گفت‌وگوی اينترنتی در دشت قپچاق

روشنا سورج

هفتم ژوئن نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، برای اولين بار از طريق گفت‌وگوی اينترنتی مستقيماً به پرسش‌های مردم کشور خود پاسخ گفته است. اين اقدام شايد علاوه بر آسيای ميانه در بسياری از ديگر بخش‌های جهان نيز بی‌سابقه باشد. رئيس‌جمهور قزاقستان پس از برگزاری گفت‌وگوی الکترونيکی به اعضای حکومت، وزيران، رؤسا، و استانداران دستور داده تا به پيروی از او، آنها نيز چنين گفت‌وگوهايی با مردم انجام دهند.

سی سؤالی که در اين گفت‌وگوی اينترنتی از آقای نظربايف پرسيده شد از طريق رأی‌گيری اينترنتی و بر اساس رأيی که شرکت‌کنندگان دادند، انتخاب شده بود. در آغاز حدود 5هزارو200 سؤال از تقریباً يکصدوهفتادهزار نفر مراجعه‌کننده به سايت اينترنتی دولت الکترونيکی قزاقستان فرستاده شده بود که از لحاظ محتوا به هشت بخش اقتصادی، اجتماعی، سیاست داخلی، سياست خارجی و امنيت، مديريت دولتی، مناطق کشور، سؤالات خصوصی، و ساير پرسش‌ها تقسيم شد. بيشترین سؤال‌ها را بخش اجتماعی دربرگرفته بود؛ برای نمونه، بيش از هزار نفر در مورد آموزش و پرورش و علوم سؤال کرده بودند.

از فهرست اين سؤال‌ها پيداست که قزاق‌ها کم‌ترين علاقه را به سياست خارجی و امنيت کشورشان اظهار کرده‌اند، چراکه تنها 9 نفر در مورد رياست دوره‌ای قزاقستان بر سازمان امنيت و همکاری اروپا که قرار است از سال 2009 آغاز شود پرسيده‌اند و 8 نفر نيز درباره‌ی سياست دولت قزاقستان در آسيای ميانه سؤال کرده‌اند.
سيصدوهفتاد سؤال خصوصی به رئيس‌جمهور قزاقستان داده شده که سن سؤال‌کنندگان به اصطلاح از هفت تا هفتاد ساله بوده و پرسش‌ها به دو زبان روسی و قزاقی پرسيده شده است. در برخی از سؤالات، پرزيدنت نظربايف "ائل بسی" خطاب شده که می‌توان آن را به فارسی، کشوردار يا سردار کشور ترجمه کرد. تلفظ قزاقی همان واژه‌ی ايل‌بيگی که از زبان ترکی به فارسی هم وارد شده و در متون تاريخی فارسی به چشم می‌خورد.

اما اين عنوان مورد انتقاد مخالفان پرزيدنت نظربايف قرار دارد، چراکه اين واژه را مرادف و معادل ترکمن‌باشی می‌دانند که برای صفرمراد نيازف، رهبر فقيد ترکمنستان، به کار می‌رفت. صفرمراد نيازف که اواخر سال گذشته‌ی ميلادی درگذشت، اولين رئيس‌جمهور در آسيای ميانه بود که خود را رئيس‌جمهور مادام‌العمر اعلام کرد. نورسلطان نظربايف نيز هرچند خود را رسماً رئيس‌جمهور مادام‌العمر اعلام نکرده اما با قانونی که ماه گذشته‌ی ميلادی از تصويب مجلس گذراند، عملاً اين امکان را برای خود فراهم آورد که تا پايان عمر در مقام رياست جمهوری باقی بماند.

بیشتر مردم قزاقستان نظربایف را به خاطر افزایش دادن حقوق‌هاشان و اقتصاد آزاد و تلاش‌هایش برای بهبود زندگی مردم و حفظ ثبات در سرزمین بزرگی که بیش از 180 قوم و نمایندگانی از ادیان مختلف دارد، دوست دارند. در همین حال، هرچند مردم از آزادی‌های اقتصادی، تجارتی و به ویژه اجتماعی زیادی در این کشور برخوردارند، اما پرزیدنت نظربایف توانسته فعالیت‌های سیاسی رقبای بالقوه‌اش را در داخل کشور به شیوه‌های گوناگون بازی‌های سیاسی محدود و آنها را از کشورخارج کند و هم‌زمان، به ارزیابی بسیاری از کارشناسان، خودکامه و دیکتاتورمعرفی نشود. در گفت‌وگوی اینترنتی وی، اکثرمردم اظهار رضایت از باقی ماندن آقای نظربایف در کرسی ریاست جمهوری کرده‌اند و او را به نقض قانون اساسی متهم نکرده‌اند.

نورسلطان نظربایف در پاسخ پرسش یک دانش‌آموز 16ساله از شهر چیم‌کنت، در جنوب قزاقستان، 3 چيز، یعنی بازسازی و پیشرفت کشور، ارتقاء سطح زندگی مردم، و بنیاد شهرآستانه، پایتخت جدید کشور در پهنای دشت قپچاق، را ازمهم‌ترین دست‌آوردهای خود و ملت قزاقستان طی 16سال استقلال ارزیابی کرده است.


نورسلطان نظربايف با جلب سرمايه‌گذاران خارجی به منابع غنی نفت و گاز و اورانيوم قزاقستان به پيشرفت‌های بی‌سابقه‌ی اقتصادی دست پيدا کرده است. قزاقستان که از لحاظ بزرگی يکی از ده کشور پهناور جهان به شمارمی‌رود و در کرانه‌های دريای خزر منابع فراوان نفت و گاز دارد طی 16سالی که استقلال خود را به دست آورده، عمده‌ترين شرکت‌های نفتی جهان را به کشف و استخراج نفت و گازجلب کرده است وهم‌اکنون کشورهای قدرتمند جهان برای دست‌یابی بیشتر بر این منابع تلاش دارند. هرچند همه‌ی پنج کشور کرانه‌های دریای خزر، ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان، و ترکمنستان کشورهای غنی از منابع انرژی در جهان به شمار می‌روند، اما سواحل این دریا در قلمرو قزاقستان، نفت‌خیزتر است و بیشترین منابع نفت و گاز را در حوزه‌ی خزر دارد.

در ماه مه گذشته رئیسان جمهور روسیه، ترکمنستان، و قزاقستان در شهر بندری ترکمن‌باشی (کراسناوادسک سابق) در ترکمنستان، در مورد احداث خطوط لوله‌ی گاز در کرانه‌های دریای خزر از ترکمنستان تا روسیه از طریق قزاقستان، توافق کردند که تسلط بیشترمسکو در بازار انرژی اروپا ارزیابی می‌شود. این توافق بی‌سابقه‌ی 3 کشور سرشار از منابع انرژی شوروی سابق و عملاً روسی‌زبان، اتحادیه‌ی اروپا و آمریکا را نگران کرده است، زیرا با آغاز بهره‌برداری از این خط گاز که لوله‌ی دریاخزری موسوم شده، عملاً امنیت انرژی اروپا در دست روسیه قرار خواهد گرفت.


آقای نظربايف با هم‌پيمانی با دخترش، دريغه نظربايوه، که عمده‌ترين رسانه‌های خبری قزاقستان را در اختيار دارد، توانسته بيشتر تشکيلات دولتی و غيردولتی در کشور را تحت کنترل قرار بدهد و خانواده‌اش را به قدرتمندترين خانواده در آسيای ميانه تبديل کند. اما هفته‌ی قبل همسر دريغه نظربايوه که راحت علی‌اف نام دارد و سفير قزاقستان در اتريش بود و 10درصد تجارت شکر(قند) در جهان را در اختيار دارد، به اتهام آدم‌ربايی و ارتکاب ساير جرائم سنگين تحت پيگرد قضائی قرار گرفت.

در گفت‌وگوی اينترنتی از پرزيدنت نظربايف درباره‌ی دامادش پرسيده شده و او در پاسخ گفته که پيگرد قضائی راحت علی‌اف بر اساس شکایات همسران مردان ربوده شده و دستور خود او صورت گرفته و برای استرداد راحت علی‌اف از اتريش به قزاقستان و بررسی و رسيدگی به اعمالش تلاش خواهد کرد.

سی پرسش منتخبی که طی دو ساعت گفت‌وگوی اينترنتی از آقای نظربايف پرسيده شد از قضايای دامادش گرفته تا اصلاحات سياسی، موقعيت اقتصادی، برنامه‌های انرژی، توليد اورانيوم و احداث نيروگاه اتمی را در بر می‌گرفت. قزاقستان کشوری سرشار از منابع اورانيوم است و قصد دارد در سال 2010 به عمده‌ترين صادرکننده‌ی اين عنصر راديواکتيو در جهان تبديل شود.

آقای نظربايف قول داده است که تا يک ماه آينده به همه‌ی پنج‌هزارودويست سؤالی که مردم مطرح کرده‌اند از طريق دو سايت اينترنتی، يعنی سامانه‌ی دولت الکترونيکی و سايت رياست جمهوری پاسخ خواهد داد.
به گفته‌ی کارشناسان، دولت قزاقستان در اين اواخر در سياست خارجی‌اش اولويت بيشتر را به روسيه و چين می‌دهد و اين جهت‌گيری عمل‌گرايانه پرزيدنت نظربايف، اتحاديه‌ی اروپا و آمريکا را نگران کرده است. برگزاری گفت‌وگوی اينترنتی در اين شرايط تا اندازه‌ای به حفظ موازنه‌ی مشی کنونی و مشی قبلی پرزيدنت نظربايف که هم شرق و هم غرب را مورد توجه داشت و در داخل کشور به مشی اوراسيايی مشهوراست، کمک می‌کند.