقط هنرهای نمایشی نیستند که در جشنواره‏ی ادینبورگ مورد توجه قرار می‏گیرند، بقیه‏ی هنرها نیز بی‏نصیب نیستند و جشنواره‏های مختلفی در این شهر برگزار می‏شود. جشنواره‏ی هنرهای تجسمی که میزبان آثار مدرن و کلاسیک بسیاری است، در گالری‏های مختلف شهر برپا است و جلوه‏هایی از هنر معاصر و کلاسیک را برای تماشاگران زنده می‏کند امسال نمایشگاه «باغ‏های امپرسیونیست‏ها» در گالری ملی اسکاتلند برپا می‏شود که میزبان آثار درخشانی از اگوست رنوار، ماتیست، وان‏گو، گوستاو کلیم و… است

لهستان سه - ایران دو

بابک مستوفی: جشنواره ادینبورگ امسال مانند سال گذشته از ایران نشانی ندارد و تنها نمایشی که به ایران مربوط است، نمایشی است با نام «لهستان سه، ایران دو» کار مشترک مهرداد سیف و دوبروولسکی که در بخش جنبی جشنواره(فرینج) در این شهر بارانی اسکاتلند اجرا شد. مهرداد سیف از نوجوانی به همراه خانواده‌اش به بریتانیا مهاجرت کرده، و در این سال‌ها به عنوان کارگردان تئاتر فعال است و بیشتر اجراهای او مضامینی بر محور ایران دارند.

روایت عکس‌هایم

احسان سنایی: اگر عکس‌هایتان به‌ حد کافی خوب نیست؛ آن‌قدرها نزدیک نرفته‌اید». «رابرت کاپا»، عکاس پنج جنگ‌ برجسته‌ی نیمه‌ی آغازین قرن بیستم؛ این جمله را در بامداد ششم ژوئیه‌ی ۱۹۴۴بر زبان راند. ساعاتی بعد، فقط ۱۱عکس وی از ورود سربازان متفقین به ساحل «اوماها»ی فرانسه، تهّور قوای پیروز میدان حین گسترده‌ترین عملیات نظامی تاریخ را در چشمان کنجکاو بینندگان‌ مجسم کرد و به همین‌واسطه او را می‌توان نخستین عکاسی خواند که بدین گفته‌ جامه‌ی عمل پوشاند.