«اوباما پاسخ خود را برای آقای خامنه‌ای بفرستد»

نیک‌آهنگ کوثر

دیدار روز دوشنبه‌ی خانواده‌ی رییس‌جمهور منتخب آمریکا با خانواده‌ی جورج بوش اهمیت زیادی دارد. بوش خواهان انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در روزهایی است که به هیچ وجه محبوبیت روزهای اولش را ندارد و فقط ۲۷ درصد مردم آمریکا از او راضی هستند.

در همین رابطه با دکتر علیرضا ‌نامور ‌حقیقی، مدرس ‌دانشگاه‌ تورنتو درباره‌ی اهمیت استراتژیک پیام احمدی‌نژاد به باراک ‌اوباما و مشکلات پیش روی اوباما برای پاسخ‌گویی به این پیام گفت‌ و گو کردم.

در طول سه، چهار سال گذشته دولت ایران همواره سعی کرده است با یک نوع دیپلماسی تبلیغاتی فشار بین‌المللی را به گونه‌ای کم کند که امکان خطر نظامی را تا حداقل ممکن صفر کند.

این‌گونه پیام‌ها بالاخره فضای مثبتی را ایجاد می‌کند که دولت مقابل نمی‌تواند اقدام خشونت‌آمیز علیه ایران به کار ببرد.

در عین حال آزمونی را هم پیش‌ روی اوباما می‌‌گذارد که نشان دهد آیا با دولت بوش تفاوت اساسی دارد یا خیر. این نکته‌ای ابتکاری است که از سوی ایران انجام گرفت.

علاوه بر این، ایران مایل است با این وضعیت تمایلات خود‌ش را برای گرفتن نقش منطقه‌ای وسیع‌تر اعلام کند. این چیزی است که باید آمریکا مدنظر داشته باشد.

اما یک مشکل وجود دارد. این پیام را فقط آقای احمدی‌نژاد می‌توانست از جناح اصولگرا بدهد و آقای خاتمی و دیگران، حتی آقای هاشمی رفسنجانی نتوانستند بعد از انتخاب آقای کلینتون در سال ۱۹۹۲ پیام بدهند. بنابراین این جهت مثبت است که تابوی مربوط به دیپلماسی ایران شکسته شد.

ایران یکی از دغدغه‌های بوش و اوباما تا پیش از ۲۰ ژانویه خواهد بود (عکس: رویترز)

اما مشکلی که وجود دارد این است که به نظر می‌رسد با توجه به نوع سازماندهی قدرت و ترکیب نیروها در آمریکا، لابی اسراییل و دولت اسراییل به‌ویژه در وضعیت کنونی مانع از این خواهند شد که پاسخ آقای اوباما به گونه‌ای باشد که به نفع آقای احمدی‌نژاد و انتخاب مجدد وی تمام شود.

این دقیقاً پارادوکسی است که وجود دارد. سوال این است که آقای اوباما چگونه می‌تواند به نحوی پاسخ دهد که هم خودش نتیجه‌ی منطقی مورد نظر‌ش را بگیرد و هم امتیازی به آقای احمدی‌نژاد نداده باشد.

اوباما راه‌حل دیگری هم دارد. پاسخ خود را برای آقای خامنه‌ای بفرستد. این به آن معنی است که حاضر است با ایران مذاکره کند، ولی نه با چهره‌ای که روبه‌روی او است یعنی آقای احمدی‌نژاد.

آن موقع این مشکلی خواهد بود که مقامات ایرانی خواهند داشت. می‌توانند پاسخ را به آقای خامنه‌ای بدهند که هم امتیازی به آقای احمدی‌نژاد نداده‌اند و در عین حال پاسخی هم داده‌اند و امکان گشودن راهی تازه در افق‌ رابطه با آمریکا را گشوده‌اند.

یک سوال دیگر که پیش می‌آید این است که رییس‌ جمهور جدید آمریکا چگونه می‌تواند بین نیروهای مختلف خود در ارتباط با ایران تعادل برقرار کند. از یک طرف رم‌ مانوئل را به رییس‌ دفتری خود انتصاب می‌کند که اسرییلی است و از طرف دیگر جو بایدن را داریم که از گذشته طرفدار گفت ‌و گو است.

آقای امانوئل شهروند اسراییل بوده است و حتی در دهه‌ی ۹۰ هم در ارتش اسراییل خدمت کرده است. اما سیاست‌های کلی آمریکا بر مبنای X یا Y نمی‌چرخد.

آن‌ها نقش دارند اما نقش آنان آن‌قدر وسیع نیست. آقای بایدن هم طرفدار گفت‌ و گو با ایران است و طرفدار این است که قدرت ایران به رسمیت شناخته شود.

کارشناسان معتقدند نامه احمدی‌نژاد به اوباما تبلیغاتی برای انتخابات ریاست جمهوری بود

با این‌که رییس‌ جمهوری منتخب آمریکا گفته است برای آغاز گفت‌ و گو با ایران خواهان تحمیل پیش‌شرطی نیست، اما دو طرف این گفت‌ و گوها خواهان چه نتایجی خواهند بود و ایران چه چیزی را می‌تواند به دست بیاورد؟

مساله‌ی اساسی این است که ایران تقاضا‌ی معامله‌ی نقد به نقد دارد، ولی همیشه از طریق واسطه‌ها با آمریکا برخورد کرده است و اکثر واسطه‌ها مثلاً بریتانیا مخالف بهبود رابطه‌ی ایران و آمریکا است.

از طریق این واسطه‌ها هیچ‌گاه به نتیجه نخواهد رسید و این نقطه ضعفی بود که در مذاکرات هسته‌ای گذشته هم وجود داشت.

مذاکره‌ی مستقیم ایران و آمریکا منجر به این خواهد شد که دو طرف بدانند چه چیزهایی را می‌توانند به دست بیاورند و چه خطوط قرمزی وجود دارد. به نظر من در آن هنگام، امکان انعطاف‌پذیری دو طرف درباره‌ی مساله خیلی بیش از گذشته خواهد بود.

باید توجه داشت اگر آقای احمدی‌نژاد خود‌ش را بیشتر بزرگ کند و بیش از این‌که این مساله را حل کند، از آن در انتخابات آینده استفاده کند در یک جاهایی با مشکل روبه‌رو خواهد شد. من بعید می‌دانم مقامات اصلی ایرانی اجازه بدهند که این موضوع صرفاً در حد منافع آقای احمدی‌نژاد محدود شود.