امیر محبیان: آمدن خاتمی به نفع احمدی‌نژاد است

مریم محمدی

در استقبال از انتخابات دوره‏ی دهم ریاست جمهوری، به نظر می‏رسد در مقابل جنب و جوشی که در میان اصلاح‏طلبان موجود است، در اردوی اصول‏گرایان سکوت برقرار است.

امیر محبیان، از هیات موسس حزب نواندیشان ایران اسلامی، یکی از احزاب اصول‏گرا، البته این را قبول ندارد و می‏گوید:

سکوتی نیست. ما شاهد این هستیم که دیدگاه‏های مختلفی مطرح می‏شود، افراد مختلفی دارند خودشان را کاندیدا می‏کنند.

هرچند این اقدام‌ تا حدودی، با محافظه‏کاری و آرام صورت می‏گیرد، اما در عین حال حرکت‏هایی وجود دارد. در مجلس شاهد تحولاتی هستیم که درون ‌جریان اصول‏گراست.

اما بخش‌هایی هم که آرام به‏نظر می‏رسند، بیشتر در حال تصمیم‏گیری هستند. انسان وقتی که سکوت می‏کند، گاهی مواقع دارد فکر می‏کند.

به هرحال، شما روی گزینه‏هایی فکر می‏‏کنید. آن‏ها، به‏جز آقای احمدی‏نژاد، چه کسانی هستند؟

در بین اصول‏گرایان این بحث هست که آیا ‌باید آلترناتیوی هم برای آقای احمدی‏نژاد داشته باشیم یا خیر؟

طرف‏داران آقای احمدی‏نژاد، به ضرس قاطع، معتقد به این هستند که خیر، آقای دکتر احمدی‏نژاد باید تنها کاندیدای جناح اصول‏گرا باشد.

اما دیدگاه‏های دیگری هم غیر از این هست. نظر خود من هم غیر از این است. می‏گویم‌ در سناریوهایی که وجود دارد، باید کم‏هزینه‏ترین و کم ریسک‏ترین سناریو را بپذیریم.

حدسم بر این است که احتمال این‏که رییس جمهور در دور اول برگزیده شود، کم شده است.

چرا کم شده؟

به خاطر این‏که‌ اگر آقای خاتمی را در نظر بگیریم، ایشان علی‏رغم محبوبیتی که دارند و شخصیت جاذبی که دارند، اما به نظر می‏رسد، احتمال این که بتواند ۱۷ تا ۲۰ میلیون رأی را در دور اول جذب کند، کم است. به دو دلیل:

یک دلیل این که، ایشان حرف جدیدی را بیان نکرده، یعنی هیچ پاسخ جدیدی به پرسش مردم نمی‏دهد.

دوم این که، آقای خاتمی ظاهراً تنها نیست. به خصوص آقای کروبی در این زمینه، جدی هم هست. مگر این‌که یک اتفاق ویژه‏ای بیفتد.

طرف دیگر، آقای دکتر احمدی‏نژاد است. تحلیل آرای ایشان نشان می‏دهد، آرای ایدئولوژیک و هواداران جدی ایشان حدود ۵/۵ میلیون رأی است و رأی دوره‏ی دوم ایشان ۵/۱۷میلیون بوده. یعنی‌۵/۱۲میلیون‌، ‌رأی «نه به هاشمی» تلقی می‏شود و معتقد هستند، که در اصل به ایشان تعلق ندارد. بلکه در یک فضای دو قطبی با آقای هاشمی‌، به هر دلیلی که بوده، توانسته است این آرا را جذب کند.

امیر محبیان، از اعضای هیات موسس حزب نواندیشان ایران اسلامی/ عکس از ایسنا

در دور جدید، آقای احمدی‏نژاد دو نقطه‏ضعف دارد. یکی این‌که چهار سال عمل‏کرد دارد. قبلاً ناشناخته بود. خُب، چهار سال گذشته و احمدی‏نژاد هم مثل هاشمی درآن زمان الان رأی متصلبی (‌بسته‌ای‌) بالای سر خود دارد. انتقاداتی هم نسبت به عمل‏کرد ایشان، هم در بین اصول‏گرایان، هم بین اصلاح‏طلب‏ها وجود دارد و این هم طبیعی است.

نکته‏ی دیگر، این است که معتقد هستند آن ۵/۱۷ میلیون رأی، بخش عمده‏اش در فضای دو قطبی شکل گرفته بود. یعنی اگر آقای هاشمی با آن گفتمان خاص خودش می‌آمد با آقای احمدی‏نژاد گفتمان کنتراستی را ایجاد می‏‏کرد، یعنی سیستم آنتاگونیستی در مقابل ایشان طراحی کرده بود و جواب می‏گرفت. در حالی‌که الان دیگر آن وضعیت وجود ندارد.

بنابراین‌ بخشی از آرای دکتر احمدی‏نژاد دچار ریزش می‏شود. البته رویش هم ایشان طبیعتاً داشته است. تلاش‏هایی را که در استان‏ها انجام داده، سفرهای استانی و زحماتی که کشیده، طبیعتاً آرایی را به سمت ایشان می‏آورد.

این‏ها طیف جدیدی هستند، یا همان طیفی هستند که بار اول آقای احمدی‏نژاد برای آن‏ها، شعار عدالت را داد؟

ممکن است بله، ممکن هم هست خیر.‌ آمار و نظرسنجی دقیقی نداریم که بیینیم همان کسانی بودند که به ایشان رأی دادند یا خیر.

پایگاه‏های اجتماعی اقتصادی…

پایگاه‏ها مشابهند، درست است. ایشان هم سعی کرده دقیقاً همان پایگاه‏ها را تا حدود زیادی تثبیت بکند.

بنابراین، انتخابات به دور دوم کشیده می‏شود. در انتخابات دور دوم، دو حالت وجود دارد: یا احمدی‏نژاد اصول‏گرا در مقابل یک اصلاح‏طلب قرار می‏گیرد، یا ممکن است در مقابل اصول‏گرای دیگر باشد.

برای ما اصول‏گرایان، وضعیت بهتر این است که احمدی‏نژاد در مقابل یک اصول‏گرای دیگر باشد. اما در مقابل یک اصلاح‏طلب؟ بستگی دارد خاتمی باشد یا آقای کروبی!

آقای خاتمی باشد، وضعیت به این گونه است که از یک طرف آقای خاتمی محبوبیت‏هایی را دارد، اما این محبوبیت‏ها ممکن است به حدی که بتواند وضعیت پیشین را برای ایشان احیا بکند، نباشد. ولی در عین حال، بتواند رأی "نه احمدی‏نژاد" جامعه را جذب کند.

یعنی ریسکی برای احمدی‏نژاد وجود دارد. ضمن این که البته، گفتمانی را که آقای خاتمی مطرح می‏کند، آقای احمدی‏نژاد با گفتمان عدالت، راحت می‏تواند آن را زیر سوال ببرد. این نکته هم هست.

شما، خودتان از منتقدان برنامه‏های اقتصادی آقای احمدی‏نژاد هستید. چرا فکر می‏کنید‌ زیر شعار عدالت، ایشان هنوز حرفی برای گفتن دارد؟

دلیل دارد. دلیل‏اش این است که کسی می‏تواند شعار عدالت آقای احمدی‏نژاد را زیر سوال ببرد که از سنخ همان جنس اقتصادی بتواند پاسخ بدهد. آقای خاتمی شعارهایش را اصلاً در حوزه‏ی اقتصادی تنظیم نکرده است.

ایشان که هنوز، اساساً وارد صحنه‏ی انتخابات نشده است. ولی شما چرا فکر نمی‏کنید که اصلاح‏طلبان ممکن است از دور قبل درس گرفته باشند و با شعار آزادی و عدالت، توأمان بیایند؟

عقل این‏جوری حکم می‏کند، ولی رفتار آن‏ها چنین حکمی نمی‏کند. یعنی شعارهایی که تا کنون، مجدداً آقای خاتمی یا بعضی از گروه‏های دیگر، از جمله جبهه‏ی مشارکت و مجاهدین انقلاب اسلامی می‏دهند، روی بحث اقتصادی باز هم خیلی جدی تاکید نمی‏کنند.

پیچیدگی قضیه این است که آقای احمدی‏نژاد و آقای کروبی باشد. وقتی‌که چنین چیزی باشد، هردو میرور (آینه) هم‏دیگر هستند. یعنی شعارها، نوع بیان و نوع بحث انتقال پول‏ها به مردم و امثال این‏ها، خیلی مشابه هم‏دیگرند.

البته می‏دانید که آقای کروبی معتقد است، طرح یارانه‏های نقدی را آقای احمدی‏نژاد از طرح ۵۰ هزارتومان ایشان گرفته‏اند.

این طرح نه مال ایشان بوده و نه مال آقای احمدی‏نژاد، بلکه مال مجمع تشخیص مصلحت بوده.

واقعیت این است که از گذشته‏های قبل، تصمیم گرفته شده بود که سوبسیدها برداشته شود و یارانه‏ها به صورت نقدی، در یک مقطعی داده شود. این جزو مصوبات بوده. در هرحال، این چقدر مثبت است، چقدر مثبت نیست‌، نمی‏خواهم قضاوت کنم.

ولی در عین حال، رقابت بین احمدی‏نژاد و کروبی، رقابت پیچیده‏ای خواهد بود. رقابت با آقای خاتمی، رقابت ریسک‏داری خواهد بود.

لذا برای اصول‏گرایان بهتر است که آلترناتیوی برای آقای احمدی‏نژاد داشته باشند و همه‏ی تخم‏مرغ‏های‏شان را در سبد ایشان قرار ندهند. فرد دیگری را مطرح کنند که دو نفر انتقال پیدا کننده به انتخابات بعدی، هر دو اصول‏گرا باشند.

یعنی شما چنین امری را محتمل می‏بینید؟

بله، محتمل می‏بینم.

یعنی انتخابات دو مرحله‏ای بشود، اصلاح‏طلبان به دور دوم هم نرسند. در‌باره‏ی کدام دو نفر اصول‏گرا چنین اجماع وسیعی در جامعه وجود دارد؟

نکته‏ای که وجود دارد، این است که اگر هر فردی را درون جریان اصول‏گرایان مورد بررسی قرار بدهیم و برداشت‏مان این باشد که این فرد (‌فردی) می‏تواند در مقابل آقای احمدی‏نژاد با شرایط فعلی قرار بگیرد، به گمان من چنین امکانی وجود ندارد.

اما اگر آقای احمدی‏نژاد به عنوان یک اصول‏گرا یک طرف قرار بگیرد و در مقابل، فردی باشد با یک تیم، ‌آقای «ایکس» ‌به عنوان کاندیدا، نهایتاً در یک پروسه، انتخاب می‏شود و چهره‏های بسیار شاخصی که آن‏ها هم یا کاندیدا هستند، یا بالاترین و شاخص‏ترین چهره‏های جریان اصول‏گرا هستند که محبوب هم هستند…

این چهره‏ها چه کسانی هستند؟

افراد را الان دقیقاً نمی‏توانم برای‏تان مطرح کنم.

ولی اگر این‏قدر ناشناس هستند، شما چه امیدی برای طرح آن‏ها در سطح کشور دارید؟

برای شما مطرح می‏کنم. بر فرض، آقای ‌پورمحمدی‌ به عنوان یکی از چهره‏های شاخص دولت آقای احمدی‏نژاد، یکی از کسانی است که احتمال حضورش در صحنه‏ی انتخابات هست. آقای قالیباف هم مطرح است و مثلاً آقای دکتر ولایتی و حتی آقای حسن روحانی.

آقای حسن روحانی را از طیف اصول‏گرایان…

دو دید در مورد این قضیه وجود دارد. آقای حسن روحانی و آقای ولایتی در حد فاصل بین آقای هاشمی و اصولگرایان ایستاده‏اند. اما در واقع، آقای ولایتی حد فاصل بین آقای هاشمی و اصول‏گرایان، نزدیک به اصول‏گرایان، آقای حسن روحانی حد فاصل بین آقای هاشمی و اصول‏گرایان، نزدیک به اصلاح‏طلبان.

در یک فرآیند، گفت و گوها دارد صورت می‏گیرد و پیشنهاد خود ما این است که ریسک این کار کم‏تر خواهد بود.

اگر صورت دیگر اتفاق بیفتد؛ آقای احمدی‏نژاد با یکی از اصلا‏ح‏طلبان در مرحله‏ی دوم باشند و آقای احمدی‏نژاد بازنده باشند، شما ترجیح می‏دهید آقای خاتمی نفر برنده باشد یا آقای کروبی؟ به عبارت دیگر، اصول‏گرایان با آقای کروبی بهتر می‏توانند کا رکنند یا با آقای خاتمی؟

نه شخص آقای خاتمی، و نه شخص آقای کروبی، افرادی نیستند که اصول‏گرایان آن‏ها را برای نظام خطرناک بدانند.

اما چیزی که وجود دارد، برنامه‏ها و حواشی‏ای هست ‌که پیرو هر کدام از این‏ها ممکن است شکل بگیرد.

متاسفانه حواشی آقای خاتمی، بعضی از چهره‏های رادیکالی بودند که آن موقع هزینه‏های سنگینی را برای نظام ایجاد کردند. نگرانی بیشتر از این چهره‏ها است. وگرنه آقای خاتمی، از نظر شخص من، هیچ‏گاه نه تنها هزینه‏ای برای نظام نخواهد داشت، بلکه می‏تواند منافع بسیار زیادی هم داشته باشد. شخصیت بسیار محترمی هم هست.

اگر من جای آقای احمدی‏نژاد بودم، شدیداً تبلیغ می‏کردم آقای خاتمی بیاید، وقتی که آقای خاتمی مقابل آقای احمدی‏نژاد قرار بگیرد، اصول‏گراها، علی‏رغم هرگونه انتقاد و اختلافی که با آقای احمدی‏نژاد داشته باشند، حول محور ایشان جمع خواهند شد و آقای احمدی‏نژاد، به دست آقای خاتمی، رقبای داخلی ‌اصول‏گرای خود را حذف خواهد کرد.