Jul 2010

سکوت فلزی نی‌لبک زن

شبنم آذر: بسیار کوچک بودم که فصل‌نامه‌ای به ‌نام فصل سبز را در آرشیو مجلات قدیمی پدر دیدم. تاریخ انتشارش اوایل دهه‌ی سی بود. در همان زمان هم مجله‌ای بسیار کهنه به نظر می‌رسید. مجله‌ای با جلد سبز تیره و قطع وزیری که بخش‌های مختلفی در حوزه‌ی ادبیات و هنرهای تجسمی داشت. بخش پایانی آن مربوط به نقاشی بود و در هر شماره هنرمند جوان و توانایی را معرفی می‌کرد. در آن شماره آثار بهمن محصص معرفی شده بود.

پناهجویان اقلیمی؛ موجی که پس از گرما می‌آید

بیژن روحانی: محققان دانشگاه پرینستون می‌گویند گرمایش جهانی سبب خواهد شد آمریکا با موج بزرگی از مهاجران و پناهجویانی رو‌به‌رو شود که به دلیل این پدیده، زندگی‌شان دستخوش تغییرات ناخواسته شده است. این محققان پیش‌بینی کرده‌اند طی دهه‌های آینده چندین میلیون‌نفر از مکزیک به دلیل نامساعد شدن شرایط اقلیمی به آمریکا پناه خواهند برد و از این نظر ایالات متحده با چالش بزرگی روبه‌رو خواهد شد.

از ماتیس تا ماله‏ویچ

محمد عبدی: خیلی‌ها نمی‌دانند که موزه افسانه‌ای هرمیتاژ در سن پترزبورگ روسیه، سال گذشته شعبه‌ای هم در آمستردام افتتاح کرده است. نکته جالب این که این شعبه هلندی، در یک نمایشگاه عظیم با نام «ماتیس تا ماله‏ویچ؛ پیشگامان هنر مدرن» بخشی از آثار مدرنیست‌های اولیه و برجسته جهان را یکجا رو در روی تماشاگران غربی‌ای قرار می‌دهد که غالباً امکان یا حوصله سفر به روسیه را ندارند.

رونق زبان انگلیسی و بحران ملی

ونداد زمانی: آقای اونیشی از یک تجربه شخصی که در آن شاهد گفت‌و‌گوی انگلیسی سه کودک یک خانواده اندونزیایی در فروشگاهی بوده است مقاله‌اش را پی می‌گیرد. او در مصاحبه با مادر این کودکان، بر این واقعیت گسترده در طبقه متوسط اندونزی انگشت می‌گذارد که: «تسلط به زبان انگلیسی به سمبل موقعیت اجتماعی بهتر در اندونزی تبدیل شده است، تا آنجا که زبان رسمی کشور را از نظر اهمیت به زبان دوم تبدیل کرده است.»

ادبیات برای من کلمه است

عتیق رحیمی نویسنده‌، فیلمساز و عکاس نامدار افغان است که از او رمان‌های «خشت و خاکستر» و «سنگ صبور» منتشر شده و سال گذشته به خاطر رمان «سنگ صبور» جایزه‌ی ادبی کنگور را از آن خود کرد. عتیق رحیمی در پاریس زندگی می‌کند. خانم مریم رئیس دانا از سوی رادیو زمانه درباره‌ی وضعیت سیاسی و اجتماعی افغانستان و ایران و اهمیت ادبیات در میان ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی با عتیق رحیمی گفت‌وگو کرده است.

ریشه‌های سکس در ماقبل تاریخ - ۲

ونداد زمانی: در بخش نخست مقاله «ریشه‌های سکس در ماقبل تاریخ» نگاهی داشتیم به دستاوردهای تحقیقاتی زن و شوهر نویسنده، سیسلدا جِتا و کریستوفر رایان. این دو نویسنده در فصل‌های مختلف کتاب «ریشه‌های سکس در ماقبل تاریخ» به طرح سئوال‌های کلی پرداختند و به آنها پاسخ دادند. نمونه‌هایی از این پرسش‌ها و پاسخ‌ها را برای شما خوانندگان انتخاب کرده‌ام که امیدوارم روشنگر بخشی از سوءتعبیرهای ایجاد‌شده درباره این موضوع باشد.

حدیث آن شیخ که بر دار شد - ۴

ناصـر رحیـم‌خانـی: گفته شده بسیاری پای دار شیخ و هنگام بردار کشیدن او هورا کشیده و کف زده‌اند. محمد امین رسول‌‌‌‌زاده‌‌‌‌‌‌، احوال جماعت گرد‌آمده در میدان توپخانه و «لذتی» را که از اعدام مستبدین می‌‌‌‌‌برند‌‌‌‌‌، «حیرت‌‌‌‌‌انگیز» می‌داند و از خود می‌‌‌‌پرسد انسان تا چه اندازه می‌‌تواند سقوط بکند که شخص دارای حرمت و احترام بزرگ در نزد مردم را در میان کف‌‌‌‌زدن همان مردم به دار می‌‌کشند و کسی اعتراضی نمی‌‌‌کند.

می‌بخشیم، اما فراموش نمی‌کنیم

کیارش پارسا عالی‌پور: چند روز پیش، زادروز یک آزادی‌خواه مشهور بود: فعال برجسته‌ی مبارزه با تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی و نخستین رییس‌جمهور برگزیده‌ی این کشور پس از سرنگونی حکومت آپارتاید. این فرد کسی نیست جز نلسون رولیهلاهلا ماندلا، مشهور به نلسون ماندلا. ماندلا را در آفریقای جنوبی، بیش‌تر با عنوان «مادیبا» می‌شناسند. این عنوان افتخاری را بزرگان خاندان ماندلا به او داده‌اند. این عنوان مترادف با نام نلسون ماندلا است.

حدیث آن شیخ که بر دار شد - ۳

ناصـر رحیـم‌خانـی: ناظم‌الاسلام در یادداشت‌های روز پنجشنبه و شرح گرفتاری شیخ، زمان و مسیر بردن او را هم یادداشت می‌کند: «... در حالتی که صنیع حضرت را به دار کشیدند شیخ را از میدان توپخانه مرور دادند. این میدان توپخانه همان محلی است که در ذی‌القعده، شیخ و اتباعش با کمال احتشام و جلال ظاهری منزل کرده، گاه بر منبر بالا رفته، گاه بر توپ سوار می‌شد و میرزا عنایت بیچاره را حکم کرد پاره پاره کردند.»

حدیث آن شیخ که بر دار شد - ٢

ناصر رحیم‌خانی: شیخ فضل‌الله در آغاز با روحانیون مشروطه‌خواه همراه شد، آرام آرام از روند رویدادهای سیاسی و جایگاه نقش‌آفرینان ناخرسند شد، مفاهیم اندیشه‌ی سیاسی نوین برآمده از جنبش مشروطه­‌خواهی هم‌چون «مساوات» و «حریت» را با اسلام و شرع ناسازگار دانست، در مقام «مجتهد اصولی» آگاه به موازین شرعی و باورمند به منزلت و مقام ویژه‌ی روحانیت شیعه هم‌چون جانشینان امام زمان، خواهان «نظارت علما» بر تدوین و تصویب قوانین شد.

ریشه‌های سکس در ماقبل تاریخ

ونداد زمانی: کریستوفر رایان و سیسیل جِتا، در جدیدترین کتاب خود، پایه‌های بنیانی‌ترین باورهای انسان معاصر از ازدواج را زیر سئوال می‌برند. این دو محقق، در کتاب «ریشه‌های سکس در ماقبل تاریخ» با بی‌پروایی منحصر‌ به‌فرد، ضمن بررسی انگیزه‌های جنسی انسان‌های اولیه، به این نتیجه می‌رسند که مشکل اصلی در روابط زناشویی انسان معاصر در انکار این حقیقت نهفته است که بشر، در طول تکامل بیولوژیک خود هرگز قرار نبوده به شیوه تک‌همسری زندگی کند.

«روشنگری، روشنگری و بازهم روشنگری»

ایرج ادیب‌زاده: مراسم بزرگداشت شجاع‏الدین شفا، ادیب، پژوهش‌گر و مترجم سرشناس ایرانی با حضور وزیر فرهنگ فرانسه، فرح پهلوی و گروهی از چهره‏های فرانسوی و ایرانی، در تالار وزارت فرهنگ فرانسه برگزار شد. شجاع‌الدین شفا روز جمعه، ۲۷ فروردین‌ماه سال ۱۳۸۹، در سن ۹۲سالگی در پاریس درگذشت. شجاع‏الدین شفا پیش از انقلاب سمت‏های فرهنگی گوناگون، از جمله ریاست کتابخانه‏ی ملی پهلوی را برعهده داشت.

آلودگی آب تهران و سردرگمی شهروندان

بیژن روحانی: اظهارات متفاوت در خصوص آلودگی آب تهران، شهروندان را در مورد نحوه استفاده از آب آشامیدنی با تردیدهایی رو به رو کرده است. در حالی‌که وزیر بهداشت اعلام کرده بود آب تهران به نیترات آلوده است و زنان باردار و کودکان شیرخوار بهتر است از آب بطری استفاده کنند، وزیر نیرو و استاندار تهران بر سلامتی آب تهران تاکید دارند و اخبار مربوط به آلودگی را خبرسازی برخی رسانه‌ها می دانند. سالهاست بخشی از آب تهران از طریق آب چاه تامین می‌شود.

حدیث آن شیخ که بر دار شد

ناصر رحیم‌خانی: پیشینه‌ی بیدادگری دربار شاه در پیگرد و نابودی آزادی‌خواهان، تدوین‌کنندگان قانون اساسی را بر آن داشت تا راه خودسری دولت در پیگرد و آزار سیاسیون، روزنامه‌نگاران و نویسندگان را ببندند. متمم قانون اساسی در فصل «اقتدارات محاکمات» و در اصل هفتاد و دوم می‌گفت: «منازعات راجع به حقوق سیاسیه مربوط به محاکم عدلیه [دادگاه‌های دادگستری] است مگر در مواقعی که قانون استثنا می‌کند.»

خودکامگی شیخ و شاه

اسماعیل خویی: ایران در قرن بیستم، یک خیزش بزرگ داشته با نام انقلاب مشروطیت. اگر به روزنامه‌های مشروطیت نگاه کنید، به نام‌های حریت، آزادی و عدالت یعنی دادگری بسیار برمی‌خوریم. این دو، آرمان‌های انقلاب ایران است: آزادی و دادگری که البته برابری هم بخشی از دادگری است. برای رسیدن به این دو آرمان است که در حقیقت خیزش مردم ایران بیش از صد سال پیش آغاز شد. این انقلاب تاکنون خودش را در خیزش‌های گوناگون پیش برده است.

رؤیاهای یک ربات‌

امیر حسین بهرامی: موزه‌ی تینگلی در شهر باسل سوئیس همراه با خانه‌ی هنر شهر گاس، زیر عنوان «رؤیاهای یک ربات» نمایشگاه ویژه‌ای برگزار کرده‌اند با موضوع «هوش مصنوعی و نمود آن در هنر معاصر» که در هر کجا نمی‌توان دید. برگزارکنندگان این نمایشگاه اعلام کرده‌اند که قصد دارند با برگزاری چنین نمایشگاهی آخرین دستاوردهای صنعت تولید ربات را به چالش بکشند. ربات‌هایی که به نمایش گذاشته شده، ظاهرا انتظارات برگزارکنندگان را برآورده نمی‌کند.

ممنوعیت روبنده و برقع؛ آری یا خیر؟!

کیارش پارسا عالی‌پور: پس از کشور بلژیک، در هفته گذشته مجلس نمایندگان پارلمان فرانسه نیز، لایحه‌ی جنجال‌برانگیز ممنوعیت پوشیدن روبنده و برقع در اماکن عمومی را تصویب کرد. تصویب این لایحه با انتقاد نمایندگان حزب سوسیالیست، تشکل اصلی مخالف دولت در مجلس ملی فرانسه، همراه بود. اما نظر شهروندان ایرانی مقیم اروپا درباره‌ی پوشش روبنده و برقع و بحث ممنوعیت آن در اروپا چیست؟

مشروطه را هنوز نمی‌شناسیم

گفت‌وگویی که امروز بخش دوم و پایانی آن از نظر خوانندگان رادیو زمانه می‌گذرد، توسط آقای ناصر رحیم‌خانی از کوشندگان آزادی بیان و پژوهشگر با آقای خسرو شاکری انجام شده است. آقای شاکری در بخش نخست این گفت و گو به بازنمایی مفهوم مشروطه، به تاریخنگاری وقایع مشروطه و به چند و چون مخالفت پاره‌ای از روحانیون با نهضت مشروطه پرداخت. این گفت‌وگو پیشتر در فصلنامه باران، منتشر شده و اینک بازنشر می‌شود.

کتابخانه‌ی شخصی شما را خریداریم

مهتاب سعیدی: کتاب‌فروش را سوگند می‌دهم که راست بگوید. می‌گوید: «کارهای گلشیری را بهتر می‌خرند. چون کلاس نویسندگی داشت، یک سری شاگرد داشت و حالا شاگردانش در کلاس‌هاشان درباره‌ی کارهای گلشیری حرف می‌زنند. فروش ۶ نسخه از شب هول، ۶ ماه طول می‌کشد. آثار گلشیری اگر ۲۰ تا هم باشد، دو ماهه تمام می‌شود. مخاطب آثار گلشیری اغلب دانشجوها هستند. این روزها خیلی به دنبال آینه‌های دردار می‌آیند.»

سرچشمه‌ی آشنایی با مفهوم مشروطیت

جنبش مشروطه‌خواهی ایرانیان دگرگونی فرهنگی و سیاسی بزرگ و بی‌همتایی در تاریخ معاصر ایران پدید آورد. در آستانه‌ی سالگرد نهضت مشروطیت ایران هنوز آرمان‌های نافرجام این جنبش مردمی یعنی آزادی، حاکمیت قانون، تأسیس دولت ملی مدرن، پیشرفت و تجدد، همچنان خواست جامعه ایران است. گفت‌وگویی که امروز بخش نخست آن از نظر خوانندگان رادیو زمانه می‌گذرد، توسط آقای ناصر رحیم‌خانی، پژوهشگر با آقای خسرو شاکری انجام شده است.