برگزاری انتخاباتی نظیر انتخابات ونزوئلا‌ در ایران؟

مریم محمدی

روز یک‌شنبه بیست و هفتم بهمن‌ماه، برابر با پانزدهم ماه فوریه‌‏‏ی میلادی، هوگو چاوز، رییس جمهور ونزوئلا، در رفراندومی که برای دومین‌بار برگزار می‏کرد، موفق شد رأی مثبت مردم ونزوئلا را برای امکان شرکت مجدد خود در انتخابات ریاست جمهوری به‏دست بیاورد.

نخست با آقای محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی، یکی از احزاب اصلاح‌‏طلب منتقد دولت، گفت و گو می‌‏کنم.

با توجه به روابط نزدیک هوگو چاوز با آقای احمدی‏نژاد و ارتباطات فراوان دو دولت، آیا ممکن است انتخاباتی نظیر انتخابات ونزوئلا‌، در ایران هم برگزار شود؟

روابط سیاسی دولت آقای احمدی‏‌نژاد و دولت آقای چاوز متناسب با ظرفیت‌‏های جهان سومی و مواضع ضد آمریکایی طرفین است که آن‌‏ها را در مقطعی از تاریخ سیاسی دو ملت به هم نزدیک کرده است.

طبعاً علاقه‏‌مند هستند در مواضع داخلی هم تناسب و مقایسه‏‌هایی بین دو کشور برقرار کنند. به اعتقاد من، این تناسب و هم‏‌گرایی بین مسایل داخلی دو کشور، اساساً مفروق‏عنه است.

ونزوئلا یک کشور آمریکای لاتین است، اینجا ایران و در خاورمیانه است و مناسبات کاملاً متفاوت است. دولت ایران یک دولت ایدئولوژیک است. دولت آقای چاوز ایدئولوژیک نیست.

محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی

آقای چاوز هم معتقد به سوسیالیسم و برپایی سوسیالیسم است و به معنایی دولت ایشان هم ایدئولوژیک است.

آن‏چه آقای چاوز ادعا می‌‏کند و علاقه‌‏مند است در آینده به سوسیالیسم پایبند باشد، یک بحث است، اما در ایران نزدیک به سی سال است کشور بر پایه‏‌ی نگاه ایدئولوژیک اداره شده که فراتر از دولت آقای احمدی‏نژاد و غیر احمدی‏نژاد است.

حتا در مقطعی که آقای خاتمی، رییس جمهور اصلاح‌‏طلب ایران بود. نظام سیاسی ایران در هر حال یک نظام ایدئولوژیک است. نقشی که روحانیون و جایگاهی که ارزش‏‌های دینی در نظام سیاسی ایران دارند، خیلی نسبتی با دولت‏‌ها برقرار نمی‏‌کند.

سوال مشخص من در رابطه با شیوه‌‏ی برگزاری انتخابات یا رفراندم است. در انتخابات ونزوئلا، مانند همین رفراندم، معمولاً ناظران بین‌‏المللی حضور دارند. چرا موقعیت روحانیون در ایران مانع از حضور ناظران بین‏‌المللی در انتخابات است، با توجه به نارضایتی‌‏هایی که اپوزیسیون داخل و خارج از نظام، از جمله حزب خود شما، تا کنون به برگزاری انتخابات‏‌ها داشته‏‌اند؟

اگر دولت ایران سلامت انتخابات را تضمین کند و اجازه بدهد از ظرفیت‏‌های قانونی موجود استفاده شود، نهادهای اجرایی و نظارتی به آن قوانین و محورها و همچنین اختیاری که قانونگذار در قانون مشخص و پیش‌‏بینی کرده (که نامزدهای انتخاباتی می‌‏توانند نوعی نظارت را از مرحله‏‌ی برگزاری انتخابات تا پایان شمارش آرا داشته باشند) پایبند باشند و بر پایه‏ی چنین رهیافت‌‏های قانونی، سلامت انتخابات تضمین شود، طبعاً نیازی به نظارت بین‌‏المللی نخواهیم داشت.

اما، سوال مشخصم این است که حضور ناظران بین‌‏المللی چه منافاتی با خواسته‏‌های اصول‏‌گرایان یا اصلاح‌طلبان دارد؟

در بحث نظارت بین‌‏المللی بر انتخابات کشورهای مختلف‏، راه‌‏ها و دریافت‏‌ها متفاوت است. در فضای کنونی ایران، نظام سیاسی ایران نظارت بین‌‏المللی را به هیچ عنوان برنمی‏‌تابد و آن را نوعی دخالت مراجع و عناصر خارج از کشور در مسایل داخلی ایران می‏‌داند که می‌‏خواهند بیانگر ضعف و ناتوانی نهادهای اجرایی و نظارتی ایران باشند.

شرایط موجود به هیچ عنوان به گونه‏‌ای نیست که نهادهای اجرایی و نظارتی انتخابات در ایران باور داشته باشند که ناتوان از برگزاری سالم انتخابات هستند. چنین وضعیتی، به طور منطقی، نشانه‏‌ی این است که نظارت بین‏المللی نوعی دخالت است و اساساً ضرورتی ندارد.

نظر اصلاح‌‏طلب‏‌ها در ایران این است که ما شاید نیازی به نظارت بین‌‏المللی در ایران نداریم، فقط توقع داوطلبان ایرانی این است که نهادهای مجری و ناظر اجازه بدهند همه از مجموعه‌‏ی ظرفیت‏‌های قانونی موجود در قانون اساسی، قانون انتخابات، به صورت کافی بهره‏مند شوند.

همچنین نهادهای ناظر، مثل هیأت‏‌های ناظر شورای نگهبان و وزارت کشور که مجری برگزاری انتخابات است، پایبند به تعهداتی باشند که در قانون هست.

عبدالفتاح سلطانی، حقوقدان و فعال حقوق بشر در ایران

به این ترتیب، آقای عطریانفر و حزب کارگزاران سازندگی، علی‌‏رغم انتقاداتی که به برگزاری انتخابات‌‏ها در دولت نهم داشته‌‏اند، با حضور ناظران بین‌‏المللی موافقت ندارند.

به سراغ «کمیته‏ی دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه» می‏روم و با آقای دکتر عبدالفتاح سلطانی، نایب رییس این کمیته گفت‏ و گو می‏کنم:

به نظر من، با شرایطی که انتخاباتی با نظارت بین‌‏المللی برگزار شود، خیلی فاصله داریم. اما به عنوان یک کمیته‌‏ی دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه که فعالیت حقوق بشری انجام می‏‌دهیم، از مسئولین حکومتی و مسئولین برگزاری انتخابات توقع داریم، حداقل، به مفاد بیانیه‌‏ای که در سال ۱۹۹۴ در اتحادیه‌‏ی بین‏‌المجالس، با حضور نمایندگان مجلس شورای اسلامی تدوین شده، پایبند باشند.

این بیانیه خیلی مشخص و گویا توضیح داده که به چه انتخاباتی، انتخابات سالم، آزاد و عادلانه می‌‏گویند. توقع ما این است که آقایان این ضوابط را مراعات کنند. ضوابطی که بر اساس معیارها و دیدگاه‏‌هایی است که در اعلامیه‏‌ی جهانی حقوق بشر و در میثاقین آمده است.

یعنی همه‏‌ی احزاب، تشکل‌‏ها، همه‏‌ی دیدگاه‌‏ها حق داشته باشند کاندیدای مورد نظر خود را معرفی کنند، رقابت سالمی وجود داشته باشد، دولت نظارت کند که قانون اجرا شود و هیچ کسی به خاطر باورهای دینی و سیاسی‌‏اش کنار گذاشته نشود.

رفراندم کنونی ونزوئلا و همچنین انتخابات دیگری که در گذشته در دوران آقای چاوز در این کشور برگزار شده، با نظارت بین‏‌المللی بوده است. به عنوان عضو «کمیته‏‌ی دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه»، فکر می‌‏کنید نمی‏‌توان خواست نظارت بین‏‌المللی را در ایران مطرح کرد؟

معتقد نیستم که این نظارت نباید باشد یا نمی‏شود خواست آن را داشت. منتها آقایانی که الان می‏‌خواهند برگزار کننده‏‌ی انتخابات باشند، یعنی دولت نهم، در شرایطی نیستند که بپذیرند. حداقل‏‌ها را نمی‌‏پذیرند، چه برسد به این خواست حداکثری. اگر این نظارت باشد که بسیار عالی است.

چرا نمی‏شود خواست آن را مطرح کرد؟ سال گذشته آقای دکتر یزدی و «نهضت آزادی» این خواست را طرح کرده بودند.

خود این خواسته، فی‌‏النفسه خواست بسیار خوب و دمکراتیکی است. اما معتقد هستم که شرایط فعلی جامعه با این خواست بسیار فاصله دارد. این یک خواست حداکثری است.

ما حداقل‏‏ را می‏خواهیم. می‏‌گوییم همان شرایطی را که آقایان در اتحادیه‌‏ی بین‏‌المجالس پذیرفته‏‌اند و نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم در تصویب آن حضور داشته‏‌اند، اجرا کنند. اگر این ضوابط اجرا شود، چه نظارت بین‌‏المللی باشد، چه نباشد، مقصود حاصل است.

یعنی اگر اجازه بدهند تمام فعالین سیاسی، تمام احزاب و تشکل‌‏ها از هر گرایشی که باشند، در انتخابات شرکت کنند، کاندیدا معرفی کنند و رقابت سالمی برقرار باشد، ملت ایران غیر از این خواسته‌‏ی دیگری ندارد.

چاوز موفق شد رأی مثبت را برای شرکت مجدد در انتخابات ریاست جمهوری به‏دست بیاورد / عکس: رویترز

اما راستی در ونزوئلا چه شرایطی حاکم است؟ سوالاتی را که مطرح هستند، از آقای مهندس کوروش باقر، تکنوکرات ایرانی ساکن این کشور، می‏پرسم.

آقای باقر، شاهد بودیم که اپوزیسیون هم هیچ اعتراضی به نتایج رفراندومی که مخالف آن بود، نداشت. فضای انتخاباتی چگونه بود؟

چند سالی است که در ونزوئلا زندگی می‏‌کنم و شاهد پنج شش تایی انتخابات در این کشور بوده‌‏ام. انتخابات خوبی بوده، هم دولت و هم اپوزیسیون آزادی عمل دارند در مورد مسایل خودشان صحبت کنند و جو خوبی حاکم بوده است.

آیا شائبه‏هایی مثل اعمال نفوذ یا تقلب در مورد این رفراندوم در ونزوئلا، وجود نداشته است؟

وقتی انتخابات در حضور ناظران بین‏‌المللی برگزار شد، می‌‏تواند انتخابات درستی باشد. ضمن این‌که، معتقد هستم در فضای ونزوئلا و به ‏طور کلی آمریکای لاتین، آن تصوری که ما در مورد تقلب در انتخابات داریم، وجود خارجی ندارد.

چرا؟

چون اصلاً عادت به این مسأله ندارد. حدود پنجاه سال از سنم می‏گذرد، این مسایل را هم کم و بیش پی‌‏گیری کرده‌‏ام، یادم نمی‏‌آید، جایی گفته باشند، در انتخابات اینجا تقلب شده باشد. اصولاً آن تصوری که ما راجع به انتخابات و تقلب در انتخابات داریم، مردم اینجا ندارند.

در ونزوئلا اپوزیسیون قوی‌‏ای وجود دارد. انتقاد آن‌‏ها به آقای چاوز چیست؟

اپوزیسیون این کشور بیشتر متشکل از طبقه‌‏ی مرفه و دانشجویان و دانش‌‏آموزان است. طبیعتاً دانشجویان آدم‌‏های سیاسی‌‏ای هستند و تمایل ندارند که ایشان بیشتر از این‌که هست، در قدرت باشد و با او مخالفت می‏‌کنند.

اما سایر مردم که طبقات فقیر جامعه هستند، احساس می‏‌کنند وجود آقای چاوز می‌‏تواند به آن‏‌ها کمک بیشتری بکند و از او حمایت می‌‏کنند.

بر مبنای زندگی و مشاهدات‏ خودتان در ونزوئلا، آیا سیاست‏‌های آقای چاوز واقعاً به نفع طبقات محروم جامعه بوده است که به گفته‏‌ی شما حامی ایشان هستند؟

به این سوال شما پاسخ مثبت می‏‌دهم. علت آن هم این است که اصلاً حضور خود ما در اینجا که داریم برای طبقات محروم به تعداد زیاد، خانه می‌سازیم، یکی از دلایل حمایت از این طبقات است.

جالب است. می‌‏توانم بپرسم کاری که شما انجام می‏‌دهید، چیست؟

یک شرکت ایرانی هستیم که داریم برای مردم ونزوئلا ده هزار آپارتمان، ظرف سه سال می‏‌سازیم. هم‌‏‏اکنون هم در سال آخر این آپارتمان‌سازی هستیم.

شرکت دولتی هستید یا خصوصی؟

شرکت خصوصی هستیم.