نسرین ستوده نماد اعتراض و مقاومت

پانته‌آ بهرامی

نسرین ستوده، وکیل دادگستری بسیاری از زندانیان سیاسی از سوم مهرماه امسال در اعتصاب غذاست.

از مینا سیگل، کنش‌گر حقوق زنان و حقوق بشر از وضعیت جسمانی نسرین ستوده پس از اعلام اعتصاب غذای خشک پرسیده‌ام.

در آخرین ملاقات با نسرین ستوده، فقط اجازه داده بودند که مادر همسرشان و دو تا دخترشان به ملاقات او بروند. اجازه‌ی ملاقات به آقای رضا خندان، همسر نسرین داده نشد. افزون بر آن به وکیل ایشان نیز اجازه‌ی ملاقات داده نشد. در ضمن پنج محافظ در موقع ملاقات نسرین ستوده با بچه‌هایش حضور داشتند که موجب ترس و سئوال آنها در این زمینه شده بود که مگر مادرشان چه کرده که این‌همه محافظ موقع ملاقات داشته باشد؟

در آخرین دیدار، بچه‌ها از تیره شدن رنگ مادرشان وحشت کرده بودند. او آنقدر تیره شده بوده که حتی بچه‌ها متوجه شده بودند.

نسرین ستوده

قرار است نسرین ستوده روز دوشنبه‌ی هفته‌ی آینده محاکمه شود. به نظر شما اهمیت اعتصاب غذای او در این موقعیت چیست؟ به هر حال او خود وکیل است و بر چند و چون مسائل زندانیان اشراف دارد.

این سئوال خوبی است. نکته‌ی اول: آن‌چه عنوان شده، عدم رسیدگی به پرونده‌ی ایشان است. تاکنون قاعدتاً باید به این کار رسیدگی می‌شد؛ یعنی آزادی به قید وثیقه تا تشکیل دادگاه و یا حداقل فرستادن به بند عمومی از بند انفرادی.

من از آن‌جایی که یکی از کارهایم ترجمه است، بسیاری از مصاحبه و گفتارهای خانم ستوده را به انگلیسی ترجمه کرده‌ام و آنها را به دقت گوش داده‌ام. در همه‌ی گفت‌وگوها آن‌چه ایشان در پیوند با روند کار همه‌ی موکلین خود تاکید کرده‌اند، جریان غیر قانونی بودن مراحل رسیدگی به پرونده‌ی آنها است. به نظر نمی‌آید که این اعتصاب غذا با این شدت و حدت برای اعتراض به وضعیت فردی پرونده‌ی خودشان باشد. چه خودشان می‌دانند که عواقب اعتصاب غذای خشک غیر قابل بازگشت است. بنابراین تصور من بر این است که علت این اعتصاب نمی‌تواند اعتراض به مسئله‌ای فردی مثل رسیدگی به پرونده‌شان باشد. اگر چنین بود صبر می‌کردند تا رسیدگی شود. می‌بایست موضوع بزرگ‌تری در میان باشد.
نکته‌ی دوم اینکه در خلال چند پرونده‌ای که ایشان بررسی کردند، به همه هشدار دادند که این دستگیری‌ها و بازداشت‌ها و ممنوع‌الخروج کردن‌ها در یک مسیر است و آن برداشتن حق دفاع متهمین است. دستگیری وسیع وکلا یک معنایی دارد و آن برداشتن حق دفاع است. جمهوری اسلامی می‌خواهد حق دفاع را از افراد بگیرد و دادگاه‌های بدون وکیل درست کند.

خانم ستوده تقریباً در مورد تمام موکلین یک اعتراضی به خلاف‌هایی که در قوه‌ی قضاییه اجرا می‌شود، عنوان کرده است. این نکته را در مورد ممنوع الخروج بودن پرستو فروهر و منصوره شجاعی نیز تاکید کردند و این هشدار را داده‌اند که روند رسیدگی به پرونده‌ها غیر قانونی است. اعتراض ایشان نیز به این روند است که سیاست در قوه قضاییه دخالت می‌کند و قوه قضاییه می‌رود که به کل سیاسی و نظامی شود. قضات از نیروهای نظامی دستور می‌گیرند و همه‌ی اینها غیر قانونی هستند. اعتراض ایشان به این روند است.

جلوگیری از فعالیت وکلا

حسن زارع‌زاده اردشیر، سخنگوی کمیته‌ی دانشجویی دفاع از زندانیان سیاسی و از اعضای شورای همبستگی برای دمکراسی و حقوق بشر، وضعیت نسرین ستوده را وخیم می‌داند.

خانم ستوده که اکنون در اعتصاب غذای خشک هستند وضعیت خیلی وخیمی دارند. منابع کمیته‌ی دانشجویی دفاع از زندانیان سیاسی اطلاع حاصل کرده‌اند که ایشان در حال انتقال در زندان رویت شده و به شدت لاغر و ضعیف شده‌اند و رنگ صورت‌شان تیره شده است. کمیته این خبر را به من داده است. ایشان اکنون تحت بازجویی و شکنجه هستند؛ البته شکنجه‌های روانی، سلول انفرادی و تهدیدهایی که می‌شوند.

اتهاماتی که به نسرین ستوده بسته‌اند چه بوده است؟

خانم ستوده به‌خاطر فعالیت‌هایی که در چندسال اخیر انجام داده مرتب تحت فشار و تعقیب قرار داشته است. مرتب ایشان را تهدید کردند که دست از فعالیت برای تعدای از زندانیان سیاسی و نوجوانان محکوم به اعدام بردارد. به‌ویژه وقتی آرش رحمانی‌نژاد از زندانیان انتخاباتی اعدام شد، خانم ستوده با شجاعت تمام به این حکم اعتراض کردند و آن را غیر قانونی و غیر انسانی نامیدند. آن زمان ایشان رابه کلانتری نارمک بردند و نیروهای اطلاعاتی در پوشش پلیس ایشان را مورد بازجویی قرار دادند. بعد هم دفتر دادستانی انقلاب ایشان را احضار کرد و او را به اتهاماتی چون تبلیغ علیه نظام، تبانی برای تجمع و اغتشاش و برهم زدن امنیت ملی متهم کردند.

یک سری فعالیت‌هایی که درنهادهای مختلف مثل کانون مدافعان حقوق بشر و نهاد تازه تاسیس شورای همبستگی برای دمکراسی و حقوق بشر داشت، از جمله بهانه‌ها برای برخورد با خانم ستوده بودند. در این شورا عده‌ی زیادی از فعالان سیاسی، حقوق بشری و اجتماعی، تعدادی از روزنامه‌نگاران، کارگران، معلمان، وکلا و دانشجویان عضو بودند. در واقع تلاشی بود برای ائتلاف از نیروهای مختلف داخل کشور که بعد از سال‌ها دیدار، گفت‌وگو و رایزنی اتفاق افتاد. یک حرکت تاریخی در داخل کشور بود که از طیف‌ها، نهادها و سندیکاهای مختلف تشکیل شد. سه ماه قبل از انتخابات، یعنی یک‌سال و نیم گذشته نیز دور هم جمع شدند و این شورا را تشکیل دادند. همواره اعضای این شورا تحت برخورد قرار گرفتند.

از جمله کسانی که اکنون در زندان هستند می‌توان از منصور اسانلو، حشمت‌الله طبرزدی، محمد اولیایی‌فرد، رسول بداغی، حسین رونقی ملکی، رضا شهابی، کیوان صمیمی، عبدالله مومنی و چند نفر دیگر نام برد که قبلاً در زندان بودند مثل دکتر محمد ملکی، دکتر حسام فیروزی، مهندس کورش زعیم، محمدعلی دادخواه، عیسی خان حاتمی، بهزاد نیرانی و بسیاری دیگر. این‌افراد در این همبستگی حضور داشتند.

با توجه به اینکه در شورای همبستگی برای دمکراسی و حقوق بشر در ایران تعداد زیادی از وکلا حضور دارند، علت این‌همه فشار روی وکلایی مثل نسرین ستوده چیست؟

در شورا تعدادی از وکلا مثل نسرین ستوده، محمدعلی دادخواه، دکتر محمد اولیایی فرد و چند نفر دیگر حضور دارند که همه‌ی آنها بدون استثنا احضار شده‌اند و مورد برخورد قرار گرفته‌اند.

سال گذشته آقای دادخواه زندانی شد و اکنون دکتر محمد اولیایی‌فرد که عضو شورا و کمیته‌ی دانشجویی دفاع از زندانیان سیاسی است، به بند کشیده شد.

وی به یک‌سال حبس محکوم شدند و در زندان مریض هستند. گویا به زندان رجایی شهر منتقل شده‌اند. اخیراً هم جهانگیر محمودی، وکیل مدافع اعضای زندانی همین شورا مثل آقای طبرزدی، ابوالفضل عابدینی و عیسی خان حاتمی احضار و به سه ماه حبس محکوم شد. چند روز پیش هم محمد سیف‌زاده از اعضای وکلای کانون مدافع حقوق بشر و وکیل مدافع به ۹ سال زندان و ده سال ممنوعیت از انجام کار وکالت محکوم شد. مجموع این برخوردها به نظر من بر این مبناست که جلوی فعالیت وکلای حقوق بشری را بگیرند.

بعد از ۱۸ تیر وقتی محمدعلی صفری، وکیل مدافع دانشجویان زندانی و تعدادی از زندانیان سیاسی احضار شد و پس از احضار به‌خاطر سکته‌ی قلبی فوت کرد و بعد از آن هم تعدادی از وکلا مثل آقای زرافشان احضار شدند، تلاش‌ها بر این مبنا بود که آنان را بترسانند تا دیگران از فعالیت‌های انسان‌دوستانه بپرهیزند. این اتفاق اما نیفتاد و بعد از سال‌ها، حال جمهوری اسلامی تصمیم گرفته همه‌ی وکلا را مورد سرکوب قراردهد و باعث شود که آنها از پذیرفتن پرونده‌های به ویژه زندانیان سیاسی پرهیز کنند.

در این شورای همبستگی به جز وکلا از صنف‌های مختلف نیز حضور دارند؟

در شورای همبستگی برای دمکراسی و حقوق بشر از نهادها و اصناف مختلف حضور دارند مثل سندیکای شرکت واحد که منصور اسانلو، رضا شهابی و سعید ترابیان عضو این مجموعه هستند. از کانون صنفی معلمان رسول بداغی، عضو شوراست و اکنون در زندان رجایی‌شهر به‌سر می‌برد. از دانشجویان، تعداد قابل ملاحظه‌ای از فعالان دانشجویان مثل ابوالفضل جهاندار، خانم پورآقایی و عبدالله مومنی که اکنون در زندان هستند، حسن رستگار و امین کرد نیز حضور دارند. تعداد دیگری از دانشجویان که زندانی شدند و حکم‌های سنگین دریافت کردند، به این خاطر از کشور خارج شده‌اند که تعدادشان زیاد است.