ترفندهای کهنه و ضرورت‌هایی نو

فرنگیس محبی

روز گذشته سخن‌گوی کاخ سفید هشدار داد که در ارتباط با مذاکرات هسته‌ای ایران تا ابد منتظر پاسخ‌ آن کشور نخواهد ماند. رهبران اتحادیه اروپا نیز با توجه به شفاهی بودن پاسخ قبلی ایران، خواهان پاسخ کتبی و نهایی هرچه زودتر در این زمینه با آژانس شده‌اند.

در گفت‌وگویی به بررسی این مورد با دکتر مهران براتی تحلیل‌گر سیاسی مقیم آلمان این پرسش را مطرح کردم که آیا کشورهای غرب در برخورد با مسئله‌ی هسته‌ای ایران هنوز به موضع واحدی نرسیده‌اند؟

کشورهای غربی موضع واحدی دارند. نظر عمومی‌شان این است که این مشکلات با ایران به سرعت به راه‌ حلی که مورد نظر غرب است نخواهد رسید.

ببینید، راه حل این است که ایران ۸۰ درصد هزار و پانصد کیلوگرم اورانیوم ۳/۵ درصدی‌اش را به روسیه بدهد، از آن‌جا به فرانسه و سپس از آن‌جا مقداری اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌سازی شده تحویل بگیرد.

حالا گفته می‌شود که برای نیروگاه آزمایشگاه اتمی، برای توزیع ایزتوپ‌های رادیوآکتیو و برای احتیاجات درمانی. خب ایران برای این ۱۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌سازی‌ شده میلیاردها پول خرج کرده، چون فکر کرده باید به این تکنولوژی مورد نیازش برسد.

اکنون برای گرفتن ۳۰ یا ۶۰ کیلو اورانیوم غنی‌سازی شده‌ی ۲۰ درصدی که این هیچ ربط اقتصادی‌ای به اصل مسئله ندارد.

ایران این اورانیوم را می‌تواند از بازار آزاد بخرد به قیمتی که اصلاً هیچ ربطی به مخارجی که تا به حال متحمل شده است، برای آن ۱۵۰۰ کیلوگرم ۳/۵ درصدی، ندارد.

بنابر این اصل مشکل ایران این است که به لحاظ داخلی و به لحاظ سیاسی به طرفداران خودش بقبولاند که در جایی قرار گرفته‌ است که راهی جز تحویل اورانیوم ندارد، برای این که خاطر غرب از عدم استفاده اورانیوم برای تولید سلاح اتمی جمع بشود.

اما این ۱۵۰۰ کیلوگرم ممکن است تبدیل بشود به چیزی در حدود ۶۰ کیلو اورانیوم ۹۰درصدی که این برای تولید سه بمب اتمی، یا دست کم شش بمب اتمی کوچک کافی است. فعلاً غرب می‌خواهد این امکان را از ایران بگیرد.

دکتر مهران براتی، تحلیل‌گر سیاسی مقیم آلمان می‌گوید که ایران نمی‌تواند تحریم‌های گسترده‌تر دیگری را تحمل کند

آقای براتی همین‌طور به نظر می‌آید در میان حاکمان ایران بر سر پیشنهاد آقای البرداعی اختلاف وجود دارد. طبق خبری که آژانس بین‌المللی به اطلاع عموم رسانده، این پیش‌نهاد از سوی ایران رد شده است. آیا به نظر شما مذاکره‌کنندگان ایرانی از آن‌چه رهبران ایران می‌خواهند فراتر رفته‌اند؟

این که غیرممکن است. اکنون چانه‌زدن بر سر دو مسئله است. یکی این که ایران این ۱۳۰۰ کیلوگرم را یک‌باره به روسیه ندهد. این شاید برای حفظ چهره‌ی داخلی‌شان لازم باشد.

دوم این که شورای امنیت سه قطعنامه دارد که هر گونه صادرات تولیداتی که ربطی به مسایل اتمی دارد را ممنوع کرده و در دو قطعنامه‌ی آخرش هم تأکید داشته است که تکنولوژی‌های مربوط به صنایع هسته‌ای به هیچ وجه نباید به ایران داده شود و قطعات مورد احتیاج. که بخشی از آن همان میله‌هایی است که قرار است در نهایت فرانسه به ایران بدهد.

اول باید شورای امنیت ممنوعیت‌های پیشین را با مصوباتی جدید لغو کند. ایران نمی‌تواند مطمئن باشد که حتماً با تغییر این ۱۳۰۰ کیلوگرم بلافاصله شورای امنیت آن تحریم‌های قبلی را از میان برمی‌دارد. بنابر این روشن‌شدن این مسئله که برداشتن تحریم‌ها و تحویل آن ۱۳۰۰ کیلو از نظر زمانی باهم چه ارتباطی دارند، یک مسئله است.

مسئله‌ی دیگر این که ایران می‌خواهد با استفاده از تکنولوژی‌های لیزری به‌خصوص در نیروگاه آب سنگین اراک روند غنی‌سازی را مدرنیزه بکند که این مسئله هم مسئله‌ای است که جامعه جهانی و شورای امنیت باید بپذیرد.

این هم یک راه حل دارد. راه حلش تصویب پروتکل الحاقی است که تا به حال ایران هنوز آن را نپذیرفته است. بنابر این مشکلات در راه هنوز زیاد است. ولی اصولاً فکر نمی‌کنم راه دیگری برای ایران باقی مانده باشد.

با توجه به وضع فعلی که از داخل فشار سیاسی زیادی بر حکومت است، از نظر اقتصادی هم که ایران وضع بسیار فجیعی دارد، بنابر این نمی‌تواند تحریم‌های گسترده‌تر دیگری را تحمل کند.

آقای براتی آن‌چه که مسلم است در هر صورت مقامات جمهوری اسلامی در مورد این پیشنهاد با هم‌ اختلاف نظرهایی دارند. مهلتی هم که به مقامات جمهوری اسلامی برای پاسخ به پیشنهاد آژانس بین‌المللی مبنی بر تأمین سوخت از خارج داده شده، جمعه‌ی گذشته بوده است. آیا فکر می‌کنید اگر تا چند روز آینده پاسخ قطعی از سوی ایران داده نشود، تحریم‌ها به مرحله‌ی اجرا درآید؟

نه. من فکر می‌کنم تهدید تحریم‌های گسترده‌تر جدی‌ خواهد بود و این تهدید را هم آن وقت فقط یک کشور نخواهد کرد و فقط از طرف آمریکا نخواهد بود، بل‌که این تهدید از طرف همه‌ی کشورها انجام خواهد گرفت. ولی من هنوز فکر نمی‌کنم که غرب مایل باشد آن گام نهایی را بردارد.

آن‌ها هم از درگیری‌هایی که درون سیاست‌گذاران حکومت وجود دارد اطلاع دارند. الآن آقای احمدی‌نژاد از طرف مخالفین‌اش هم زیر فشار است که شما با ادعایی که ما یک‌قدم عقب نمی‌نشینیم، همه چیز حق ما است، ما می‌خواهیم دنیا را مدیریت بکنیم، میلیاردها پول خرج کرده‌اید.

حالا می‌خواهید برای تحویل آن چند کیلو اورانیوم غنی‌سازی شده، آن هم برای آزمایشگاهی که ۴۰ سال از عمر نیروگاه امیرآباد می‌گذرد و در حقیقت آن‌را باید تا به حال تعطیل کرده باشند. این ادعا که ما اورانیوم غنی‌سازی شده را برای آن احتیاج داریم را کسی باور نمی‌کند.

نه در داخل و نه در خارج. بنابر این همه‌ی این‌ها راهی است برای بیرون آمدن آقای احمدی‌نژاد از این مخمصه. به همین دلیل فکر می‌کنم غرب هم دنبال راهی است که بازی بازی بُرد بُرد باشد و هر دو طرف چهره‌‌ی‌شان را حفظ کنند. در ضمن هم جدیت این خواست که صبر غرب مرزی دارد را هم حکومت بفهمد.

فکر می‌کنید با شناختی که آژانس بین‌المللی و کشورهای سهیم در این پیشنهاد از روحیه‌ی رهبران ایران در چانه‌زدن دارند، جایی برای اصلاحات در این پیشنهاد گذاشته‌اند یا به هرحال بهانه‌ی دیگری برای عقب‌انداختن این روند به این ایران ندهند؟

بله، خب فعلاً قاعدتاً چنین راه حلی یک شرطش این است که شورای امنیت تصریح کند که تحریم‌های گذشته با این نوع توافق از میان برداشته می‌شود. ما تا به حال نوشته‌ای یا اظهار نظری در این مورد از هیچ طرف ندیده‌ایم.

مسئله‌ی دوم هم همان مسئله‌ای است که گفتم، ادامه‌ی غنی‌سازی در سطح پایین در ایران. پذیرش این مسئله هم که مورد خاص ایران است و جایی از آن صحبت نمی‌شود.

در مورد پروتکل الحاقی هم که دیگر کسی صحبت نمی‌کند. چون اگر روی این مسأله صحبت کنند، فرض براین گذاشته خواهد شد که غرب قبول کرده است ایران روند غنی‌سازی را ادامه‌ دهد. که اگر ایران غنی‌سازی کند با تکنولوژی‌های لیزری، در مدت بسیار کوتاه‌تری می‌تواند خیلی بیشتر از این ۱۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌سازی شده در دست داشته باشد.

بنابراین نگرانی‌ها به‌جای خودش باقی می‌ماند. حالا راه‌حل‌های میانی دیگری هم وجود دارد. همه‌ی این‌ها وقت لازم دارد. من فکر نمی‌کنم که الآن دیگر مسئله این باشد که چون در حکومت اختلاف نظر هست، نمی‌توانند تصمیم بگیرند.

تصمیم‌شان را به قصد سازش گرفته‌اند، ولی می‌خواهند این سازش به نوع و شکلی باشد که چهره‌شان را از دست ندهند. ولی این امکان هم دیگر وجود ندارد.