راه‌حل احتمالی بحران هسته‌ای ایران

برگردان: بنفشه سرتیپی

"ویلیام لورز"، سفیر سابق آمریکا در ونزوئلا و چکسلواکی، طرحی چند جانبه درمورد غنی‌سازی اورانیوم در ایران تهیه کرده و به نوشته شورای روابط‌خارجی آمریکا، معتقد است می‌تواند به بحران فعلی هسته‌ای ایران پایان بخشد. این طرح با کمک "توماس پیکرینگ" و "جیم والش" ارائه شده است. وی در گفت‌و‌گویی با شورای روابط‌خارجی آمریکا کوشیده تا طرح خود را تشریح کند. لورز معتقد است برای انجام هرگونه حرکتی در این زمینه، باید در انتظار دولت جدید آمریکا باشیم. او می‌گوید: "هیچ رویکرد مناسبی برای این‌کار وجود ندارد و ما ادعا نمی‌کنیم که این یک راه‌کار بزرگ است، اما مدعی هستیم این بهترین، در میان راه‌کارهای بد است."

شما، "توماس پیکرینگ" و "جیم والش" در مقاله‌ای در"نیویورک ریویو آف بوکز" آن‌چه را که راه‌کاری برای موازنه هسته‌ای میان آمریکا و ایران می‌نامید ، پیشنهاد کرده اید، این پیشنهاد دقیقا چیست؟
البته پیشنهاد ما، درصورتی که به مرحله مذاکره با ایران برسیم، قابل بحث است و آن این است که آمریکا با چندین کشور دیگر (احتمالاً فرانسه، آلمان و حتی انگلستان ) و خود ایران، وارد یک ائتلاف تجاری و یا به‌عبارت دیگر "تسهیلات چندجانبه چرخه سوخت" در خاک ایران خواهد شد که می‌تواند فعالیت سانتریفیوژهای موجود ایران برای غنی‌سازی اورانیوم را دربرگیرد. این طرح، مشارکتی در گسترش توانایی هسته‌ای صلح آمیز ایران، به همراه یک سری بازرسی‌ها و دیده‌بانی‌های سخت و کامل خواهد بود.

بازرسی‌ها از این لحاظ که ایران اورانیوم غنی‌شده با ظرفیت بالایی که لازمه سلاح هسته‌ای است را تولید نکند، اطمینان‌بخش خواهندبود. بازرسی‌ها همچنین می‌توانند از تولید راکتور آب سنگین که در توسعه پلوتونیوم برای سلاح‌های هسته‌ای استفاده می‌شوند جلوگیری کرده و توانایی گسترش سلاح هسته ای ایران را محدود سازد.

دیدگاه اصلی گروه ما این است که برای متوقف‌ساختن غنی‌سازی ایران که هدف فعلی سیاست آمریکاست، خیلی دیر شده است. هربار که ما تحریم‌های جدیدی علیه ایران، در شورای امنیت تصویب می‌کنیم، ایران فعالیت‌های غنی‌سازی خود را افزایش می‌دهد پس باید راهی برای کنترل آن پیدا کنیم. مهم‌ترین مسئله برای جامعه بین‌المللی این است که تا حد امکان به برنامه هسته ای ایران، دسترسی پیدا کنیم .

آیا شما با دولت آمریکا، به طور محرمانه درباره این طرح صحبت کرده‌اید؟
بله، اما پاسخ مثبتی دریافت نکرده‌ایم. این موضوع برای برخی از کسانی که با آنان صحبت کردیم، جالب بود. سایرین هم معتقدند، زمان آن رسیده که ایده‌های جدیدی به‌کار گرفته شوند اما دولت اساساً سیاست خود درباره ایران را مسدود کرده است. احساس من این است که در دولت آمریکا کسانی وجود دارند که گمان می‌کنند لازم است چنین چیزی آزمایش شود اما درحال حاضر بخش رهبری این دولت، تمایلی به انجام هیچ اقدامی درمورد ایران ندارد.

چه نوع واکنشی از جانب ایران دریافت کرده‌اید؟
چند سال پیش، خود محمود احمدی نژاد رئیس‌جمهور ایران، این پیشنهاد را مطرح کرده بود. با پیشرفت آن‌ها در غنی‌سازی، پتانسیل مذاکرات جدی‌تر در این رابطه افزایش یافته‌است. از طرف دیگر، واکنش‌های اولیه افرادی که در ایران با آنها تماس داشته ایم هم این است که این پیشنهاد بسیار جالب است و آن‌ها، حداقل به طور خصوصی مایلند واکنش دولت آمریکا درمورد این پیشنهاد را بدانند.

ویلیام لورز، سفیر سابق آمریکا در ونزوئلا و چکسلواکی

به عبارت دیگر، ایرانی‌ها معتقدند آمریکا باید پیش قدم باشد.
عامل کلیدی همین است. آن‌ها تاریخی طولانی در عدم‌اطمینان از اهداف ما دارند. جنبه اصلی رفتار ایرانیان این است که تمام کارهایی را که دولت آمریکا انجام می‌دهد تلاشی برای ازمیان بردن رژیم ایران می‌دانند.

ما هر چه بگوییم ایرانی‌ها بر این باورند که هدف ما هنوز هم اساسا تغییر رژیم آن کشور است. وقتی مستقیماً به آنان نزدیک شویم و بگوییم مایل هستیم مستقیماً با شما درباره راه‌هایی که آمریکا و ایران می‌توانند برای ازمیان بردن مشکلات هسته‌ای، بایکدیگر و برخی کشورهای دیگرهمکاری کنند، اطمینانی که لازم است را به آنان داده ایم، این کار ارزش آزمودن را دارد.

اما پیشنهاد شورای امنیت این است که اگر ایران غنی‌سازی اورانیوم را برای مدت نامعلومی به تعلیق درآورد، مذاکرات مستقیمی در این رابطه انجام خواهد گرفت. ایران این پیشنهاد را نپذیرفته‌است و قدرت‌های غربی هم بدون تعلیق غنی‌سازی، حاضر به مذاکره نیستند. این مشکلی است که مدتهاست وجود دارد، شما حتی برای مدت کوتاهی هم این احساس را نمی‌کنید که ایرانی‌ها حاضر به توقف غنی‌سازی هستند.
من دو برداشت از ایرانی‌ها دارم. اول اینکه آنها در مذاکرات اولیه با اروپا، غنی ‌سازی را به مدت ۱۸ ماه متوقف کردند و در طول این مذاکرات متوجه شدند که آمریکا و کشورهای اروپایی، تا زمانی که غنی‌سازی را متوقف کرده‌اند، اقدامی جدی برای دستیابی به توافق انجام نخواهند داد‌. آن‌ها همچنین درمدت توقف غنی‌سازی، به این نتیجه رسیدند که ما تنها به دنبال توقف دائمی غنی‌سازی بودیم، بنابراین، تصمیم گرفتند با توقف غنی‌سازی در زمان مذاکرات مجدد، مخالفت کنند. ازطرف دیگر، آن‌ها می‌گویند تعلیق غنی‌سازی یکی از مسایلی است که درمورد آن صحبت می‌کنند اما درمورد این‌که تعلیق موقتی است و نه دائمی، شفاف عمل می‌کنند.

درمورد برنامه چندملیتی، چند سال پیش، روسیه چیزی شبیه این مساله را پیشنهاد کرد و آمریکا از طرح روسیه برای انجام غنی‌سازی حمایت کرد.
ایرانیان غنی‌سازی را به اقتدار و غرور ملی تبدیل کرده‌اند و به خاطر مشکلاتی که بر سر این مساله با آمریکا دارند و درک این‌که ما همواره سعی کرده‌ایم در این مورد مانع آنها شویم، موضوع را به یک خروش ملی تبدیل کرده‌اند که‌... ما شایستگی غنی‌سازی را داریم‌!

زمانی‌که منوچهر متکی وزیر امورخارجه ایران در پاییز سال گذشته به سازمان ملل متحد آمد، التزام ایران به داشتن برنامه صلح‌آمیز سلاح هسته‌ای را با التزام آن‌ها به مغلوب ساختن عراق درطول جنگ ۸ ساله، برابر دانست. گمان نمی‌کنم وقتی آن‌ها این موضوع را تا این سطح از التزام ملی کشانده‌اند و آن‌ را به یک عامل پرهیجان سیاسی در کشور تبدیل کرده اند، به غیر از تحریکات ملی برای به رسمیت شناختن و پذیرش این مسئله، راه‌حل منطقی دیگری وجود داشته باشد. من مطمئن هستم مردم ایران اصراری بر داشتن سلاح هسته‌ای ندارند. اصلاً در مورد این مسئله به ندرت در ایران صحبت می‌شود. آن‌چه بلافاصله پس از صحبت‌های آمریکا درمورد برنامه هسته ای به ذهن می رسد غالبا، برنامه سلاح هسته‌ای است.

اما وقتی مردم ایران درمورد برنامه هسته‌ای صحبت می‌کنند، برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای را مد نظر دارند. البته این بدان معنا نیست که افرادی در دولت ایران، خواستار توانایی ساخت سلاح هسته‌ای نیستند. اطمینان دارم آن‌ها این توانایی را می‌خواهند و مطمئن نیستم که با درنظر گرفتن زمان لازم برای دستیابی به تسهیلات غنی‌سازی و درنتیجه دستیابی به اورانیوم غنی شده با ظرفیت بالا، اکنون بی صبرانه در انتظار دستیابی به سیستم هسته‌ای نباشند.

درچند ماه آینده شاهد تغییر دولت بوش خواهیم بود، آیا شما با نامزدهای مختلف در این‌مورد صحبت کرده‌اید؟
ما با چندین سناتور دراین رابطه صحبت کرده‌ایم و سیستم سیاسی را دور زده‌ایم. صادقانه بگویم، به دلیل این‌که نمی‌دانیم چه کسی نامزد نهایی حزب دمکرات خواهد بود، هنوز با آن‌ها صحبت نکرده‌ایم. نگرانی دیگر من این است که گمان می‌کنم ایران در ی مبارزه انتخاباتی امریکا، ستون سومی خواهد بود که به سختی می‌توان درباره آن یک بحث عاقلانه داشت. هیچ نامزدی مایل نیست درمقابل کسی به نامطبوعی احمدی نژاد و با درک اهداف ایران در منطقه، ترسو جلوه کند. ما مطمئنا پیش از انتخابات با نامزدها صحبت می‌کنیم اما رئیس‌جمهور جدید، هرکه باشد، بلافاصله با بحران درحال رشد چگونگی برخورد با این مشکل بزرگ روبرو خواهد شد.

معتقدیم رویکرد ما از سایر رویکردهای بد بهتر است. برای این‌کار رویکرد خوبی وجود ندارد و ادعا هم نداریم که این یک راه‌کار بزرگ است. بلکه فکر می‌کنیم این بهترین راهکار در میان راهکارهای بد است.

شما فکر نمی‌کنید اقدامات اخیر شورای امنیت که تحریم‌های بیشتری علیه ایران صادر کرده است بتواند اوضاع این کشور را تغییر دهد؟
فکر می‌کنم رنج هایی که به مردم ایران داده شده است را تغییر می‌دهد، توانایی آن‌ها برای دستیابی به حمایت بیشتر برای توسعه داخلی را کاهش خواهد داد و به ناامیدی مردم ایران از رهبری‌شان خواهد افزود. اما حتی برای یک دقیقه هم فکر نمی‌کنم که رویکرد دولت حاکم بر آن کشور را نسبت به برنامه هسته‌ای تغییر دهد. چیزی تغییر نخواهد کرد مگر این‌که راهی برای همکاری با آنان در این مورد پیدا کنیم.

بنابراین فکر می‌کنم در حقیقت، همان‌طور که سایرین گفته‌اند، برای هرگونه مذاکره جدید با ایران باید تا ژانویه سال آینده صبر کرد.
من هم همین عقیده را دارم. شما هرگز نمی‌توانید پیش‌بینی کنید که چه خواهد شد. در این میان، من نه تنها درمورد برنامه هسته‌ای آنان، بلکه درمورد نقش ایران در منطقه هم نگران هستم. مثلا سفر اخیر احمدی‌نژاد به عراق، تلاش‌های دیپلماتیک آنان در خلیج فارس و کشمکش‌هایی که ممکن است درصورت بروز حادثه‌ای مانند آن‌چه چند ماه پیش با کشتی‌های کوچک در خلیج اتفاق افتاد، پیش آید. (در این حادثه، کشتی‌های ایرانی در تنگه هرمز برای نیروی دریایی آمریکا مزاحمت ایجاد کردند.)

تمامی این‌ها فضای دیگری برای ما و ایران در منطقه ایجاد می کند که لازم است حتی سریع‌تر از سوالات هسته‌ای، به آن‌ها رسیدگی شود. از آن‌جا که ما مساله هسته‌ای را در اولویت قرار داده‌ایم، مواجهه با نقش قدرت درحال افزایش ایران برایمان دشوار شده است و همچنان‌که به پیشرفت‌های ناامیدکننده در عراق، افغانستان و هم اکنون در پاکستان و سایر کشورهای پیرامون ایران می‌نگریم، این کشور، قوی‌ترین و نیرومندترین کشور منطقه به نظر می‌رسد و ما باید با آنان در تمامی این موارد به تبادل نظر بپردازیم. پاکستان برای ایران کابوسی است و آن‌ها را با مشکلات جدی مواجه می‌کند. جالب است که ایران یکی ازکشورهایی است که با ما در منطقه اهداف مشترکی دارد. ایران خواستار ثبات در عراق و خواستار ثبات در افغانستان و جلوگیری از قاچاق مواد مخدر است. آن‌ها به‌طور جدی با طالبان مقابله می‌کنند و شدیدا از تندرو‌های سنی‌ها در شمال غربی پاکستان نگرانند. بنابراین با وجود بی‌نظمی‌های فراوان در منطقه، اهداف مشترک بسیاری وجود دارند که ما می‌توانیم در مذاکره با ایران، به آن‌ها اشاره کنیم.

منبع: وب‌سایت شورای روابط خارجی آمریکا