قرقیزستان: میانِ دو پایگاه و ایران

روشنا سروج

برنامه را از «اينجا» بشنويد.

در قرقيزستان تلاش برای اخراج پايگاه هوايی هانسی و نيروهای آمريکايی مستقر در فرودگاه بين‌المللی ماناس در حومه‌ی شهر بيشکک، پايتخت اين کشور، روز به روز افزايش پيدا می‌کند.

پایگاه نیروهای هوایی آمریکا در حومه‌ی بيشکک

در مجلس قرقيزستان اظهار نگرانی می‌کنند که امکان دارد آمريکا در جنگ احتمالی عليه ايران از پايگاهش در قرقيزستان استفاده کند.
عده‌ای ازاعضای مجلس گفته‌اند که پنتاگون با نقض توافق سال 2001 ميان بيشکک و واشنگتن در مورد ايجاد پايگاه هوايی برای مساعدت به ائتلاف بين‌المللی ضد تروريسم در افغانستان به هدف انجام حملات هوايی به ايران، موشک‌های زيادی را از آمريکا به پايگاه هانسی در بيشکک منتقل کرده است.

برخی از اعضای مجلس با نگرانی تأکيد می‌کنند که ايران گفته است که ضربه جوابی تهران به همان کشوری روان خواهد شد که آمريکا با استفاده از قلمرو و حريم هوايی آن، به قلمرو ايران موشک پرتاب می‌کند. در قرقيزستان تأکيد می‌شود که يک موشک ايران کفايت می‌کند تا قرقيزستان، کشور کوچک و کوهستانی منطقه، خسارت فراوانی متحمل شود.

اما آزادبک بشف که دراين باره با کارشناسان زيادی در قرقيزستان صحبت کرده است می‌گويد که کارشناسان استفاده‌ی پایگاه آمریکایی هانسی را در جنگ احتمالی علیه ایران کاملاً بعید می‌دانند. به عقیده‌ی آنها فاصله‌ی میان قرقیزستان و ایران بسیار دور است و از سوی دیگر قلمرو این دو کشور را ازبکستان، ترکمنستان، و افغانستان از هم جدا می‌کند و حتی اگر کابل به واشنگتن اجازه بدهد که از قلمروش به این هدف استفاده کند، به هیچ‌وجه تاشکند و عشق‌آباد قلمرو و حریم هوای خود را با هدف حمله به ایران در اختیار پنتاگون نخواهند گذاشت.

بر اساس آمار رسمی، فاصله‌ی ميان بيشکک و مشهد، نزديک‌ترين شهر اصلی ايران به منطقه‌ی آسيای ميانه، دست‌کم يک‌ونيم هزار کيلومتر است.

در همين حال وزارت امور خارجه قرقيزستان اخيراً با صدور بيانيه و ارائه‌ی آن به سفارت آمريکا در بيشکک اعلام کرده است که پنتاگون حق ندارد از پايگاهش در بيشکک به اهداف خارج از مبارزه عليه تروريسم استفاده کند. مقامات وزارت خارجه‌ی قرقيزستان تأکيد کرده‌اند که پايگاه آمريکايی بر اساس توافق سال 2001 ميان قرقيزستان و آمريکا بايد تنها برای مساعدت به ائتلاف بين‌المللی ضد تروريسم در افغانستان استفاده شود. وزارت خارجه گفته است که استفاده‌ی خارج از توافق را غيرممکن و نقض کامل توافق می‌داند. هرچند در اين بيانيه نامی از ايران برده نشده است اما اکثر رسانه‌های خبری در قرقيزستان و کشورهای منطقه و روسيه با چاپ و توضيح اين بيانيه مطالب زيادی در مورد جنگ روانی ميان ايران و آمريکا و امکان استفاده پايگاه هانسی آمريکا در جنگ احتمالی عليه ايران منتشر کرده‌اند.

برخی از کارشناسان معتقدند که آمريکا درصدد است قلمرو قرقيزستان را در جنگ احتمالی عليه ايران استفاده کند و بعد از اعمال ضربه جواب تهران به بيشکک، کشورهای هم‌پيمان قرقيزستان را نيز به جنگ عليه ايران بکشاند يا از راهی به اين رويارويی‌ها داخل بکند. قرقيزستان در چارچوب سازمان پيمان امنيت دسته‌جمعی 6 کشور شوروی سابق و سازمان همکاری‌های شانگهای توافق‌های مختلف دفاعی و امنيتی با روسيه، چين، قزاقستان، بلاروس، و کشورهای ديگر منطقه دارد. اما دکتر طاهر عبدالجبار، کارشناس در امور آسيای ميانه، می‌گويد که بعيد می‌داند که کشورهايی مانند روسيه و چين درگير قضيه شوند وعلیه ايران در جبهه آمريکا قرار بگيرند. به گفته آقای عبدالجبار، ایران در حال حاضر به عنوان ناظر در سازمان همکاری‌های شانگهای شرکت می‌کند و بعید نیست که در آینده به عضویت این سازمان پذیرفته شود.

در پایگاه هوايی آمريکايی‌ها در قرقيزستان بيش از هزار نظامی و چند فروند هواپيما و هليکوپتر نظامی و باربری آمريکا مستقرند. هرچند پايگاه اصلی نيروهای آمريکا در منطقه آسيای ميانه در شهرک خان‌آباد در جنوب ازبکستان مستقر بود اما پاييزسال 2005، تاشکند بعد از ايجاد تنش‌ها با واشنگتن اين نيروها را از قلمروش خارج کرد. تا کنون در ميان پنج کشورآسيای ميانه، تاجيکستان و ازبکستان به صورت رسمی اظهار کرده‌اند که عليه حمله‌ی آمريکا به ايران هستند.

قرقیزستان کشوری کوچک و کوهستانی است با جمعیت حدود 5 ميلیون نفر

قرقيزستان کشور ملقب به جزيره‌ی دموکراسی درآسيای ميانه طی دو سال اخير رياست جمهوری قورمان بگ باقی‌اف که در اثر پيروزی انقلاب رنگين سر قدرت آمده است به روسيه و چين، کشورهای قدرتمند همسايه بيش از پيش نزديک می‌شود. در این کشور در حالی که مسائل مربوط به ادامه‌ی حضور نيروهای آمريکا در قرقيزستان در سطوح مختلف مطرح می‌شود، خواستار توسعه‌ی پایگاه نيروهای روسيه در شهرک قند در شمال قرقيزستان شده‌اند.

کارشناسان اخراج نيروهای آمريکا از ازبکستان و کمرنگ شدن حضور اين نيروها در قرقيزستان را گسسته شدن حلقه‌ای قوی می‌دانند که آمريکا طی چند سال اخير با مستقر کردن نيروهايش با بهانه‌های مختلف در گرداگرد ايران ايجاد کرده است.