سلاوی ژيژک: تجاوز به ايران در محاکمه صدام ناديده گرفته شد

انکار واقعيت، اما يافتن حقيقت

نوشته: سلاوی ژيژک
مترجم: عبدي کلانتري

منبع: نيويورک تايمز، پنجم ژانويهء ۲۰۰۷

يکي از چهره هاي شاخص جنگ عراق در ميان مردم، بدون شک «محمد سعيد الصحاف» وزير ناکام اطلاعات عراق بود که در ابتداي تهاجم آمريکا، در کنفرانس هاي مطبوعاتي روزانه اش، بديهي ترين واقعيت ها را منکر مي شد و همان شعارهاي رسمي را مدام بر زبان مي آورد. حتا زماني که تانکهاي آمريکائي به چندصد قدمي دفتر خود او رسيده بودند، او بازهم مدعي بود تصاويري که از تلويزيون پخش مي شود و تانک هاي آمريکائي را در خيابانهاي بغداد نشان مي دهد، چيزي نيست مگر ترفندهاي بصري هاليوودي.

محمد سعيد الصحاف با اين نمايش ها که مثل کايکاتور از آنها اِغراق مي باريد، نکته اي را آشکار کرد، حقيقتي که در پشت گزارش هاي به ظاهر «معمولي» هميشه پوشيده است: او با انکار واقعيت، به نعل و به ميخ نزد و استدلال روشنفکرنمايانه اي هم ارائه نداد. فقط خيلي ساده همه چيز را انکار کرد. همين که راحت زير همه چيز مي زد، تازگي و طراوت رهائي بخشي داشت، انگار که ديگر لازم نباشد در توضيح نتايج ناخوشايند واقعيت، به توجيه بافي رو بياورد. راحت به شما مي گفت: «به چشم هاي خودتان اعتماد مي کنيد يا به حرف هاي من؟»

[توضيح مترجم: ژيژک از اشاره هاي سينمائي زياد استفاده مي کند. بياد بياوريد در فيلم کمدي برادران مارکس به نام «مسخره بازي» (مانکي بيزنس)، زن اغواگر در اتاق خواب اش به گراچو مارکس مي گويد: «من همين الآن با چشم هاي خودم ديدم که تو از اين در بيرون رفتي!» و گراچو مي گويد: «به کي اعتماد مي کني، چشمهاي خودت يا حرف من؟»]

گذشته از اين، محمد سعيد الصحاف هراز چندگاه حقيقتي غريب را برملا مي کرد ــ همان هنگام که به او مي گفتند آمريکائي ها الآن کنترل بخشي از بغداد را به دست گرفته اند، او برگشت و گفت: «کنترل هيچ چيز را به دست نگرفته اند؛ آنها حتا کنترل خودشان را هم نمي توانند به دست بگيرند!»

دقيقاً چه چيزي بود که آمريکائي ها کنترل اش را نداشتند؟ در سال ۱۹۷۹، خانم «جين کرپاتريک» [استاد دانشگاه و بعدها سفير دولت ريگان در سازمان ملل ـ م] در مقالهء [کلاسيک] اش به نام «ديکتاتوري و معيار دوگانه» که در نشريهء «کامنتري» به چاپ رسيد، ميان دو مفهوم «خودکامه» (اتوريتارين) و «تماميت گرا» (توتاليتارين) يا دو نوع رژيم خودکامه و رژيم تماميت خواه تمايز قائل شد. اين تمايز به خاطر توجيه سياست هاي ايالات متحده بود که از ديکتاتوري هاي راست گرا حمايت مي کرد اما با رژيم هاي کمونيستي خصومت مي ورزيد [استاندارد يا معيار دوگانهء آمريکا در سياست خارجي]. به زعم جين کرپاتريک، ديکتاتورهاي خودکامه، حاکماني بودند حسابگر و پراگماتيک که قدرت و ثروت براي شان مهم تر از ايدئولوژي بود، حتا زماني که در حرف، بلندپروازي مي کردند. در عوض، رهبران تماميت خواه يا توتاليتر، کساني بودند که از روي خشکه مذهبي با زير پا گذاشتن نفع شخصي، ايدئولوژي را مهم تر می شمردند و حاضر بودند همه چيز را در راه آرمان به خطر بيندازند.

نتيجه اي که جين کرپاتريک مي گرفت اين بود که مي شود با رهبران خودکامه وارد معامله شد زير آنها در برابر تهديدات مادي يا نظامي، رفتار معقولي در پيش مي گرفتند که پيش بيني پذير بود؛ در حاليکه رهبران تماميت خواه بسيار خطرناک تر بودند و مي بايست به طور قاطع آنها را سر جاي شان نشاند.

طعن قضيه در اين است که همين تمايز ميان دو نوع رژيم، موجز و فشرده اشتباهات آمريکا در اشغال عراق را بيان مي کند. صدام حسين يک ديکتاتور فاسد و خودکامه بود که فقط به حفظ قدرت و به مصلحت هدف هاي خشونت بار خود مي انديشيد (و از همين رو در سالهاي دههء ۱۹۸۰ ميلادي با ايالات متحده به همکاري پرداخت.)

مهم ترين دليل حاکي از ماهيت عرفي و سکولار رژيم او اين بود که در انتخابات ماه اکتبر ۲۰۰۲، انتخاباتي که در آن صدام حسين رأي صد در صد مردم را به دست آورد، يعني حتا بيشتر از آراء استاليني که معمولاً نود و نه مميز نود و پنج درصد بود ــ در آن انتخابات، ترانه اي که مدام در رسانه هاي دولتي براي کارزار انتخاباتي او پخش مي شد آهنگ «هميشه خاطرت را مي خواهم» از [خوانندهء زيباي سياهپوست] ويتني هيوستون بود.

[بنابراين، آمريکا مي توانست طبق همان تز جين کرپاتريک، با هزينهء کمتر صدام را دستاموز خودش بکند، به جاي آنکه به مصاف با او برخيزد و با اين کار باعث قدرت گرفتن بيشتر رژيم هاي تماميت خواه و نامنعطف در منطقه گردد.]

يکي از برايندهاي تهاجم آمريکا اين است که در عراق به ايجاد يک مجموعهء سياسي ـ ايدئولوژيک «بنيادگرا»، که به مراتب سازش ناپذيرتر از صدام است، کمک کرد. اين عمل باعث شد نيروهاي سياسيِ طرفدار ايران دست بالا را بگيرند و به تعبيري، تهاجم آمريکا عراق را دو دستي تقديم ايران کرد. مجسم کنيد اگر قرار مي شد پريزيدنت جورج بوش را در يک دادگاه نظامي استاليني به محاکمه بکشند، بدون درنگ اتهام «جاسوس ايران» را به او مي چسباندند. به اين تعبير، بالاگرفتن خشونت بار سياست هاي اخير جورج بوش را نمي توان استفاده از قدرت دانست بلکه بايد آنرا ناشي از بروز ترس تعبير کرد.

آن داستان قديمي را بياد بياوريد که کارگري در يک کارخانه مورد شک قرار مي گيرد که جنس مي دزدد. هرغروب به هنگام ترک کار، چرخ دستي او را خوب بازرسي مي کنند و هربار هم چيزي پيدا نمي کنند. تا بالاخره حساب کار دست شان مي آيد که جنس دزدي، همان چرخ هاي دستي است.

همين ترفند را امروز از سوي کساني شاهد هستيم که مدام ادعا مي کنند «اما دنيا بدون صدام جاي امن تري است.» آنها که اين جمله را به زبان مي آورند فراموش مي کنند که برايندهاي تهاجم نظامي عليه صدام را هم در محاسبه شان وارد کنند. درست، دنيا بدون صدام جاي بهتري است، ولي اگر تأثيرات ايدئولوژيک و سياسي عزيمت صدام را هم حساب کنيم، باز دنيا جاي بهتري شده است؟

ايالات متحده در نقش پليس دنيا! خوب، چه بدي دارد؟ وضعيت بعد از دوران جنگ سرد مي طلبد که يک قدرت جهاني جاهاي خالي را پرکند. اما مشکل جاي ديگري است: يادتان باشد پنداشت عمومي اين بود که ايالات متحده همان نقش امپراتوري روم [در عهد باستان] را بايد بازي کند. مشکل آمريکا امروز اين نيست که تبديل به يک امپراتوري جهاني شده؛ برعکس، مشکل اين است که به چنين امپراتوري اي تبديل نشده است. يعني، در عين تظاهر به اينکه يک امپراتوري است، در عمل مثل يک دولت ملّي رفتار مي کند و بي پروا منافع خاص خودش را پي مي گيرد. گوئي راهنماي سياست هاي اخير آمريکا، شکل معکوس شعاري است که طرفداران حفظ محيط زيست مي دهند. به جاي آنکه مثل اکولوژيست ها جهاني بينديشد و محلی عمل کند، آمريکا جهاني عمل مي کند اما محلي مي انديشد.

پس از واقعهء يازدهم سپتامبر، ايالات متحده اين فرصت را داشت که دريابد در چگونه جهاني مي خواهد مشارکت داشته باشد. آمريکا مي توانست از آن فرصت بهره بگيرد اما در عوض دوباره به همان تعهدات سنّتي ايدئولوژيک خودش رجعت کرد. به جاي احساس مسؤوليت و تعهد در قبال مناطق محروم جهان، خودش شروع به شهيدنمائي کرد!

نويسندهء بريتانيائي، تيموتي گارتون اَش، دربارهء دادگاه لاهه ادعا کرده است که: «از اين پس، ديگر نه پيشوا [هيتلر] و نه رهبر [موسوليني]، نه پينوشه، ايدي امين، يا پول پوت، هيچکدام به اين گمان نمي افتد که مي توان پشت ديوار قصر «حق خود مختاري»، از دسترس قوانين بين المللي مصون ماند.»

بايد در ميان اين اسامي ببينيم جاي چه کسي خالي است. فهرستي که علاوه بر جفت کردن کليشه اي هيتلر و موسوليني، نام سه ديکتاتور جهان سومي را هم دارد. چرا حتا يک نام [از ميان سياستمداران] کشورهاي ابرقدرت در اينجا نيامده، کساني که ممکن است [به خاطر کارنامهء اعمال شان] خواب راحت نداشته باشند؟

يا نزديک تر به فهرست اسامي ذکر شده، چرا صحبتي از اين نشد که صدام حسين يا مانوئل نوريگا را [رهبر نظامي پاناما، که با تهاجم نظامي کابينهء جورج بوش پدر، در سال ۱۹۸۹ دولت اش سرنگون شد و خود او را با خفّت به آمريکا آوردند و به زندان انداختند] به دادگاه لاهه تحويل دهند؟ چرا تنها دادگاهي که عليه مانوئل نوريگا تشکيل شد به جرم قاچاق مواد مخدر بود، نه اينکه در مقام يک ديکتاتور به پايمال کردن وحشيانهء حقوق مردم اش دست زده بود؟ آيا براي اين نبود که در صورت اخير، او مي توانست ارتباط اش را با سازمان امنيتي «سيا» برملا کند؟

به همين صورت رژيم صدام چيزي مگر يک دولت وحشتناک خودکامه نبود که به جنايات زيادي دست زد. بسياري از اين جنايات عليه خود مردم عراق بود. با اينهمه، بايد بر اين حقيقت عجيب و کليدي تأمل کنيم که نمايندگان ايالات متحده و دادستان هاي عراقي، به هنگام برشمردن جنايات صدام، به طور سيستماتيک بزرگ ترين جنايت او را، که صِرف مصيبت انساني و نقض عدالت بين المللي در آن از همه بيشتر بود، يعني تجاوز به خاک ايران را، ناديده گرفتند. چرا؟ به اين دليل که ايالات متحده و اکثر دولت هاي خارجي به طور فعال حامي تجاوزگري عراق بودند.

و حالا ايالات متحده با شيوه هاي ديگر همين بزرگ ترين جنايت صدام حسين را ادامه مي دهد، يعني تلاش بي وقفه براي سرنگوني دولت ايران. اين بهائي است که تو [آمريکا] بايد بپردازي وقتي که نبرد عليه دشمنان ات تبديل مي شود به نبرد عليه اشباح شروري که در صندوقخانهء خود تو پنهان اند: حتا کنترل خودت را هم نمي تواني در دست بگيري.

-----------------------------
سلاوي ژيژک، فيلسوف مارکسيستِ پرآوازهء اروپائي، مدير «انستيتوي بِربِک در علوم انساني» است. تازه ترين کتاب او «پارالاکس ويو» (نگاه از منظر متحرک) نام دارد.

-----------------------------