«صحبت‌های آقای خاتمی، قابل دفاع و قابل تحسین است»

مریم محمدی

گفتگو با محمد هاشمی را از این‌جا بشنوید.

‌ ‌

روز سه‌شنبه، انجمن اسلامی دانشگاه تهران، به مناسبت روز ۱۶ آذر روز دانشجو مراسمی برگزار کرد. برای این مراسم از محمد خاتمی، رییس‌جمهور سابق، دعوت شده بود. آخرین حضور خاتمی در دانشگاه تهران سه سال پیش از این به همین مناسبت بود. در آن دیدار، آقای خاتمی با اعتراضات تند و بی‌سابقه دانشجویان مواجه شدند که به عدم تحقق وعده‌های ایشان معترض بودند.

اما استقبال روز سه‌شنبه دانشجویان از ایشان به گونه‌ای بود که به گفته رسانه‌های اصلاح‌طلبان، یادآور حمایت‌های دوم خرداد ۷۶ دانشجویان از ایشان بود. آیا جامعه دانشجویی ایران بار دیگر به حمایت از اصلاح‌طلبان برخاسته است؟ در این مورد با محمد هاشمی، دبیر تشکیلات دفتر تحکیم وحدت دانشگاه تهران، گفتگویی کردم:

محمد هاشمی، دبیر تشکیلات دفتر تحکیم وحدت

ببینید! آقای خاتمی، اگر چه انتقادات جدی ما نسبت به ایشان و دوران ریاست جمهوری ایشان داشتیم، ولی وجه شخصی و گرایش‌های فرهنگی دارند که همیشه قابل دفاع بوده است و این بار هم همین بود. شعارهایی که مطرح کردند، شعارهای رادیکال و آوانگاردی بوده است.

همیشه صحبت‌هایی که آقای خاتمی کرده، صحبت‌های قابل دفاع و قابل تحسین بوده است. انتقاداتی که ما داشتیم، این بود که ایشان شعارهایی که در آن مقطع داده بود، در دوران ریاست جمهوری‌شان مطرح نکرده بودند. این بار هم مثل گذشته، صحبت‌های آقای خاتمی به نظر من قابل دفاع و قابل تحسین است.

به این ترتیب شما به این جمع‌بندی رسیده‌اید که این بار هم شعار و حرف است و شما نمی‌توانید اعتماد کنید؟ یا این‌که فکر می‌کنید شرایط به نوعی تغییر کرده که این بار محاسبه جدیدی می‌کنید؟

نه! برای این‌که معتقدم زمانی که ایشان مسئولیت ریاست جمهوری بوده و دولت در اختیارش بوده و مجلس همراهی را با خود داشته، هیچ گاه ما دانشجویان نتوانستیم از حقوق خود دفاع کنیم و همیشه قربانی بودیم.

این بار که نه مجلس اصلاح‌طلبی هست و نه دولتی در اختیار آقای خاتمی، قطعاً امیدی به پیگیری‌های ایشان نمی‌توانیم داشته باشیم؛ کما این‌که ایشان در سخنرانی خود، اگر چه از دانشجویان دفاع کردند و به بازداشت آن‌ها اعتراض کردند، اما قولی برای پیگیری وضعیت آن‌ها هم ندادند.

به نظر می‌آید که حضور اصلاح‌طلبان، به ویژه چهره‌های شاخصی مثل آقای خاتمی، در برنامه اصلاح‌طلبان برای جلب حمایت اجتماعی صورت می‌گیرد؛ حضور ایشان در میان دانشجویان هم همین طور. آیا شما اساساً از این منظر به حضور ایشان نگاه می کنید؟

ما روزهای بسیار بهتری را هم تجربه کرده‌ایم. زمانی که دوم خرداد ۷۶ بود، آن شور و اشتیاق جمعیت، آن فشاری که جامعه می‌آورد و حمایت ۲۰ میلیونی که آقای خاتمی داشت، ما را به دستاوردهای مشخصی نرساند؛ حالا به هر دلیلی که می‌توان آن را تحلیل کرد و بحث جداگانه و مفصلی را می‌طلبد.

از این نظر الان هم امیدی به آقای خاتمی و اصلاح‌طلبان و دوستان و هم‌فکرانشان نیست، اگر چه شخصاً انسان‌های محترمی هستند با اندیشه‌های باز و عموماً آزاد؛ ولی در عمل یا به دلیل بسته بودن ساختار حاکمیت، یا ناتوانی این دوستان در پیگیری شعارهایشان، امیدی به پیگیری‌ها یا گشایشی از این طریق نداریم.

آن چیزی که بیشتر بر آن تأکید می‌کنیم، تأکید بر شکل‌گیری جامعه مدنی، ارتباط جنبش‌های اجتماعی، تشکیل نهادها و NGOهاست و فشاری که این‌ها از این نظر بر حاکمیت بیاورند و از این جایگاه، آن‌ها را به عقب‌نشینی مجبور کنند؛ والا پیگیری در داخل ساختار حاکمیت معتقدیم که جواب‌گو نخواهد بود.


آقای هاشمی! اگر شما معتقدید که پیگیری اصلاحات در داخل ساختار حاکمیت ممکن نخواهد بود، اولاً چرا انتظار دارید که آقای خاتمی و اصلاح‌طلبان این فشار را بیاورند؟ و در ثانی فکر می‌کنید که آن‌ها چه اهرمی برای اعمال این فشار دارند، جز احتمالاً پارلمان و دولت؟

این به گفتگوهای بیشتری نیاز دارد و با نزدیک شدن زمان انتخابات قطعاً این گفتگوها شکل می‌گیرد. (برای) حمایت دانشجویان از اصلاح‌طلبان، ما از آن‌ها چشم‌داشت‌هایی داریم؛ اگر آن‌ها بخواهند کار کنند و تجربه مثبت و خیلی خوبی در این زمینه نداریم. از این نظر به نظر من این بحث‌ها به گفتگوهای دوطرفه با اصلاح‌طلبان نیاز دارد. برنامه آن‌ها و این‌که آن‌ها چه تضمینی برای انجام برنامه‌هایشان دارند.

مهم‌ترین مشکل ما در دوران اصلاحات، شعارها نبود. این بود که شعارها اجرا نشد و هیچ تضمینی هم برای اجرایش نبود و الان هم فکر می‌کنم نیست. اصلاح‌طلبان اگر حمایت دانشجویان را می‌طلبند، باید شعارهایی داشته باشند و از همه مهم‌تر این‌که تضمینی برای اجرایی شدن شعارهایشان که معتقدم هنوز این نکته به نتیجه نرسیده و تا آن زمان هم نمی‌توان به حمایت دانشجویان امیدی داشت.

اما چگونگی برخورد شما با امر انتخابات، حضور و عدم حضورتان و کلاً مسائلی که به این حوزه مربوط می‌شود، جزو مباحث درونی تحکیم وحدت هست یا با گروه‌های دیگر و یا احتمالاً با گروه‌های اصلاح‌طلب هم گفتگوهایی دارید؟

ارتباط ما با اصلاح‌طلبان و گروه‌های اصلاح‌طلب هست؛ هنوز بحث‌های انتخاباتی آغاز نشده و قطعاً آغاز خواهد شد و من فکر می‌کنم ما آن‌جا مواضع خود را در قالب گفتگوها به تدریج اعلام می‌کنیم و من الان نمی‌توانم پیشاپیش هیچ موضعی در قبال انتخابات بگیرم.