محیط زیست

دستاوردهای نشست تغییرات آب‌وهوایی در کانکون

بیژن روحانی: بیش از ۱۹۰ کشور جهان در هفته‌ی گذشته مذاکراتی فشرده را در خصوص تغییرات آب و هوا و گرم شدن کره‌ی زمین در شهر کانکون در مکزیک به پایان بردند. در پایان این نشست مقرر شد کشورهای ثروتمند صندوقی برای کمک به کشورهای در حال توسعه برای مقابله با تاثیرات تغییرات آب و هوایی در نظر بگیرند. هم‌چنین نجات جنگل‌های مناطق گرمسیری نیز از دیگر موارد توافق شده در این نشست بود. منتقدان نتایج این نشست را کمتر از حد انتظار ارزیابی کرده‌اند.

ویکی لیکس و تغییرات آب‌وهوایی در جهان

بیژن روحانی: اسناد منتشر شده در ویکی‌لیکس نشان می‌دهد دولت آمریکا تلاش فراوانی کرده است تا بر نتایج گفت‌وگوهای مربوط به تغییرات آب و هوایی تاثیر بگذارد و کشورهای بیشتری را با موافقت‌نامه‌ی کم‌اثر کپنهاگ همراه کند. همچنین آمریکا مانع از انتخاب یک دانشمند ایرانی، دکتر مصطفی جعفری به ریاست مشترک یکی از کارگروه‌های مربوط به تغییرات آب و هوایی در سازمان ملل شده است.

زایش بیابان در ایران ادامه دارد

بیژن روحانی: ایران همواره با خطر گسترش بیابان‌هایش روبه‌رو بوده است. به تازگی مسئولان محیط زیست استان اصفهان اعلام کرده‌اند به دلیل خشک شدن تالاب گاوخونی، کویر با سرعت به سمت اصفهان در حال حرکت است. در همین حال در استان اردبیل نیز برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی باعث فرونشستن زمین در دشت‌های شرقی اردبیل شده است و مقامات استان نسبت به ادامه‌ی این روند هشدار داده‌اند.

آلودگی‌ هوا و تعطیلی‌های پی‌درپی

بیژن روحانی: تعطیلی روز چهارشنبه‌ی تهران گرچه به دلیل آلودگی هوا ضروری بوده است اما به گفته‌ی مسئولان شرکت کنترل کیفی هوا نتوانسته تاثیر قابل توجهی در کاهش آلودگی‌ها داشته باشد. به گفته‌ی بسیاری از کارشناسان، تعطیلی‌های پی‌درپی چاره‌ای اساسی برای مشکل آلودگی هوای پایتخت نیست و علاوه بر آن زیان‌های فراوان اقتصادی نیز به همراه دارد. برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران که نیاز به بازنگری دارد، هنوز به سازمان‌های ذی‌ربط ابلاغ نشده است.

کاربران کامپیوتر در خدمت کره‌ی زمین

بیژن روحانی: با آغاز یک پروژه‌ی بزرگ تحقیقاتی، کاربران اینترنت در خانه‌ی خود نیز خواهند توانست به پژوهش در زمینه‌ی تغییرات آب و هوایی کمک کنند. با نصب یک برنامه‌ی کامپیوتری از طریق اینترنت روی کامپیوترهای خانگی، آمار و اطلاعات در خصوص تغییرات اقلیمی توسط صدها هزار کاربر در سراسر جهان مورد پردازش قرار می‌گیرد و نتیجه به چند مرکز تحقیقاتی ارسال می‌شود تا الگوهای دقیق‌تری از تغییرات اقلیمی و تاثیر آنها بر زندگی ما به دست آید.

آثار مخرب جنگ بر محیط زیست

بیژن روحانی: سازمان ملل متحد از سال ۲۰۰۱ روزی را به نام روز جهانی مقابله با بهره‌برداری و تخریب محیط زیست به هنگام جنگ‌ها نامگذاری کرده است تا نسبت به تاثیرات زیان‌بار جنگ‌ بر زیست‌بوم جهانی هشدار دهد. مطابق آمار این سازمان بخش زیادی از جنگ‌ها در شصت‌سال اخیر با دست‌اندازی به منابع طبیعی در ارتباط بوده است. در ایران نیز امسال همایشی با نام بررسی آثار مخرب جنگ بر محیط زیست برگزار شد.

سرقت منابع زیستی

بیژن روحانی: در دهه‌های اخیر اصطلاح «سرقت زیستی» به دعاوی حقوقی مربوط به منابع حیاتی وارد شده که به معنای استفاده‌ی انحصاری برخی بنگاه‌های بزرگ فراملیتی از منابع زیستی، گیاهی، جانوری و یا دانش‌های بومی مربوط به آنها در سرزمین‌ها و جوامع در حال توسعه و یا فقیر بدون در نظر گرفتن حقوق مادی و معنوی برای آن جوامع است. برخی فعالان حقوق محیط زیست، چنین دست‌اندازی‌هایی را در ادامه‌ی بهره‌برداری از منابع این سرزمین‌ها در سده‌های گذشته می‌دانند.

نشست تنوع زیستی در ناگویا

بیژن روحانی: سازمان ملل متحد، نشستی جهانی را در شهر ناگویای ژاپن به منظور بررسی راه‌های حفظ تنوع زیستی برگزار کرده است که در آن نمایندگانی از بیش از صد و نود کشور جهان شرکت کرده‌اند. بنا بر تحقیقات و گزارش‌های رسمی سازمان ملل، جهان با خطر از دست دادن تنوع گونه‌های حیاتی روبه‌رو است. اختلاف نظرهای جدی میان کشورهای ثروتمند و کشورهای در حال توسعه بر سر نحوه‌ی استفاده از منابع حیاتی و چگونگی تقسیم منافع حاصل از آن، مانع از دستیابی به توافقی همه‌جانبه شده است.

بررسی تاثیر سونامی بر سواحل ایران

بیژن روحانی: سازمان یونسکو و «موسسه ملی اقیانوس شناسی» در ایران مشغول انجام مطالعاتی در خصوص تاثیرات سونامی بر سواحل جنوب ایران هستند. به گفته‌ی کارشناسان شواهدی تاریخی در مورد وقوع سونامی در دریای عمان و تاثیرات مخرب آن بر جزیره هرمز و سایر مناطق جنوبی در ایران وجود دارد که انجام مطالعات و آمادگی در این خصوص را ضروری می‌کند.به گفته رئیس «موسسه ملی اقیانوس شناسی»، راه‌اندازی مرکزی برای هشدار در مورد مخاطرات دریایی در ایران لازم است.

سیلاب سمی مجارستان، تهدیدی برای اروپا

بیژن روحانی: جاری شدن سیلاب و گل و لای سمی در مجارستان اکنون به تهدیدی برای محیط زیست در تعداد زیادی از کشورهای اروپایی تبدیل شده است. این مواد سمی از مخزن نگهداری تاسیسات تولید آلومینیوم جاری شده‌اند و اکنون به سمت رودخانه دانوب در حال حرکت هستند. اگر این مواد وارد دانوب شوند رودخانه‌ها و دریاچه‌ها در دوازده کشور اروپایی با خطر آلودگی رو‌به‌رو خواهند شد. در مجارستان اکنون وضعیت فوق‌العاده اعلام شده و بسیاری از روستاها تخلیه شده‌اند.

کهریزک؛ دریاچه‌ای از شیرابه‌های حاصل از زباله

بیژن روحانی: انباشت هزاران تن زباله در روز در کهریزک و به مدت چندین دهه، این منطقه در جنوب تهران را به نقطه‌ای بسیار آلوده تبدیل کرده است. از شیرابه‌های روان شده از محل انباشت زباله، اکنون دریاچه‌ای به وسعت چهار هکتار تشکیل شده که به گفته‌ی مسئولان شهر تهران از آلوده‌ترین نقاط جهان است. با این حال گفته می‌شود به دلیل ساختار زمین در این منطقه، این شیرابه‌‌های آلوده به سفره‌های آب‌های زیر زمینی نفوذ نکرده است.

جشنواره ملی حیوانات کوچک در تهران

کیارش پارسا عالی‏پور: دومین جشنواره ملی حیوانات کوچک با هدف تقویت پتانسیل‌های زیستی و جانوری کلان‌شهرها، فراهم‌سازی زمینه تبادل اطلاعات و تجربیات کاری، تخصصی و آموزشی بین اشخاص دست‌اندرکار حوزه حیوانات خانگی، بسترسازی برای آموزش صحیح شیوه‌های نگهداری و تربیت حیوانات خانگی، جستجوگر و گسترش روحیه نشاط در میان شهروندان،‌ به مدت پنج روز در باشگاه سوارکاری و چوگان بنانیه در تهران برگزار شد.

جاده‌سازی در ارتفاعات دماوند

بیژن روحانی: احداث جاده‌ای خاکی در ارتفاعات چهارهزارمتری قله‌ی دماوند، اعتراض‌های بسیاری را برانگیخته، اما هنوز مشخص نیست چه سازمانی مجوز ساخت این جاده را صادر کرده است. این جاده ضمن آسیب زدن به دو یخچال طبیعی در منطقه، برخی مناطق بکر و پناهگاه‌های حیات وحش را نیز تخریب کرده است. در مقابل کوهنوردانی که در احداث جاده مشارکت داشته‌اند می‌گویند این جاده در انتقال آسان‌تر کوهنوردان آسیب دیده موثر است.

فاضلاب تهران در پیچ و خم سیاست

بیژن روحانی: بانک جهانی با درخواست وام ٣٠٠ میلیون دلاری ایران برای توسعه و تکمیل شبکه‌ی فاضلاب شهر تهران مخالفت کرده است. به گفته‌ی مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، امکان دارد بانک توسعه‌ی اسلامی نیز زیر فشارهای سیاسی با درخواست وام ایران موافقت نکند. ایجاد شبکه‌ی کارآمد و بهداشتی دفع فاضلاب در کلان‌شهر تهران و شهرهای این استان یکی از ضرورت‌های مهم زیست‌محیطی طی دهه‌های گذشته بوده است.

قاچاق حیوانات

بیژن روحانی: جاسازی یک توله‌ببر دو ماهه در چمدان مسافری از تایلند به مقصد ایران در هفته‌ی گذشته، باز هم بحث مهم قاچاق حیوانات در سراسر دنیا را در کانون توجه قرار داد. سالانه صدها هزار گونه‌ی کمیاب و یا در حال انقراض از مناطق مختلف دنیا توسط قاچاقچیان به کشورها و یا حتی قاره‌های دیگر منتقل می‌شود و به فروش می‌رسد. سود فراوان این کار غیر قانونی باعث شکل‌گیری شبکه‌های زنده‌گیری و قاچاق حیوانات شده است. معاهده‌ی جهانی سال ۱۹۷۳در خصوص تجارت گونه‌های کمیاب، به شدت نسبت به خطرات قاچاق و انتقال غیر قانونی حیوانات هشدار می‌دهد.

ابعاد جدید از خسارت سیل در پاکستان

بیژن روحانی: به گفته‌ی دبیرکل سازمان ملل متحد، سیل بی‌سابقه در پاکستان مانند یک سونامی است که به مرور زمان قدرت تخریب و ویرانگری آن بیشتر می شود. اکنون میلیون‌ها نفر سیل‌زده و بی‌خانمان با خطر عدم دسترسی به آب سالم و گسترش بیماری‌های عفونی رو به رو هستند. همسایگان پاکستان از جمله ایران در مرزهای خود در آماده باش کامل برای مقابله با ورود بیماری‌ها واگیردار به سر می‌برند.

سرخی آب دریاچه‌ی شور

بیژن روحانی: در روزهای اخیر تغییر رنگ آب دریاچه ارومیه به طرز محسوسی افزایش یافت و به سرخی رسید. دلایل متفاوتی از جمله شکوفایی جلبکی و تغییر در ترکیبات نمک برای این پدیده نادر ذکر شده است. اما این اتفاق با کاهش میزان آب و افزایش غلطت نمک در ارتباط است. عوامل مختلف طبیعی و انسانی از جمله خشکسالی و سد ساختن در حوزه آبریز دریاچه در کم شدن میزان آب آن دخالت داشته‌اند.

سیل بزرگ در پاکستان

بیژن روحانی: سیل در پاکستان به فاجعه ای بزرگ تبدیل شده و زندگی چهارده میلیون نفر را با خطرات مختلفی تهدید کرده است. دانشمندان از احتمال ارتباط این سیل با تغییرات آب و هوایی سخن می گویند. سازمان ملل درخواست جمع آوری کمکی را به ارزش ۴۹۵ میلیون دلار منتشر کرده ولی طالبان به مردم و دولت پاکستان هشدار داده است که کمک سازمان‌های جهانی و کشورهای غربی را نپذیرند.

آثاری جدید در میراث طبیعی جهان

بیژن روحانی: با پایان آخرین نشست کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو، به جز آثار تاریخی، چندین اثر طبیعی و زیست محیطی نیز به فهرست این آثار جهانی اضافه شده است، آثاری که نشان قدرت حیرت انگیز طبیعت است. کشورهای چین، فرانسه، سریلانکا روسیه و کیریباتی از جمله کشورهایی هستند که توانستند چشم اندازها و مناطق بکر و طبیعی خود را ثبت کنند.

پناهجویان اقلیمی؛ موجی که پس از گرما می‌آید

بیژن روحانی: محققان دانشگاه پرینستون می‌گویند گرمایش جهانی سبب خواهد شد آمریکا با موج بزرگی از مهاجران و پناهجویانی رو‌به‌رو شود که به دلیل این پدیده، زندگی‌شان دستخوش تغییرات ناخواسته شده است. این محققان پیش‌بینی کرده‌اند طی دهه‌های آینده چندین میلیون‌نفر از مکزیک به دلیل نامساعد شدن شرایط اقلیمی به آمریکا پناه خواهند برد و از این نظر ایالات متحده با چالش بزرگی روبه‌رو خواهد شد.