"چهارشنبه سوری" ایرانی-آمریکایی و قعطنامه ضد جنگ

امید معماریان

نمایی از چهارشنبه سوری در برکلی

برگزاری مراسم چهارشنبه سوری درشهرهای مختلف اروپا و آمریکا، اگرچه اندک‌اندک به یک سنت تبدیل می‌شود، امسال درشهر برکلی کالیفرنیا از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار بود. سه‌شنبه، درست هنگامِ برگزاری مراسم چهارشنبه سوری، شورای شهر برکلی، به‌عنوان یکی از لیبرال‌ترین، تحصیل کرده‌ترین و پیشروترین شهرهای آمریکا، با انتشار قطعنامه ای در خصوص آزادی بیان، از نماینده‌ی خود، باربارا لی، خواست که از هیچ قطعنامه یا تصمیمی در باره‌ی جنگ با ایران حمایت نکند. در این قطعنامه ازنماینده‌ی کنگره خواسته شده است تا الحاقیه‌ای به درخواست بودجه‌ی ۹۳ میلیارد دلاری وزارت دفاع آمریکا اضافه کند مبنی بر این‌که از این بودجه برای حمله‌ی نظامی علیه ایران استفاده نشود.

شورای شهر در آمریکا قدرت‌مندترین نهاد شهری‌ست که در خصوص مناسبات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تصمیم می‌گیرد و اعمال نظر در هر آن‌چه مربوط به زندگی شهری‌ست، از آموزش گرفته تا آب وبرق و تلفن، در حدود اختیارات آن به شمار می‌رود.

باربارا لی، ازجمله معدود نمایندگانی‌ست که درسال ۲۰۰۳، هنگام رأی‌گیری در مورد جنگ با عراق، رأی منفی داد. به این ترتیب، این شهر اولین شهر آمریکاست که به‌صراحت از مخالفت خود با جنگ با ایران سخن می‌گوید. اهمیت نمادین این ماجرا از آنجا ناشی می‌شود که برکلی همواره به عنوان پیشگام چنین حرکت‌هایی، موجب حرکت‌های مشابهی درشهرهای دیگر شده است. چهارشنبه‌ی همین هفته، شورای شهر اورگان نیز قرار است قطعنامه‌ی مشابهی، در دوستی مردم ایران و آمریکا، و در مخالفت با تغییر جهتِ جنگ از عراق به‌سوی ایران صادر کند.

تام بیتس، شهردار برکلی، در حال ابلاغ پیام شورای شهر

ماجرا از آنجا آغاز شد که تام بیتس، شهردار، و ماکس اندرسون، ازاعضای شورای شهر برکلی، با حضور در میان تجمع نزدیک به دو هزار نفر ایرانی‌ای که ازبخش‌های مختلف کالیفرنیای شمالی، برای جشن چهارشنبه سوری، به شهر برکلی آمده بودند، به انتقاد ازسیاست‌های بوش در خصوص ایران پرداختند و گفتند از نمایندگان خود در کنگره خواسته‌اند که این شهر هیچ پولی برای جنگ ندهد.

آنها به مردم گفتند در کنار ایرانیان دیگری هستند که ضد جنگ‌اند. پیام تام بیتس، با استقبال ایرانیان، آمریکایی‌ها و دیگر افرادی روبه‌رو شد که ازسال ۲۰۰۰ به این سو، اندک‌اندک شرکت در برنامه‌ی «چهارشنبه سوری» ایرانی ـ آمریکایی‌ها را جزو برنامه‌های خود می‌گذارند. «فستیوال پرژن‌ها» نامی‌ست که برای خیلی ازساکنان غیر ایرانی این منطقه آشناست و همراه است با شادی، پریدن از روی آتش، موسیقی، غذای ایرانی و رقص. تکرار چنین مراسمی، که هرسال با حضور تعداد بیشتری از ایرانی ـ آمریکایی‌ها برگزار می‌شود، اندک‌اندک جای خود را در بین مناسبت‌هایی که اقلیت‌های دیگر برگزار می‌کنند باز می‌کند. مراسم چهارشنبه سوری ایرانیان مقیم شمال کالیفرنیا، از سال ۲۰۰۰ به این سو، توسط مرکز ایرانیان شهر برکلی، در یکی از خیابان‌های مرکزی شهر، و پس از اخذ مجوزهای لازم برگزار می‌شود.

چهارشنبه سوری ایرانی با موسیقی ملل مختلف

یک سنت، یک پیام، یک شهر

«پوشش رسانه‌های مثبت» برای جامعه‌ی ایرانیان، که طی سال‌های گذشته، همواره به دلایلی سیاسی، با برخی کلیشه‌های منفی تصویر شده است، یک «نیاز» به شمار می‌رود. با وجود این، امکان حضور رسانه‌ای که بتواند تصویر دقیق‌تری از ایران و فرهنگ ایرانی را ارائه کند، همواره به‌دشواری صورت می‌گیرد. اما «چهارشنبه سوری» امسال فرصتی فراهم آورد تا چنین ارتباطی برقرار شود.

شبکه‌ی دو تلویزیون محلی، ساعت ده شب، نزدیک به هشت دقیقه از مراسم چهارشنبه سوری ایرانی‌ها گزارش داد و روایتی از شادی و سرور ایرانی ـ –آمریکایی‌هایی که اندک‌اندک به استقبال نوروز هم می‌روند به نمایش گذاشت. نکته‌ی جالب آن‌که، در میان افرادِ شرکت‌کننده، هم سیاه‌پوست دیده می‌شد، هم بلوندهای آمریکایی، و هم آسیایی‌ها و مکزیکی‌ها. نکته‌ای که حکایت از ارتباط برقرار کردن این مراسم، با دیگر اقلیت‌ها و همچنین آمریکایی‌ها دارد.

اگر چه دراین بخش از کره خاکی، مناطقی وجود دارند که برای مثال گفته می‌شود نسبتِ تعداد افرادِ دارای تحصیلات دکترایش با تعدادجمعیت، جزو بالاترین‌ها درکشور به شمار می‌رود، و به برکت دانشگاهی با ۳۵۰۰۰ دانشجو، شهرتی جهانی دارد، و مردم معمولا با فرهنگ‌های دیگر کشورها کمابیش آشنایی دارند، اما نمی‌توان نادیده گرفت نامی که این روزها ازایران در رسانه‌هاست، با مسأله‌ی هسته‌ای، بمب، تروریسم و چیزهایی از این قبیل، گره خورده است. به همین جهت، برنامه‌ی شاد چند دقیقه‌ای، که گوشه‌ای از آداب و رسوم ایرانی‌ها را به تصویر می‌کشد، و دیگر افراد را نیز با خود همراه می‌کند، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد.

درحالی که جمعیت در خیابان دورانت، یکی ازخیابان‌های مرکزی شهر، به پایکوبی مشغول بودند شهردار برکلی، با گرفتن مرخصی‌ای نیم‌ساعته، شورای شهر را برای پیوستن به جمعیت ترک کرد. شورا در آن ساعت در حال برگزاری بود و به بررسی قطعنامه‌ای می‌پرداخت که از نماینده‌ی مردم درکنگره می‌خواهد از هیچ جنگی حمایت نکند.

برای مردمی که درلابه‌لای همه‌ی ماجراهای چهارشنبه سوری امسال، به حرف‌های شهردارگوش کردند، یک نکته بیشتر از هر چیز خودنمایی می‌کرد: «شهری که در آن زندگی می‌کنید، متوجه دغدغه‌ها و نگرانی‌هایتان است». یکی از حاضران در این گردهمایی گفت که وقتی شهردار این چنین در خصوص جماعت ایرانی با اشتیاق حرف می‌زند و با تشویق هم روبه‌رو می‌شود، از فردا که به رستوران و خرید می‌رود، می‌تواند تأثیر سخنانش را در نگاه دیگران ببیند. چنین سخن نمادینی، حتی اگر اغراق‌آمیز باشد، از یک واقعیت ظریف حکایت می‌کند و آن، توجه گروههای ایرانیِ خارج از کشور، به وارد شدن به جوامع مقصد، از زوایایی‌ست که عملا امکان جوشش و نزدیکی مناسبی فراهم می‌آورد.

نمادهایی که به فهم مشترک کمک می‌کنند

برگزار کنندگانِ مراسم چهارشنبه سوری، هر سال مجبورند برای بستن خیابان، صدا، ممنوعیت پارک در خیابان، تجمع و چیزهایی از این قبیل، مجوز بگیرند و هم‌چنین همسایگان را از یک هفته پیش در جریان جزییات برنامه بگذارند. این برگزارکنندگان می‌گویند موفق شده‌اند در سال‌های گذشته، در موقعیت‌هایی مانند توفان کاترینا، که یکی از تلخ‌ترین حوادث سال‌های اخیر در آمریکا به شمار می‌رود، کمک‌های قابل توجهی را جمع‌آوری کنند. از طرف دیگر، چندین بنیاد آمریکایی، در تماس با چنین مراسم و متأثر از ارتباط انسانی‌موجود در آن، بعد از زلزله‌ی بم، صدها صندلی چرخ‌دار را به ایران فرستادند، تا جاهایی از دو جامعه به هم گره بخورد و در سایه‌ی آن، انتظارات زیادی پرورش یابد و بارور شود.

آموزش سنت‌ها به نسل جدیدی که ایران را ندیده

ظرفیت‌های یک فرهنگ مهاجر

بدین ترتیب، مطمئنا هنگامی که شهردار یکی از لیبرال‌ترین شهرهای آمریکا در میان هزاران ایرانی‌ای قرار گرفت که توانسته بودند صدها آمریکایی و دیگر اقلیت‌ها را در کنار هم گرد آورند، نشان می‌داد چنین مجموعه‌ای که هویت و نمادهای فرهنگی خود را، هزاران مایل فراسوی اقیانوس هم حفظ می‌کند، و دیگران را شانه‌به‌شانه‌ی خود، به شادی فرا می‌خواند، آن‌قدر برای شهری که مسئولیت اداره‌اش را بر عهده دارد مهم است که دغدغه‌هایشان را گرامی بدارد. او بعد از این مراسم، به جلسه‌ی شورای شهر بازگشت تا در آنجا، به‌عنوان اولین شهر آمریکا، قطعنامه‌ای برضد تمایل به هرگونه جنگی علیه ایران تصویب کنند.
اگر از لایه‌های نمادین چنین رویدادی بگذریم (که خود از اهمیت بسزایی برخوردار است)، می‌توان گفت توجه به ظرفیت‌هایی که فرهنگ و سنن ایرانی می‌تواند درعرصه‌های مختلف ایجاد کند، هم ایفاگر نقش مهمی در نزدیکی جامعه‌ی مهاجر با جامعه‌ی میزبان است، و هم می‌تواند جامعه مادر را از مواهب یک جمعیت مسئولِ دور ازخانه بهره‌مندسازد.

دربستر فهم چنین ظرفیت‌هایی، هرگونه پیامی قابل رد و بدل شدن است. نوروز هم چنین ویژگی‌ای را با خود دارد. و همچنین دهها آداب و رسوم دیگر ایرانی، که وقتی درمتنی مناسب عرضه شوند، قابلیت جهانی شدن ـ حتی درمقیاس‌های بسیار کوچک ـ پیدا می‌کنند. ازین روست که به نظر می‌رسد درک و به‌کارگیری عناصری که می‌تواند به تسهیل ارتباط دو فرهنگ گوناگون منجر شود، و استفاده‌ی بهنگام از آنها، در ایجاد امکانات جدیدی برای جامعه‌ی مهاجر ایرانی، تأثیر بسزایی دارد. موضوعی که بسیاری از ایرانیان سراسر جهان به آن توجه دارند و به‌ظرافت از آن بهره می‌گیرند.

Keys: Chaharshanbeh souri Berkeley City Council Tom Bates