اضطراب‌ها و تمرین دموکراسی

فرنگیس محبی

حامد کرزای یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان سرانجام نتیجه‌گیری کمسیون مستقل انتخابات را پذیرفت و انتحابات افغانستان به دور دوم کشیده شد.

در این خصوص گفت‌وگویی داشتم با هارون امیرزاده تحلیل‌گر سیاسی در مسایل افغانستان و ابتدا از او سؤال کردم که چه‌طور آقای عبدالله نگرانی‌اش را نسبت به عدم استقلال و بی‌طرفی این افراد تا به حال ابراز نکرده بودند؟

فکر می‌کنم آقای عبداله منتظر نتایج دور دوم انتخابات بوده است. ما شاهد این هستیم که دوره‌ی جدید رقابت‌ها آغاز شده است و آقای عبداله فکر می‌کردند که جامعه جهانی تصمیم بگیرد همان گونه که ۲۰۰ نفر از کارمندان کمیسیون انتخابات افغانستان را به جرم تقلب برکنار کردند، اقدامی کنند تا عاملین اصلی و سازمان‌دهندگان، مدیران و کسانی که در مهندسی تقلب در صدر ارشد بودند را هم برکنار کنند.

شاید آقای عبداله منتظر چنین اقدامی بودند، و حالا که جوابی دیده نشد، خودشان که نگرانی قبلی داشتند در مورد دست داشتن کمیسیون مستقل انتخابات در دور اول، حال‌ نگرانی‌ شدیدشان این است که این کمیسیون دوباره به تقلب ادامه داده و مجدد شاهد تقلب باشیم.

اما همین کمیسیون مستقل انتخاباتی نتیجه‌گیری کرد که درانتخابات دور اول تقلب شده و تخطی‌هایی صورت گرفته است. اینطور نیست؟

من فکر می‌کنم که کمیسیون بی‌طرف نبود، رسیدگی کمیسیون شکایات انتخاباتی که کمیسیونی جداگانه و مستقل است و عمدتاً خارجی‌ها در مورد مسایل شکایت، تصمیم می‌گیرند نتیجه‌ی آن را به کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کردند.

از زمانی که کمیسیون شکایات افغانستان نتایج را به کمیسیون مستقل انتخابات انتقال دادند، ۵۵ درصد آرای آقای کرزای به ۴۸ درصد کاهش یافت.

حتی در همین فاصله‌ی کوتاه دو رأی آقای کرزای را دوباره بالا کردند تا سطح ۴۹۸۰۶۷ ودر حدود ۵۰ درصد ساختند. یعنی در ظرف یک روز هم حتی دست از تقلب برنداشتند.

حامد کرزای در آستانه‌ی دور جدید رقابت

یعنی منظور شما این است که در واقع فشار کمیسیون شکایات بر کمیسیون مستقل انتخاباتی بود که آن‌ها را مجبور کرد به چنین نتیجه‌گیریی برسند؟

من فکر می‌کنم فشار جامعه جهانی، افکار عمومی مردم افغانستان و پافشاری خود دکتر عبداله و نتیجه‌گیری نهایی‌ای که کمیسیون شکایات داشت، باعث شد که کمیسیون مستقل انتخابات نتواند تقلب گسترده را انکار کند؛ و با این که آقای کرزای تلاش کرد که نتایج کمیسیون رسیدگی به شکایات را نپذیرد، تحت فشارهای جامعه بین‌المللی سرانجام به اجبار پذیرفتند.

حالا با اطلاعاتی که شما ممکن است از افغانستان داشته باشید، از امروز قرار بوده مبارزات انتخاباتی این دو کاندیدا برای دور دوم شروع شود. آیا در افغانستان خبری بوده و آثاری از شروع مبارزاتی این دو رقیب انتخاباتی هست یا این که فکر می‌کنید آقای کرزای منتظر می‌شوند برای پیشنهاداتی که آقای عبداله گفته‌اند در دو روز آینده اعلام خواهند کرد؟

به نظر نمی‌رسد که هیچ‌کدام از دو طرف کمپین را به شکل رسمی آغاز کرده باشند، شاید منتظر پیشنهادات دکتر عبداله باشند و یا تصمیم‌گیری‌های پشت پرده در مورد این که آیا صلاحیت ومشروعیت انتخابات و کمپین انتخاباتی مرحله‌ی دوم را کمیسیون مستقل انتخابات دارد یا نه. شاید منتظر بمانند و در کمپین عجله نکنند، اگرچه زمانش بسیار کم است، حداقل دو هفته.

اگر این مشکل برطرف شود و افراد ارشد این کمیسیون به افرادی که مورد اعتماد هر دو نامزد باشند تغییر کنند، به نظر شما با درنظرگرفتن تخطی‌هایی که در دور اول پیش آمده است، چه طور می‌شود سلامت دور دوم انتخابات را تضمین کرد تا این تخطی‌ها تکرار نشوند؟

یکی از نگرانی‌های اساسی در دور دوم مسئله‌ی تقلب است. بر اثر تجارب تلخی که از گذشته وجود دارد اعتمادکردن به طرفین در این انتخابات بسیار دشوار است.

کمیسیون مستقل انتخابات باید در مشروعیت این کمیسیون از جانب کاندیداها، هم آقای کرزای و هم آقای عبداله، به توافق برسد. یا کمیسیونی جدی و متشکل از افرادی که مورد اعتماد طرفین باشد به‌وجود بیاورند و یا این که سازمان ملل متحد یک کمیسیون مستقل از افراد و اشخاص جداگانه‌ای ایجاد کند و بعد هم این کمیسیون صلاحیت و مشروعیت این را داشته باشد که مدیریت انتخابات را پیش ببرد.

نظرتان در واقع در مورد حضور مردم چیست؟ با وجود سردی هوا و تهدیدهای مجدد طالبان مبنی بر اعمال خشونت نسبت به شرکت‌کنندگان و همین طور یأس مردم نسبت به این تخطی‌ها، فکر می‌کنید چه طور بتوانند آن‌ها را دوباره به سوی صندوق‌ها بکشند و آیا اساسآ مردم به پای صندوق‌ها خواهند رفت؟

انتظار زیادی نمی‌رود، پس از تجارب تلخی که از دور اول انتخابات گرفته شد. مشارکت مردم چشم‌گیر نخواهد بود، هم به دلایلی که شما یادآوری کردید و هم به جهت مسایل امنیتی. طالبان تهدیدهای خود را بیشتر کرد‌ه‌اند. به‌جز مناطقی که ممکن است به طرفداری از کاندیدها به هر قیمتی حاضر شوند تا کاندیدای مورد نظر خود را بر کرسی قدرت بنشانند. شاید دیگران حاضر نشوند جان خود را به خطر بیندازند یا مشکلات زمستان را تحمل کنند.

فکر می‌کنید که ممکن است کار به یک دولت ائتلافی بکشد؟

دولت ائتلافی در هر مرحله ممکن است. دولت ائتلافی بعد از این که انتخابات به دور دوم رفت، دروازه‌ها را باز کرد. ظاهرآ هم آقای دکتر عبداله و هم آقای کرزای می‌گویند که طرفدار دولت ائتلافی نیستند. ولی گمانه‌زنی‌ها و معاملاتی جریان دارد که آن‌ها در دور دوم انتخابات با در نظر گرفتن مشکلات و ناامنی‌ها به‌توافقی برای یک حکومت ائتلافی برسند.

ولی این نظریه هم وجود دارد که بعد از این که دوره‌ی دوم انتخابات به پایان رسید، هریک از کاندیداها که پیروز شد ناگزیر است که با طرف دیگر، اگر مخالف ائتلاف هم باشد، مشارکت بزرگتری ایجاد کند.

به این دلیل که در افغانستان بدون مشارکت، پایه‌های وسیع اجتماعی تنها با یک شخصیت یا یکی از برنده‌ها موفق به بیرون کشیدن افغانستان از بحران کنونی نباشد.

آخرین سؤالی که از شما می‌کنم به طور خلاصه توضیحی در مورد دیدگاه‌های این دو نامزد بدهید، که افغانستان تحت صدارت آقای عبداله چه تفاوتی خواهد داشت با افغانستانی که تحت صدارت آقای کرزای بوده؟

ببینید، افغانستانی که در برنامه‌های آقای دکتر عبداله هست و نظام پارلمانی دی‌سنترالایز یا نامتمرکزی است که قسمتی از صلاحیت‌ها به ولایت‌ افغانستان انتقال می‌دهند.

در حالی که نظام آقای کرزای نظامی ریاستی است که تمرکزگرایی دارد و تمایل به انحصار قدرت دارد. جنگ سیصد ساله‌ی قدرت در افغانستان بر سر تمرکز قدرت و انحصار قدرت بود و حالا اگر یک فرصت پیدا بشود که کشور در این جامعه‌ی چند قومی و چند فرهنگی افغانستان یک حکومت نامتمرکز باشد، فکر می‌کنم که این حکومت بیشتر می‌تواند هم نماینده‌ی مردم افغانستان باشد و هم بهتر تمرین دموکراسی کرده و جلوی جنگ قدرت را که در سده‌ی گذشته افغانستان شاهدش بوده است را گرفته و تنش‌ها را پایین آورد.