نکاتی درباره انتخابات کنگره در آمریکا

سعید شروینی

سه‌شنبه پیش‌رو (۷ نوامبر یا ۱۶ آبان) در آمریکا انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره برگزار می‌شود. این انتخابات از جهاتی اهمیت و حساسیتی کم سابقه پیدا کرده و در سطح بین‌المللی نیز به آن توجه خاصی می‌شود. در زیر در غالب پرسش و پاسخ برخی از جنبه‌های این انتخابات مورد اشاره و بررسی قرار می‌گیرد.

روز ۷ نوامبر مردم آمريکا برای چه به پای صندوق‌های رای می‌روند؟

اين روز ، روز انتخابات نمايندگان دو مجلس کنگره است. به عبارت ديگر، در روز ۷ نوامبر همه ۴۳۵ کرسی مجلس نمايندگان (شورا) و يک سوم از ۱۰۰ کرسی مجلس سنا به رای گذاشته می‌شوند. از آنجايی که اين انتخابات در ميانه دوره رياست‌جمهوری برگزار می‌شود معمولا به آن انتخابات ميان‌دوره‌ای می‌گويند. از سال ۱۹۹۴، يعنی در نيمه دوره اول رياست جمهوری کلينتون، اکثريت هر دو مجلس در دست حزب جمهوريخواه بوده است. جرج بوش که اينک رياست جمهوری آمريکا را در دست دارد از همين حزب است.

جمهوريخواهان در حال حاضر در مجلس نمايندگان صاحب ۲۳۰ کرسی‌ هستند. ۲۰۱ کرسی هم در دست دمکرات‌هاست. بنابراین دستيابی دمکرات‌ها به اکثريت کرسی‌های مجلس نمايندگان در انتخابات پيش رو زمانی واقعيت می‌يابد که دست‌کم ۱۶ کرسی را از دست جمهوريخواهان خارج کنند.

از يکصد کرسی مجلس سنا، جمهوريخواهان با در اختيار داشتن ۵۵ کرسی در برابر ۴۴ کرسی، اکثريت را در مقابل دموکرات‌ها دارند. يک کرسی به گروه‌های مستقل تعلق دارد.

در انتخابات دوره‌ای پيش رو، برای ۳۳ کرسی مجلس سنا رای‌گيری می‌شود که ۱۵ کرسی آن در مجلس فعلی به حزب جمهوريخواه، ۱۷ کرسی به حزب دموکرات و يک کرسی نيز به گروه‌های مستقل تعلق دارد. از اين رو دمکرات‌ها برای کسب اکثريت در اين مجلس علاوه بر حفظ ۱۵ کرسی خود بايد ۶ کرسی ديگر را نيز از دست جمهوريخواهان در‌ آورند.

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که پيروزی دمکرات‌ها در مجلس نمايندگان امر نامحتملی نيست، اما در مورد توان آنها برای کسب اکثريت در سنا کماکان شک و ترديدهايی وجود دارد.

روز ۷ نوامبر به غير از انتخابات کنگره چه انتخابات يا رای‌گيری‌های ديگری در آمريکا جريان خواهد داشت؟

در اين روز در ۳۶ ايالت از ۵۰ ايالت آمريکا انتخابات برای گزينش فرماندار برگزار می‌شود. علاوه بر اين، همه‌پرسی‌های متعددی در ايالات مختلف صورت می‌گيرد که موضوع آنها مسائل گوناگونی همچون ممنوعيت قانونی همجنس‌گرايی، سقط جنين، شبيه‌سازی جنين و اعمال دوباره مجازات اعدام است. طرح اين موضوعات در انتخابات ۲۰۰۴ توانست رای قابل اعتنايی را از سوی مسيحيان محافظه‌کار و راستگرا نصيب حزب جمهوريخواه جرج بوش کند. اما با عمده شدن موضوعات ديگری مثل جنگ عراق و هم افتضاحات جنسی و سکسی برخی از نمايندگان جمهوريخواه به نظر می‌رسد که اين بار برای شمار قابل ملاحظه‌ای از مسيحيان راست‌کيش رغبت و انگيزه‌ای برای حضور در پای صندوق‌های رای باقی نگذاشته باشد.
امکان سرمايه‌گذاری بيشتر در زمينه انرژی‌های تجديدپذير از ديگر موضوعات همه‌پرسی است.

موضوعات عمده انتخاباتی کدامند؟

از جنگ ويتنام تا کنون اين اولين بار است که دوباره سياست خارجی (جنگ عراق) به يکی از موضوعات اصلی انتخابات پارلمانی آمريکا بدل شده است. در حالی که جمهوريخواهان در انتخابات گذشته با اتکاء به مسائلی مانند مبارزه با تروريسم و معرفی‌کردن جنگ عراق به عنوان جزیی از اين مبارزه توانستند نگرانی و دغدغه‌های امنيتی بخش بزرگی از مردم را به رأی نقد برای خود تبديل کنند، در اين دوره اما وخيم شدن اوضاع عراق برای نامزدان حزب رييس‌جمهوری به چنان نقطه ضعفی بدل شده که در تبليغات خود از اشاره به آن اکراه دارند يا حداکثر از انعطاف در تاکتيک‌ها و انتقال سريع‌تر قدرت به خود عراقی‌ها سخن می‌گويند. در عوض، دمکرات‌ها فرصت را برای تمرکز بر اين موضوع مغتنم شمرده‌اند و بی‌ آن که وحدت نظر و برنامه مشخصی برای برون‌رفت از بحران در ميانشان وجود داشته باشد حملات تبليغاتی سختی را عليه جرج بوش و سياست‌های ناکام او در خاورميانه دنبال می‌کنند. اعلام توافق اخير با کره شمالی بر سر آغاز دوباره مذاکرات هم به نظر نمی‌رسد که برای بوش و حزب او چندان تغيير فاحشی در نظر رای‌دهندگان ايجاد کرده باشد.

فارغ از تمرکز بر ناکامی دولت بوش درعراق، دمکر‌ات‌ها با شعار کلی "يک سمت‌گيری نوين برای آمريکا" به ميدان آماده‌اند. افزايش حداقل دستمزد، حذف معافيت‌های مالياتی‌ که دولت بوش برای کنسرن‌های نفتی و بخشی ديگر از صاحبان سرمايه تصويب کرده است، بهينه‌سازی سيستم آموزشی و بيمه‌های درمانی، تامين امنيت بيشتر برای بندرها و فرودگاه‌های آمريکا و حذف برخی از مواد محدود کننده حقوق مدنی در قانون ضدتروريستی موسوم به "پاتريوت اکت" از جمله نکات اصلی برنامه انتخاباتی دموکرات‌ها را تشکيل می‌دهند. اين قانون را جرج بوش توانست در سال‌های اخير با اتکاء به اکثريت جمهوريخواهان در دو مجلس به تصويب برساند.

در همين حال،‌ جمهوريخواهان علاوه بر تمرکز بر مسائل اخلاقی مربوط به خانواده و روابط جنسيت‌ها، صلاحيت و کارآيی در مبارزه با تروريسم، پايين‌نگهداشتن سطح ماليات‌ها، نوع برخورد با مهاجرت‌های غيرقانونی و ... را هم به موضوعات انتخاباتی خود بدل کرده‌اند.

در مجموع گفته می‌شود که شانس برتر دمکرات‌ها بيش از آن که به گزينه‌ها و برنامه اثباتی آنها مربوط باشد به وضعيت نامساعد حزب جمهوريخواه و دولت بوش برمی‌گردد.

زنان در انتخابات ۷ نوامبر چه نقشی دارند؟

در مجموع ظرف سال‌های گذشته حضور کسانی همچون مادلين آلبرايت، هيلاری کلينتون و کاندوليزا رايس در صحنه سياسی آمريکا هر چند که تحولی اساسی در روند و جهت‌گيری‌ها را دامن نزده است اما دست‌کم مشارکت زنان در عمده‌ترين ارگان‌های تصميم‌گيری را تا حد زيادی عادی تر کرده است.

در انتخابات پيش رو به نظر می‌رسد که زنان در کسب کرسی‌های مجلس نمايندگان سهم چشمگيری داشته باشند و رکورد موفقيت سال ۱۹۹۲(سال انتخاب کلينتون به رياست جمهوری) که به "سال زنان آمريکا" معروف شد شکسته شود. در حال حاضر ۸۱ کرسی کنگره (۱۵ درصد) در اختيار زنان است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که اين رقم در انتخابات ۷ نوامبر به ۹۰ کرسی خواهد رسيد.

دو نامزدی که برايشان شانس خوبی پيش‌بينی می‌شود يکی خانم "تامی دوک ورث" است که در جنگ عراق دو پای خود را از دست داده است و ديگری خانم "کلين روالی" کارمند "اف بی آی" ( سازمان امنيت داخلی آمريکا) است که در در دادگاه مربوط به ۱۱ سپتامبر به عنوان شاهد حضور يافت و دولت بوش را به تسامح و تعلل در پيشگيری از اين واقعه متهم کرد. هر دوی اين کانديداها از حزب دمکرات هستند.

با اين همه در مسئله مربوط به مشارکت زنان در نمايندگی و تصميم‌گيرهای سياسی، ايالات متحده جزء برترين‌ها نيست و در اين زمينه مقام شصت و هشتم را در ميان کشورهای جهان دارد.

رفتار و رويکرد محافل علمی آمريکا در قبال اين انتخابات چگونه است؟

در مجموع جامعه علمی آمريکا از رويکرد ايدئولوژيک و گزينشی دولت بوش به تلاش‌ها و تحقيقات علمی خشنود نيست. نامه‌ای که سال ۲۰۰۴ به امضای ۶۰ پژوهشگر و استاد برجسته آمريکا رسيد و اينک ۱۰ هزار دانشمند و محقق ديگر نيز آن را امضاء کرده‌اند نمونه بارزی از اين ناخشنودی است. در اين نامه گفته می‌شود که نگاه رسمی به مسائلی همچون تئوری پيدايش حيات، تحقيق بر روی سلول‌های بينادی جنين و نيز علل گرم شدن هوا عملا به تابعی از رويکردها و مصالح سياسی و ايدئولوژيک دولت بوش بدل شده است. به عقيده اين دانشمندان سابقه نداشته است که دولتی اين گونه بودجه تحقيقاتی کشور را به سوی امور تسليحاتی و امنيتی سوق دهد يا از مشاوره با موسسات و دانشمندانی که تحقيقاتشان به نتايجی متفاوت از نظرات و آراء رسمی رسيده سرباز زند. در اين زمينه از جمله به گرم شدن هوا اشاره می‌شود که نتايج پژوهش‌های موسسات علمی معتبر آمريکا که به نقش فاحش پخش و نشر دی اکسيدکربن در اين زمينه اشاره دارند مورد بی‌اعتنايی واقع می‌شود، چون دولت بوش در صورت قبول نتايج چنين تحقيقاتی نمی‌تواند کماکان به مخالفت خود با پيمان کيوتو ادامه دهد و به لزوم در پيش‌گرفتن سياستی متقاوت در زمينه توليد و مصرف انرژی همچنان کم‌اعتنا بماند.

نگاه تسامح‌آميز دولت بوش به تئوری پيدايش حيات نيز سبب شده که در بسياری از ايالات آمريکا مسيحيان بنيادگرا بتوانند در کنار آموزش تئوری تکامل، نظريه مذهبی مبتنی بر وجود يک "طراحی هوشمند" در امر خلقت را هم در برنامه آموزشی مدارس وارد کنند.

دانشگاه‌ها و موسسات تحقيقاتی آمريکا همچنين از اين بابت گله‌مندند که سخت‌گيری‌های امنيتی دولت بوش در زمينه صدور رواديد عملا در سفر محققان و استعدادهای ساير کشورها به ايالت متحده اختلال به وجود آورده و آمريکا در اين سال‌ها در جذب چنين نيروهايی با مشکلات معينی روبه‌رو بوده است.

پيروزی احتمالی دمکرات‌ها چه تاثيری بر سياست‌های داخلی و خارجی آمريکا خواهد داشت؟

جهت‌گيری‌های سياسی داخلی و خارجی ايالات متحده برآيند سه کانون اصلی قدرت، يعنی کاخ سفيد، مجلس سنا و مجلس نمايندگان است. ظرف ۶ سال گذشته دولت بوش با در دست داشتن اکثريت در هر دو مجلس در پيشبرد سياست‌های خود با مشکل چندانی روبه‌رو نبوده است. دست به دست شدن قدرت در درون سنا و مجلس نمايندگان اما تا حدودی اين معادله را مختل می‌کند. به عبارت ديگر دموکرات‌ها می‌توانند در دو سال باقي‌مانده از دوران زمامداری بوش، در مسائلی مانند چگونگی ادامه جنگ در عراق، بهبود سيستم بهداشتی و نظام آموزشی،‌ اولويت‌های بودجه و ... دولت را اينجا و آنجا به عقب‌نشينی‌ها و سازش‌های بيشتری وادارند و با ايجاد کميسيون‌های ويژه،‌ کار آن را بيشتر تحت کنترل و نظارت قرار دهند.

در مورد مسئله مهم عراق، شايد دموکرات‌ها حداقل اين توافق در درون خودشان وجود داشته باشد که دولت بوش را به رايزنی ، همکاری و مشارکت بيشتر با ساير کشورها و تهيه يک جدول زمان‌بندی شده برای خروج از اين کشور زير فشار بيشتری قرار دهند.

از سوی ديگر، به نظرمی‌رسد که با پيروزی احتمالی دمکرات‌ها، در زمينه پيشبرد طرح‌های تاحدودی مسکوت مانده دولت جرج بوش برای خاورميانه هم ابهامات و انتقادات بيشتری بروز کند.

پيروزی دموکرات‌ها سياست کاخ سفيد در قبال ايران را تا چه حد متفاوت خواهد کرد؟

بسان مسئله عراق، در مورد ايران هم دموکرات‌ها نظر يک‌دستی در ميانشان وجود ندارد. ولی به نظر می‌رسد که در اين زمينه نيز هواداران مذاکره و اقدام در چهارچوب بين‌المللی بيشتر قوی باشند تا کسانی که از کاربرد قهر حمايت می‌کنند.
در امر اقدامات بزرگ نظامی، دولت‌های ايالات متحده نيازمند رای مثبت دو مجلس هستند. از اين رو پيروزی دمکرات‌ها در انتخابات ۷ نوامبر شايد کاربرد قوای نظامی در قبال بحران هسته‌ای ايران را کاملا منتفی نکند،‌ ولی دست‌کم از احتمال آن می‌کاهد.

هزينه انتخابات ۷ نوامبر چقدر است؟

پيش‌بينی می‌شود که اين دوره انتخابات ميان‌دوره‌ای با هزينه بی‌سابقه‌ای معادل دو ميليارد و ۶۰۰ ميليون دلار توأم باشد. در مجموع به لحاظ لابی‌های قدرتمند مالی، حزب جمهوريخواه در وضعيت بسيار بهتری قرار دارد، هرچند که با بهبود فزاينده وضع دمکرات‌ها در نظرسنجی‌ها شماری از محافل مالی و صاحبات صنايع که تا کنون برای پيروزی جمهوريخواهان هزينه می‌کرده‌اند به سوی دمکرات‌ها و حمايت از آنها متمايل شده‌اند.

تعدادی از حاميان قدر و متمول حزب دمکرات مانند جرج سوروس با اين باور که انتخابات رياست جمهوری سال ۲۰۰۸ کمتر از انتخابات ۷ نوامبر است زياد برای اين انتخابات دست و دلبازی نشان نداده‌اند.

در دموکراسی‌های موجود، کمک مالی و رسانه‌ای صاحبان سرمايه و قدرت برای پيروزی نامزدها و تضمين جهت‌گيری مطلوب آنها در تصويب لوايح و قوانين امر نادری نيست، اما ايالات متحده به اين لحاظ يکی از نمونه‌های بارز و مثال‌زدنی است. اين که در اين کشور قدرت در اکثر سطوح ميان دو حزب اصلی تقسيم شده و اين دايره بسته کمتر امکان گشوده‌شدن و پذيرش اعضای جديد را دارد٬ تا حدودی به همين علت است.
گرچه بر بستر وجود دمکراسی، بحث‌های مختلفی در ايالات متحده دراين‌باره، يعنی درباره حد مجاز لابی‌گری درگرفته،‌ اما هنوز تغيير محسوسی در اين زمينه به وجود نيامده است.