ائتلافی برای درد مشترک زنان

مریم محمدی

فضای انتخابات در ایران، نه تنها فرصتی برای تلاش جهت پیروزی فرد، حزب یا جریان مشخصی برای تعیین رییس جمهور است که در بسیاری موارد، فرصتی است برای ارائه‏ی روش‏ها، پیشنهادها و مطالبات گروه‏های مختلف اجتماعی و به ویژه آنانی که تحت شرایط موجود، از موقعیت خود راضی نیستند و سعی در جهت کسب حقوق و امتیازات بیشتری دارند.

خانم بهبهانی به مسأله‏ی گوناگونی طیف فکری زنانی که در این اعلام موجودیت شرکت داشته‏اند، اشاره می‏کنند:

اتحاد مایه‏ی پیروزی است. همان‏طور که از اول بچه‏گی در دبستان به ما یاد دادند: «پادشاهی بود که سه پسر داشت، چوب‏هایی به دست‏شان داد و پسرها چوب‏ها را یکی یکی شکستند ولی وقتی چوب‏ها با هم جمع شد نتوانستند آن را بشکنند»، این دیگر در گوش ما رفته است.

شکی نیست که ما زن‏های ایران برای رسیدن به حقوق برابر، باید با هم اتحاد داشته باشیم و به عقاید یکدیگر احترام بگذاریم. اصلاً، یکی از مواد حقوق بشر این است که مذهب، دین، عقیده و هر نظری که هرکس دارد، آزاد است که داشته باشد و می‏تواند داشته باشد و هیچ‏کس حق ندارد که به او اعتراض کند.

نشست مطبوعاتی همگرایی گروه‌هايی از جنبش زنان / عکس‌ها: میدان زنان

خانم بهبهانی، چطور شرایط انتخابات را برای این همگرایی، برگزیده‏اید؟

برای رسیدن به این خواسته‏ها، لازم است که هر دولتی که سرکار می‏آید به کنوانسیون رفع تبعیض از حقوق زنان توجه داشته باشد و آن را قبول داشته باشد. این است که ما زن‏ها، در نهایت حرمتی که به همدیگر داریم، جمع شدیم و این اعلامیه را منتشر کردیم.

در بیانیه‏‏ی شما، اصلاح اصول نوزده، بیست، بیست ‏و یک و ‏صد و پانزده قانون اساسی خواسته شده است. آیا این‏‏ها، تمام شروطی هستند که تعیین می‏کنند شما به کدام نامزد رأی بدهید؟

هنوز نمی‏دانم که آیا خود من در انتخابات شرکت می‏کنم یا نه. هنوز هیچ تصمیمی برای این کار نگرفته‏ام. چون به این شیوه‏ی انتخابات اعتراض دارم. الان دو، سه کاندیدا بیشتر نداریم که بخواهند انتخاب شوند و تعداد این کاندیداها خیلی کم است.

فکر می‏کنم این انتخابات باید طوری باشد که با کاندیداهای بیشتری برگزار شود و این کاندیداها از فیلترهای متعدد نگذرند. این درست نیست که بعد از این‌که روی ‏آن‏ها حساب می‏شود و از هر جور جماعتی که هستند، راجع به عقایدشان فکر می‏شود، کنار گذاشته می‏شوند.

یکی از موارد قانون اساسی که باید به آن توجه بشود، همین مواد مربوط به انتخابات است. البته موارد دیگری هم در این قانون هستند که باید به آن‏ها توجه کرد. همچنین قانون اساسی ما باید کسانی را که دینی غیر از اسلام دارند، در پناه بگیرد.

چرا که مثلاً، یهودیان سالیان سال در این مملکت زندگی‏ کرده‏اند، هم‏وطن ما بوده‏اند، این‏جا پول درآورده‏اند، معلومات‏شان را عرضه کرده‏اند، در علم پزشکی مداخله و کار کرده‏اند. یا سنی‏ها، یک رشته از اسلام هستند. باید به آن‏ها هم توجه شود و همه‏ی حقوقی را که شیعه‏ها دارند، آن‏ها هم داشته باشند.

چرا بهایی‏ها باید از کشور ما رانده شوند یا فرار کنند یا نتوانند به کشور وارد شوند. این‏ها سالیان دراز در این مملکت زندگی کرده‏اند. یا درویش‏ها که با عرفان سر و کار دارند و ادبیات این کشور مقدار زیادی مرهون همین شاعران و نویسندگان عارف است.

نمی‏دانم چرا ما با این‏ها بدرفتاری می‏کنیم. باید به حقوق آن‏ها توجه شود، در این‏جا امنیت داشته باشند، زندگی خود را بکنند و ما به چشم بیگانه به آن‏ها نگاه نکنیم.

همین‏طور اقلیت‏های این کشور، ما کشوری هستیم که از اقلیت‏ها تشکیل شده‏ایم و این تشکل چندین قرن طول کشیده تا یک ایران واحد را تشکیل شده است. این‏ها همه ایرانی هستند و همه باید حقوق برابر داشته باشند. این‏ها مواردی است که اگر قانون اساسی به آن‏ها توجه نکرده است، باید توجه کند.

شما به اصلاح این بندهایی که در بیانیه‏ قید کرده‏اید، چقدر امید دارید؟

الان نمی‏توانم، در آن حدی نیستم که بگویم کجای قانون اساسی ضعف دارد. ولی قانون همیشه باید تازه شود. ماهیت قانون اساساً این است که باید مطابق زمان تغییر کند. قانون اساسی آیه‏ی قران نیست که نتوان در آن دست برد.

اگر ضعفی در قانون اساسی هست، باید برطرف شود و اگر نکته‏ای هست که درست نیست، باید درست شود و دائماً باید قوانین، اعم از قانون اساسی یا قوانین مملکتی، مطابق زمان اصلاح شوند.

خانم شهلا لاهیجی در مورد گوناگونی طیف زنانی که این اجماع را تشکیل داده‏اند، می‏‏گویند:

به هر حال، در این مقطع، با توجه به رویدادهای دو سه سال گذشته، زنان به این نتیجه رسیده‏اند که می‏توانند بر سر کف خواسته‏‏ها، علی‏رغم این‌که هرکدام‏شان چه نگرش‏های دیگری داشته باشند که آزاد هستند، هرجور دل‏شان می‏خواهد صحبت‏های دیگری خارج از این چهارچوب هم داشته باشند، ولی در‌باره‏ی این دو موضوع، به توافق رسیدند. حتا من، شخصاً، خیلی دلم می‏خواست از محافظه‏کاران هم در این تجمع حاضر می‏بودند. چون فکر می‏کنم، این مشترک است…

آیا تلاشی کردید، برای این‌که با آن‏ها هم هماهنگ کنید؟

سه روز پیش، آن‏ها خودشان ائتلافی تشکیل داده بودند. ولی مسلماً ما با آن‏ها هم تماس خواهیم گرفت. چون زنان که با هم قهر نیستند. درد مشترک زنان، درد مشترک زنان است. حال ممکن است آن‏ها به این بیانیه بپیوندند، ممکن هم هست نپیوندند.

ممکن است با این توافق داشته باشند. ممکن هم هست، به دلایل سیاسی، جناحی یا هر دلیل دیگری این توافق را نداشته باشند. مخصوصاً اگر بخواهند از کاندیدای خاصی حمایت کنند، ممکن است این را مغایر خواسته‏های آن کاندیدا بدانند. این‏ها را الان نمی‏دانیم. این بیانیه را شنبه انتشار داده‏ایم و این تازه آغاز فعالیت است. بعداً، قرار است کمیته‏های دیگری تشکیل شوند و کار کنند.

آیا مواردی را که در بیانیه‏ آورده‏اید، در حد اختیارات رییس جمهوری است؟

اگر رییس جمهوری این نگرش را داشته باشد که کنوانسیون رفع تبعیض باید تایید و تصویب شود، با حضورش در مجمع تشخیص مصلحت نظام و با نگاه مثبت، می‏تواند دیگران را هم یاری کند.

در دوره‏ی اصلاحات و در مجلس ششم، برای برخی از این موارد تلاش شد، ولی ممکن نشد…

اگر مجلس ششم زودتر، در اوایل شروع کارش، این کنوانسیون را تصویب کرده بود، مسلماً آرای مردمی را همراه خود داشت. متاسفانه، در پایان به این فکر افتاد و آن هم زمانی بود که مردم اصولاً، از اصلاح‏طلب‏ها سلب امید کرده بودند. در نتیجه، حمایت مردمی هم نسبت به این مصوبه انجام نشد. چون دیر بود.

خانم لاهیجی، در بین سازمان‏ها و نهادهای امضا کننده‏ی بیانیه، نام «کمپین یک میلیون امضا در قم»، دیده می‏شود و اسم کمپین به طور کلی در این‏جا نیست. آیا این به این معنا است که «کمپین یک میلیون امضا» در کلیت خود، مدافع این بیانیه نیست؟

نه، اعضای کمپین تهران هم همه بودند. ممکن است اسم آن‏ها از قلم افتاده باشد. ولی همه‏ی اعضای آن حاضر بودند. احتمالاً بعداً اسم آن‏ها هم خواهد بود.

به اصلاح برخی موارد قانون اشاره کردید که یکی از آن‏ها اصل نوزده قانون اساسی در ارتباط با تبعیض علیه زنان است. ممکن است توضیحات بیشتری در مورد اصلاح اصول نوزده، بیست، بیست ‏و یک و یک‏صد و پانزده قانون اساسی بدهید؟

در این اصول، نوعی نگرش تبعیض‏آمیز نسبت به زنان هست. مثل مسأله‏ی قصاص و… متأسفانه، الان قانون اساسی جلوی روی من نیست که بتوانم ماده به ماده توضیح بدهم.

در اصل نوزدهم آمده است که «مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند، از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند این‏ها، سبب امتیاز نخواهد بود». در این اصل، مشخص است که جنسیت باید ذکر می‏شده و نشده است. اصل بیستم می‏گوید: «همه‏ی افراد ملت، اعم از زن و مرد، یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه‏ی حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام، برخوردارند». ایراد شما به کدام قسمت از این اصل است؟

خُب، مشکل همین‏جا پیش می‏آید. بحث بر سر آن پسوند دینی (رعایت موازین اسلام) است. مثلاً، در سیستم قضایی ایران شهادت زنان نصف مردان به حساب می‏آید، دیه‏ی آن‏ها متفاوت است، ارث متفاوت است. در حالی که اگر این پسوند نبود، می‏شد فکر کرد که آحاد ملت مساوی هستند.

بحث‏های دیگری هم در هست، مثلاً در قانون اساسی گفته شده‌: «آموزش برای آحاد ملت ایران، از ابتدایی تا پایان دوره‏ی متوسطه، باید رایگان و در دسترس باشد.» ولی می‏بینیم، چه تعداد دختران از تحصیل محروم هستند و یک‏صد و پنجاه هزار از دویست هزار کلاسی که به گفته‏ی آموزش و پرورش کم داریم، متعلق به دختران است.

از خانم گوارایی، تنها سوالی که توانستم داشته باشم، این بود که چه میزان به اصلاح مواردی که متذکر شده‏اند، امید دارند؟

بدون تردید، طرح مطالبات مشترک زنان که بتواند از طیف‏های مختلف مورد حمایت قرار بگیرد و حتا بتواند جناح‏هایی از طیف زنان محافظه‏کار را یا طیفی که جامعه‏ی سنتی ایران را دربر گرفته، در گستره‏ی خود قرار بدهد، می‏تواند روی دیدگاه‏های مطرح شده از سوی کاندیداهای حداقل اصلاح‏طلب، در رابطه با زنان، تأثیر بگذارد و به آن‏ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم در عمل‏کرد‏شان کمک کند.