حالا دیگر افغانستان راه خود را انتخاب می‌کند

پیمان باختری

دولت افغانستان، در اقدامی کم سابقه در شش سالی که از تشکیل آن می‌گذرد، از پذیرش فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در کابل، خودداری کرد.
رنگین دادفر سپنتا، وزیر خارجه افغانستان روز یکشنبه در کابل به خبرنگاران گفت: دولت این کشور، لرد پدی اشداون را به عنوان فرستاده جدید دبیرکل نمی پذیرد، بلکه گزینه دیگری را برای این پست پیشنهاد می کند.

آقای سپنتا، از ژنرال انگلیسی، جان مک کول نام برد که پیشتر سرفرمانده نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در افغانستان بوده و هم اکنون، دستیار فرمانده ناتو در اروپا است.
بر اساس یک خبر دیگر، آقای اشداون نیز در نامه‌ای به بان کی‌مون دبیرکل سازمان ملل متحد، گفته است اکنون که ماموریتش در افغانستان از پشتیبانی دولت کابل برخوردار نیست، او از پذیرش این پست خودداری می‌کند.

از زمان سقوط طالبان و تشکیل دولت جدید در افغانستان در شش سال پیش، سازمان ملل متحد تاکنون سه نماینده ویژه برای سرپرستی کمک‌های این سازمان به بازسازی افغانستان و نظارت بر روند دولت‌سازی دراین کشور، به کابل اعزام کرده است.

اخضر ابراهیمی، دبپلمات سالخورده الجزایری، ژان آرنو فرانسوی و تام کونیگز سیاستمدار آلمانی، تاکنون در این پست فعالیت کرده‌اند.

لرد پدی اشداون شصت و شش ساله که از اعضای لیبرال مجلس اعیان بریتانیاست، می‌رفت تا چهارمین نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در کابل و رئیس هیات ماموریت ویژه این سازمان در افغانستان - یوناما - باشد.
آقای اشداون که تجربه سه سال سرپرستی ماموریت ویژه سازمان ملل متحد در بوسنی را با خود دارد، قرار بود افزون بر ریاست یوناما، به نمایندگی از اتحادیه اروپا و پیمان ناتو نیز در افغانستان فعالیت کند.

در شرح وظایف اعلام شده برای این سیاستمدار انگلیسی، استراتژی‌سازی آینده افغانستان نیز پیش‌بینی شده بود.

مطبوعات غرب، به ویژه در بریتانیا پیش از معرفی آقای اشداون، تبلیغات زیادی پیرامون نقش او در سازمان‌دهی تلاش‌ها برای بازسازی افغانستان و پیشبرد اهداف جامعه جهانی در این کشور، به راه انداخته بودند.
همین سر و صداها، باعث برانگیخته شدن واکنش‌های منفی در برابر آقای اشداون در افغانستان شد.

دولت افغانستان ضمن اینکه از سازمان ملل متحد خواست در مورد وظایف نماینده جدید، توضیحات بیشتری بدهد‌، اعلام کرد که اکنون زمان آن گذشته است که دیگران مسیر حرکت این کشور را تعیین می‌کردند.
فاروق وردک، یک مقام ارشد دولت حامد کرزی، هفته گذشته به رسانه‌ها گفت: افغانستان امروز، دیگر افغانستان شش سال پیش نیست و تعیین استراتژی نظام، اکنون وظیفه دولت و پارلمان این کشور است.

این مخالفت‌ها، تا آنجا ادامه یافت که خود آقای اشداون نیز با ارسال نامه‌ای به بان کی مون، گفت دیگر حاضر نیست به افغانستان برود.

او در بخشی از این نامه نوشته است: "{از زمان مطرح شدن نامزدی من برای ماموریت در افغانستان} تاکنون گزارش‌های زیادی رسیده است، هم از طریق دیپلماتیک و هم در رسانه‌ها، به خصوص روزنامه‌های دولتی افغانستان، که رئیس جمهور کرزی و اعضای دولتش، مخالف انتصاب من هستند، بخشی از این مخالفت‌ها، به خاطر ملیت بریتانیایی من و نقش بریتانیا در افغانستان است".

اگرچه هم وزیر خارجه افغانستان و هم نماینده دائم این کشور در سازمان ملل متحد، گفته‌اند که مخالفتی با ملیت آقای اشداون ندارند، اما در این اواخر چند مورد برخورد دیپلماتیک و لفظی میان افغانستان و بریتانیا پیش آمده است.

دولت افغانستان، یک ماه پیش، دو دیپلمات برجسته بریتانیایی را به دلیل برقراری رابطه با گروه طالبان، از این کشور اخراج کرد.
رئیس جمهور افغانستان هم در یک سخنرانی در اجلاس داووس سوئیس، از نقش نیروهای بریتانیایی در کشورش خرده گرفت و گفت آنها کاری کردند که طالبان در هلمند نیرومند‌تر شوند.

آقای کرزی در اظهاراتی که واکنش لندن را برانگیخت، گفت: "پیش از اینکه سربازان بریتانیایی به هلمند بیایند، ما کاملاً در آن منطقه تسلط داشتیم و والی ما (شیر محمد آخوندزاده) در آنجا حضور داشت. آنها آمدند و گفتند والی شما خوب نیست.
آقای کرزی در داووس گفت: عمل کردن به گفته‌های بریتانیایی‌ها و آمریکایی‌ها در هلمند، اشتباه بود و باعث از دست دادن کنترل بخش‌هایی از آن ولایت شد.

رئیس جمهور افغانستان، پیش از این اظهارات در یک سخنرانی در پارلمان کشورش، از لزوم حفظ استقلال سیاسی افغانستان سخن گفت و قبل از آن نیز بارها تاکید کرده بود که کشورهای خارجی، بهتر است به جای اعزام سرباز به افغانستان، نیروهای داخلی را در تامین امنیت و ثبات کشورشان و کنترل بر اوضاع تقویت کنند.

این اظهارات و اینگونه اقدامات دولتمردان افغانستان می‌تواند این نگاه خوشبینانه را تقویت کند که دولت این کشور، اکنون پس از شش سال می‌خواهد مشق خودکفایی سیاسی در پیش گیرد و به جامعه جهانی نشان دهد که قصد دارد از این پس، خودش برای خود تصمیم بگیرد و تسلیم محض نباشد.
در کنار این خوشبینی، نباید از نظر دور داشت که افغانستان، هنوز تا حد زیادی وابسته به حضور جامعه جهانی و کمک خارجی به ویژه مساعدت های غرب است و حتی بخشی از بودجه عادی دولت افغانستان و تمام بودجه عمرانی آن، از محل همین کمک ها تامین می‌شود.

افغانستان بهتر است گام‌های "خودکفایی سیاسی" را با دقت و ملاحظه بیشتری بردارد و همانگونه که آقای کرزی می‌گوید، ابتدا تلاش کند در عرصه‌هایی که توانایی دارد، وابستگی به کمک های خارجی را کم کند.
اعمال نظر در انتصاب نماینده ویژه سازمان ملل متحد در کابل، اخراج دیپلمات‌هایی که به قول دولت افغانستان خارج از حیطه اختیارات شان عمل کرده‌اند، انتقاد از عملکرد نیروهای خارجی در هلمند و تاکید بر نیرومند شدن نیروهای داخلی به جای تکیه بر حضور نظامی خارجی، گام‌های ارزشمندی در جهت رسیدن به هدف "خودکفایی سیاسی" مورد نظر آقای کرزی است، اما این گام‌ها، حساب شده و بدور از احساسات برداشته شود.

افغانستان جنگ‌زده، هم از دخالت خارجی تجربه تلخی دارد و هم از به فراموشی سپرده شدن توسط جامعه جهانی. بنابراین، باید تلاش کند به گونه‌ای گام بردارد که بار دیگر به اینگونه ورطه‌ها سقوط نکند.