بدحجابی و نظرسنجی

منیره برادران

هفته‌ی گذشته، وقتی رییس جمهور اعلام کرد که ایران در زمره کشورهای تولیدکننده‌ی صنعتی سوخت هسته‌ای قرار گرفته، مردم هنوز از بهت ماجرای بازداشت پانزده ملوان انگیسی، و سپس آزادی همراه با جشن و روبوسی و هدیه‌های بدرقه‌ی آنها فارغ نشده بودند. این بار هم مردم نمی‌دانستند که آیا از این خبر باید خوشحال باشند یا غمگین؛ «کیک زرد هسته‌ای» را شوخی و دروغ ۱۳ تعبیر کنند، یا این‌که زردی کیک را نشان خطر بگیرند.

خبر دیگری آمد که این هم بوی جنگ داشت و نگاه ها را متوجه خود ساخت: دشمن همین جاست. دور وبر خودمان. نه، اصلا دشمن خود ما هستیم. دختران «بدحجاب» و جوانان «بدپوش»مان. تاریخ شروع این جنگ اول اردیبهشت اعلام شد و بنابر این، دو هفته زمان برای تدارک روانی حمله تدارک دیده شد. صحنه‌ی نبرد هم تهران بزرگ.

بعضی‌ها آهی از سر آسودگی کشیدند. این جنگ‌های کوچک از فکر کردن بیهوده به بمب و موشک معاف‌مان می‌کند. این دشمن نه موشک دارد، نه کلاهک هسته‌ای، نه هواپیمای جنگی. حالا چه اهمیتی دارد که جوانان را دستگیر کنند و بزنند. بگذار بخورند تا ادب آموزند و ارشاد شوند.
اما برای خیلی‌ها چنین نبود. با درد و نگرانی اندیشیدند که در این وضعیت دشوار بحرانی، آیا تشدید آزار زنان و جوانان، طفره رفتن بالایی‌ها از زیر بار مسئولیت نیست؟ شانه خالی کردن از مسئولیت در جنگ‌آفرینی؟

یورش بهاری به زنان و جوانان امر تازه‌ای نیست. پیشتر، وظیفه‌ی گشت‌های امر به معروف و نهی از منکر بود. از سه سال پیش، این رسالت مقدس به پلیس واگذار شده است. مژده دادند که امسال بر تعداد «گشت‌های ارشادی» افزوده خواهد شد، بدحجاب‌ها و بدپوش‌ها دستگیر خواهند شد. مأموران راهنمایی و رانندگی هم دیگر بیکار نخواهند ماند. آنها «می‌توانند در صورت مشاهده‌ی رانندگان بدحجاب در بزرگراه‌ها، خودروی آنها را متوقف کنند».

گاه می‌شنویم که: ای بابا! این که مسأله‌ی مهمی نیست. مردم ایران به این چیزها عادت کرده‌اند. یک موج بهاری‌ست و می‌گذرد.

عادت؟ شاید در مقایسه با عکس‌العمل یک جوان مثلا سوئدی از مشاهده‌ی چنین صحنه‌هایی، بتوان گفت که مردم در ایران، بس که این چیزها را دیده و تجربه کرده‌اند، دیگر از آن تعجب نمی‌کنند. اما زخم ناشی از تحقیر و بغض‌های فروخورده، هر بار که تکرار می‌شوند، درد و سوزشی تازه دارند و هرگز نمی‌توان به آنها عادت کرد.

کدام نظر سنجی؟
این بار مقامات پلیس، برای کم‌رنگ ساختن قبح یورش به زنان و جوانان، به «نظرسنجی علمی» دست زده است. سردار رادان، رییس پلیس تهران، نتیجه‌ی این نظرسنجی علمی را چنین اعلام کرد که «۸۶ در صد مردم خواهان برخورد با بدحجابی بوده و در این بین ۸۳ درصد معتقدند بدحجابی امنیت اخلاقی جامعه را به خطر انداخته است. ۹۳ درصد اظهار کرده‌اند که نیروی انتظامی می‌تواند به موضوع بدحجابی پایان دهد».

اگر این نظرسنجی اعتبار داشته باشد، پس این همه گشت پلیس برای آن ۷ درصد است؟ سوای این‌که واقعیت قابل مشاهده در جامعه، خلاف این نظرسنجی را نشان می‌دهد، سؤال اساسی این است که آیا می‌توان در مورد چنین مسایلی به نظرسنجی توسل جست؟ دیگران باید نظر دهند که ما چگونه بپوشیم؟

اگر منطق نظرسنجی در این حوزه قابل اتکا باشد، پس زنان محجبه در کشورهای غیراسلامی نباید مجاز به رعایت حجاب باشند. چرا که بیشتر مردم در آن کشورها (در مورد اروپا این را به قطعیت می‌توان گفت) حجاب را نوعی تهدید به فرهنگ خویش می‌دانند.

ولی آیا این با آزادی ادیان و فرهنگ تناسب دارد؟ ندارد. برای همین هم در این کشورها کسی به این گونه نظرسنجی‌ها فکر نمی‌کند؛ یا حداقل دولت‌ها آن را معیار تصمیم‌گیری قرار نمی‌دهند. آزادی پوشش حق فردی انسان‌هاست. نه دولت نه هیچ کس دیگری، مثلا پدر یا شوهر یا برادر، نمی‌توانند این حق را از زن بگیرند.

چرا سکوت؟
حجاب اجباری، محروم ساختن نیمی از جامعه است از یک حق بدیهی و پایه ای‌ست؛ و تنزل دادن آنهاست به یک سوژه‌ی جنسی. تجاوز به حق زنانی‌ست که میل و اعتقادی به حجاب ندارند. و به حق زنانی متعلق به اقلیت‌های مذهبی. حتا سلب آزادی از زنانی‌ست که می‌خواهند با انتخاب خود حجاب سرکنند. چرا که، در حقیقت، آنها با سرکردن حجاب کاری انجام نمی‌دهند جز اطاعت از فرمانی که از بالا برای‌شان تعیین شده است.

گرچه تحقیرها، صدمات روانی و اجتماعی و سیاسی ناشی از حجاب اجباری عمدتا متوجه زنان و دختران است، اما دامنه‌ی آن کل جامعه را در برمی‌گیرد. مجبور ساختن زنان به حجاب، محکی‌ست بر نقض آزادی در همه‌ی عرصه‌ها. گرچه در بیست و چند سال گذشته، عمدتا زنان و دختران جوان بودند که این مسأله را زیر سؤال بردند، و با شل کردن گره روسری‌ها و کوتاه کردن دامن مانتوها و غیره، دست به نافرمانی مدنی زدند و آزارها دیدند. اما نقد و مخالفت با حجاب اجباری فقط وظیفه‌ی زنان نیست. همه‌ی آزادی‌خواهان، مسلمانانی که اجبار در دین را امری خارج از دین می‌پندارند، مدافعان حقوق بشر و گروه‌های دیگر هم وظیفه دارند که نسبت به آن موضع خود را روشن کنند. حمله به جوانان و زنان در ملاء عام، هتک حرمت از جامعه است. آیا می‌توان در برابرش بی‌تفاوت ماند؟

نگوییم که حجاب مسأله‌ی مهم زنان نیست و موضوعی‌ست فرعی. به ویژه ناپسندیده است وقتی این را از زبان مردها می‌شنویم. بگوییم، و با صدای بلند هم بگوییم، که قانونِ (قانون نانوشته؟) حجاب اجباری باید تغییر یابد و تبصره‌ی ماده‌ی ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی («زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از دو تا ده ماه، یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی، محکوم می شوند») الغا شود.