جاده‌سازی در ارتفاعات دماوند

بیژن روحانی

با گذشت بیش از یک هفته از آغاز عملیات راه‌سازی در ارتفاعات قله‌ی دماوند، هنوز هیچ نهادی مسئولیت صدور مجوز را بر عهده نگرفته است.

پیش از این محیط‌بانان منطقه‌ی دماوند خبر از احداث یک جاده‌ی خاکی در ارتفاعات چهارهزارمتری این قله داده بودند. این جاده ارتباط میان منطقه‌ی بارگاه سوم به پناهگاه سیمرغ در این ارتفاعات را برقرار می‌کند. به گفته‌ی محیط‌بانان دماوند، مناطقی که توسط این گروه مورد دست‌اندازی قرار گرفته تنها مناطق بکر و دست نخورده‌ی دماوند است که به عنوان آخرین پناهگاه حیات وحش در این قله شناخته شده است.

به گزارش مهر، جلال مومنی، محیط‌بان منطقه‌ی جنوب دماوند اعلام کرده است این منطقه دست نخورده، چندین یال و یخچال طبیعی و بکر دارد و به نظر می‌رسد این گروه که بدون مجوز هم در حال فعالیت هستند قصد دارند با ایجاد راه، زمینه‌ی عبور و مرور احشام را فراهم کرده و احتمالاً می‌خواهند محل‌هایی برای فروش لوازم کوهنوردی احداث کنند.

قله‌ی دماوند به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ثبت شده و تحت حفاظت قرار دارد و انجام هرگونه عملیات ساخت و ساز در مناطق بکر و طبیعی آن نیازمند کسب مجوزهای لازم است.

چند متر یا ده کیلومتر؟

در حالی که محیط‌بانان خبر از احداث جاده‌ای به نسبت طولانی در ارتفاع چهارهزارمتری می‌دهند یکی از کوهنوردانی که در احداث این جاده مشارکت داشته به خبرگزای ایلنا گفته است این یک جاده بسیار کم‌عرض و نیم‌متری است كه با كمك بیل و كلنگ ساخته شده و هدف از ساخت آن هم راهنمایی كوهنوردان از جبهه‌ی غربی به جبهه‌ی جنوبی بوده است.

به گفته‌ی سعید انوری‌نژاد از آنجایی كه مسیر دستیابی به جبهه‌ی غربی بسیار مشكل است و اگر كوهنوردی آسیب ببیند رساندن او به شهر دشواری‌های فراوانی دارد و كوهنوردان بسیاری نیز در این مسیر گم شده‌اند، این مسیر احداث شده است. ضمن اینكه این یک پروژه‌ی خلق‌الساعه نبوده بلكه دو سال است كه آغاز شده است.

به گفته‌ی این کوهنورد، احداث این مسیر، مشکلی برای حیات وحش منطقه ایجاد نمی‌کند.
احمدرضا شاه‌سیاه، یكی دیگر از كوهنوردانی كه در ایجاد مسیر پاكوب دماوند مشاركت داشته گفته است، تمام مسیرهای كوهستانی را كوهنوردان در كوهستان ایجاد می‌كنند و این جای سئوال است كه چرا ایجاد این مسیر در دماوند این قدر سر و صدا ایجاد كرده است.

جلال مومنی، محیط‌بانی که در ارتفاعات چهارهزارمتری دماوند مشغول انجام ماموریت بوده به خبرگزاری مهر گفته است: «به چشم خود مسیر ده کیلومتری خط افقی راه از پناهگاه سیمرغ تا پناهگاه چهار متری رینه را به عرض یک و نیم متر دیدم و مسیر تقریبا تکمیل شده است.»

او همچنین تاکید کرده است حاشیه‌ی راه ساخته شده پر است از زباله‌ها و پلاستیک‌هایی که در این ارتفاع به وسیله کارگران رها شده‌اند.

به گفته‌ی مومنی، ساختن این مسیر باعث شده پناهگاه امن احشام منطقه، مانند كل و بز از بین برود و این منطقه كه یكی از بكرترین مناطق دماوند به حساب می‌آمده و در واقع پناهگاه حیات‌وحش بوده دیگر برای حیات‌وحش منطقه امن نباشد.

این فعال محیط‌زیستی توضیح داده است با احداث این مسیر مال‌رو حیات‌وحش منطقه آرامش خود را از دست می‌دهند، زیرا هم با دیدن كوهنوردان رم می‌كنند و هم زباله‌هایی كه در این منطقه جمع می‌شود، محیط‌زیست منطقه را به خطر می‌اندازد و در واقع بكر‌ترین منطقه‌ی دماوند در حال نابودی است.

مسئولیت با کیست؟

هنوز اما مشخص نیست چه کسی یا چه مرجعی مجوز این عملیات را در ارتفاعات دماوند صادر کرده است. مقامات استانی در مازندران، مسئولیت این عملیات غیر قانونی را متوجه فدراسیون کوهنوردی می‌دانند که برای نزدیک کردن مسیر کوهنوردی این جاده را احداث کرده‌اند، اما علی‌محمد ساری‌خانی از مسئولان فدراسیون کوهنوردی، هرگونه دخالتی در این امر را رد کرده و آن را اقدامی برخلاف موازین حرفه‌ای ارزیابی می‌کنند.

به گفته‌ی ساری‌خانی، این جاده‌ی خاکی از دو یخچال غربی عبور كرده و آنها را تخریب كرده است.
او در همین حال از مقامات استان مازنداران و شهر رینه، مبدا بسیاری از صعودها به دماوند، انتقاد کرده و گفته است: «اگر واقعا مقامات سازمان محیط زیست و شورای شهر رینه نگران دماوند هستند چرا جاده‌سازی‌های متعدد را که بافت طبیعت را برهم ریخته متوقف نمی‌کنند؟ چرا برداشت‌های صنعتی و استخراج‌های متعدد از منابع و آب‌های معدنی در این کوهستان را مدیریت نمی‌کنند.»

فعالیت‌های معدنی به‌خصوص استخراج پوکه‌ی معدنی از دامنه‌های دماوند از جمله مهم‌ترین آسیب‌های زیست‌محیطی به این منطقه است. تاکنون اعتراض‌های زیادی به این فعالیت‌های معدنی صورت گرفته است. هم‌اکنون چهار معدن برداشت پوکه‌ی معدنی در دامنه‌های کوهستان دماوند فعالیت می‌کنند. آنها با ایجاد برش و شکاف در داخل کوه، سنگ‌های لازم را از آن استخراج و بیرون می‌کشند.

در هیمن حال محمدرضا نصیری، بخشدار لاریجان اعلام است پرونده‌ای علیه کسی که اقدام به این جاده‌سازی کرده بود تشکیل شده و به دادگاه ارسال خواهد شد.

به گفته‌ی بخشدار لاریجان، اکنون عملیات جاده‌سازی در ارتفاع چهارهزارمتری متوقف شده است.
پیش از این و در سال ۱۳۸۸ نیز انتشار خبری مبنی بر احتمال آسفالت جاده‌ای در ارتفاعات کوه دماوند، اعتراض حامیان طبیعت را به همراه داشت و سرانجام پس از انتشار گسترده‌ی این مخالفت‌ها، طرح متوقف شد.

در سال ۱۳۸۷ کوهستان دماوند به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. با این‌حال هم‌چنان چشم‌انداز طبیعی و محیط زیست دماوند با عوامل مختلفی تهدید می‌شود.