پناهجویان اقلیمی؛ موجی که پس از گرما می‌آید

بیژن روحانی

ایالات متحده‌ی آمریکا که تاکنون به خاطر توجه ناکافی به تغییرات آب و هوایی مورد انتقادات فراوان قرار داشته، خود از جمله کشورهایی خواهد بود که از این تغییرات ناخواسته آسیب‌های فراوان می‌بیند.

آمریکا که هم‎‌اکنون درگیر مسائل ناشی از مهاجرت‌های غیر قانونی به‌خصوص از سمت کشور مکزیک است، در آینده‌ی نزدیک و به‌خاطر تغییرات آب و هوایی، مقصد مهاجران غیر قانونی و پناهجویان بیش‌تری خواهد شد.

مهاجرت مکزیکی‌ها به آمریکا به دلیل تغییرات اقلیمی افزایش یافته است. عکس: Reuters

به گزارش نشریه‌ی نشنال جئوگرافیک، با استفاده از یک شبیه‌سازی کامپیوتری تخمین زده شده است که حدود هفت‌میلیون نفر مکزیکی دیگر تا سال ۲۰۸۰ وارد آمریکا خواهند شد. علت مهاجرت گسترده‌ی این افراد، کاهش چشمگیر تولید محصولات کشاورزی به‌خاطر به وجود آمدن آب و هوایی گرم و خشک‌تر در منطقه خواهد بود؛ پدیده‌ای که از اثرات مستقیم تغییرات آب و هوایی و گرم شدن تدریجی کره‌ی زمین است.

افزایش پناهجویان اقلیمی

مایکل اوپنهامیر از اقلیم شناسان دانشگاه پریسنتون که روی این شبیه‌سازی کامپیوتری کار کرده به این نشریه گفته است مطابق این الگو، مهاجرانی که به دلیل تغییرات آب و هوایی ناچار به مهاجرت می‌شوند، چالش بزرگی در آینده خواهند بود.

پیش از تحقیقات اخیر در دانشگاه پریسنتون، سازمان ملل متحد نیز به‌طور جداگانه اعلام کرده بود تغییرات آب و هوایی به زودی نوع جدیدی از مهاجرت را سبب می‌شود؛ مهاجرانی که باید نام آنها را «پناهجویان اقلیمی» نهاد.
گزارش سازمان ملل که در سال ۲۰۰۵ میلادی منتشر شده، از وجود حدود بیست‌میلیون نفر «پناهجوی اقلیمی» در جهان خبر داده بود؛ رقمی که به گفته‌ی این سازمان از میزان افرادی که به دلیل جنگ و یا فشارهای سیاسی درخواست پناهندگی می‌کنند، بیش‌تر است.

سازمان ملل نیز پیش بینی کرده است پناهجویان اقلیمی به معضلی بزرگ تبدیل خواهند شد

اکنون پنج‌سال پس از انتشار آن گزارش، محققان دانشگاه پریسنتون در جولای سال ۲۰۱۰ می‌گویند با استفاده از اطلاعاتی که از موج مهاجرت مکزیکی‌ها در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵ جمع‌آوری شده، الگوی شبیه‌سازی شده‌ای درست کرده‌اند که مطابق آن می‌توان میزان افزایش مهاجرت افراد را بر اثر تغییرات آب و هوایی پیش‌بینی کرد. این الگو نشان داده است که طی ده‌سال، به ازای هر ده درصد کاهش محصولات کشاورزی، دو درصد از جمعیت مکزیک به آمریکا مهاجرت کرده‌اند.

با تعمیم این الگو می‌توان انتظار داشت تا هفتادسال دیگر چیزی بین ۱.۴ تا ۶.۷ میلیون نفر مکزیکی بالغ به آمریکا مهاجرت کنند؛ رقمی که تقریباً معادل ده‌درصد از کل جمعیت بالغ این کشور است.

به گفته‌ی مایکل اوپنهامیر، الگوی آنها نخستین مطالعه از این دست است که می‌تواند برای تخمین میزان پناهجویان اقلیمی در موارد دیگر نیز به کار رود.

مطالعات پیشین دانشمندان در خصوص وضعیت اوگاندا نیز هشداردهنده بوده است.

مطابق گزارش‌هایی که سه‌سال پیش منتشر شدند، تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره زمین به شدت بر میزان محصول قهوه در اوگاندا تاثیر منفی می‌گذارد.

گرمایش جهانی ممکن است کل محصول قهوه در اوگاندا را نابود کند. عکس: Eye Ubiquitous/Alamy

گزارش‌های منتشر شده در سال ۲۰۰۷ می‌گوید اندکی افزایش بیش‌تر دمای هوا می‌تواند به طور کلی محصول قهوه در اوگاندا را با خطر نابودی تهدید کند.

قهوه اصلی‌‌ترین محصول صادراتی اوگانداست و اقتصاد این کشور فقیر تا حد بسیار زیادی به تولید قهوه بستگی دارد و از میان رفتن یا کاهش میزان این تجارت می‌تواند موج ناخواسته‌ی بزرگی از پناهجویان اقلیمی را به کشورهای دیگر سرازیر کند.

مطابق پیش‌بینی‌های دولت این کشور، دو درجه افزایش عمومی دما می‌تواند اوگاندا را به محلی کاملاً نامناسب برای کشت قهوه تبدیل کند.

انتقاد به پیش‌بینی‌ها

الگوی جدید مطالعاتی محققان دانشگاه پریسنتون، که به گفته‌ی آنها به غیر از مکزیک می‌تواند در خصوص مناطق دیگر نیز کاربرد داشته باشد، با انتقاداتی هم رو‌به‌رو شده است. از جمله آن که برخی محققان می‌گویند یک بازه زمانی هفتادساله برای چنین پیش‌بینی‌هایی خیلی طولانی است و عوامل پیش‌نشده‌ی بسیاری وجود دارد که ممکن است نتیجه‌ی این پیش‌بینی را تغییر دهد.

از طرف دیگر رشد اقتصادی و شرایط سیاسی کشورها نیز در طی هفت دهه ممکن است تغییرات بسیاری را شاهد باشد که بر نتایج این پیش‌بینی‌ها تاثیر بگذارد، اما محققان پریسنتون در پاسخ می‌گویند این نخستین الگویی است که تاکنون کسی توانسته برای پیش‌بینی تاثیر گرمایش جهانی بر میزان مهاجران اقلیمی تدوین کند، بنابراین این تازه آغاز راه است و مطمئنا این روش‌ها در آینده بهبود خواهند یافت.

آیا چاره‌ای هست؟

گرچه الگوی پیشنهادی ممکن است دارای نواقصی نیز باشد، اما می‌تواند کشورها را ترغیب کند تا به عواقب جدی و خطرناک گرمایش جهانی بیش‌تر بیاندیشند و از هم اکنون راهکارهایی برای کاهش پناهجویان اقلیمی تدارک ببینند.

رابرت مک‌لمان، جغرافی‌دان دانشگاه اوتاوا در کانادا معتقد است آمریکا و کشورهای ثروتمند دیگر از هم اکنون باید به فکر جلوگیری از افزایش موج پناهجویان اقلیمی باشند.

به گفته‌ی این محقق کانادایی، آمریکا به‌عنوان مثال می‌تواند دسترسی محصولات کشاورزی مکزیک را به بازارهایش آسان‌تر کند و یا به دولت آن کشور کمک کند تا مشاغل جدیدی در خارج از بخش کشاورزی به وجود بیاورند؛ کاری که از طریق سرمایه‌گذاری در بخش تولید در مناطق روستایی امکان پذیر است.

بسیاری بر این باورند که اگر کشورهای توسعه‌یافته برای مقابله با تاثیرات گرمایش جهانی چاره‌ای اساسی نیندیشند، پناهجویان اقلیمی به معضلی بزرگ برای خود این کشورها تبدیل خواهند شد.