تاٰثیر آزمايش هسته‌ای کره شمالی بر بحران ايران

حسین علوی

آزمايش هسته‌ای کره شمالی که مورد تأييد مقامات اين کشور قرار گرفته و لرزه‌نگارهای چند کشور نيز ميزان قدرت تخريبی آن را ثبت کرده‌اند، واکنش اعتراض‌آميز بين المللی وسيعی را درپی داشته است.

هفته پيش يعنی روز سوم اکتبر زمانی که دولت کره شمالی قصد آزمايش هسته‌ای خود را اعلام کرد، شايد افکار عمومی جهان کمتر باور داشت که اين تهديد ظرف کمتر از يک هفته صورت عمل به خود بگيرد. به همين دليل بود که هم از جانب کره جنوبی و هم ايالات متحده آمريکا با وجود حساسيت شديد به اين مسئله، در مجموع به توصيه‌های احتياط آميز و بازدارنده بسنده شد. اما اکنون کره شمالی با جبهه‌ای از حملات سياسی و پيام‌های محکوم کننده روبه‌رو است و برخی دولت‌ها ضرورت تصميم‌گيری فوری و حاد شورای امنيت را مطرح می‌کنند. اين شورا در اولين نشست اضطراری خود ضمن ابراز نگرانی شديد، اقدام کره را موجب تشديد تنش در منطقه ارزيابی کرد و کوفی عنان دبير کل سازمان ملل آن را نقض مقررات بين المللی دانست.

از سوی ديگر کره جنوبی نيروهای مسلح خود را به حال آماده‌باش درآورده، و دولت‌های آمريکا، بريتانيا، ژاپن و استراليا اين آزمايش را اقدامی به شدت تحريک‌آميز دانسته و محکوم کرده‌اند.

دولت‌های چين و روسيه نيز که به عنوان حاميان سنتی کره شمالی شناخته می‌شوند و واکنشی محتاطانه‌تر از آن‌ها انتظار می‌رفت، با اين آزمايش قاطعانه مخالفت کرده و آن را در تضاد با امنيت و خواست جامعه جهانی دانسته‌اند.

جامعه بين المللی پيش از اين نيز يک بار ديگر در اوائل ماه ژوئيه يعنی سه ماه پيش که کره شمالی دست به چند آزمايش موشکی زد، واکنش‌های تندی نسبت به سياست هسته‌ای اين کشور نشان داد. اما کره شمالی بدون توجه به اين واکنش‌ها برنامه‌های هسته‌ای خود را دنبال کرد.

اگرچه آغاز فعاليت‌های هسته‌ای کره شمالی به دهه ۱۹۸۰ باز می‌گردد، اما برخی آگاهان برآنند که از بعد از فروپاشی اتحاد شوروی يعنی از اوائل دهه ۱۹۹۰ اين فعاليت‌ها به طور جدی در جهت ساخت سلاح هسته‌ای به عنوان پشتوانه امنيت خارجی در دستور کار اين کشور قرار گرفت. شايد به همين منظور بود که کره شمالی در سال ۱۹۹۳ با بازديد آژانس بين المللی از مراکز هسته‌ای خود مخالفت کرد و به دنبال آن از پيمان منع گسترش سلاح‌های هسته ای نيز خارج شد.

پس از آن کره شمالی همواره فعاليت‌های هسته ای خود را اقدامی در جهت دفاع از خود معرفی کرده و خواستار مذاکره دوجانبه با ايالات متحده امريکا با هدف امضای پيمانی در جهت تضمين امنيت اين کشور بوده است. در سال ۱۹۹۴ اگرچه موافقتنامه‌ای بين آمريکا و کره شمالی بر سر تعليق فعاليت‌های هسته‌ای اين کشور در ازای دريافت نفت و کمک های ديگر به امضا رسيد، اما به دليل عدم اجرای مفاد آن توسط کره، اين پيمان در سال ۲۰۰۲ متوقف شد.

آخرين تلاش بين المللی برای مهار فعاليت های هسته ای کره جنوبی، جلب توافق اين کشور به شرکت در مذاکرات شش جانبه با حضور آمريکا، کره جنوبی، روسيه، چين و ژاپن طی سال گذشته بود که پس از برگزاری چند جلسه و با اعلام عدم شرکت متوقف شد.

برخی ناظران بر اين باورند که هدف اصلی کره شمالی از آزمايش‌های هسته‌ای همچنان هدفی سياسی يعنی اعمال فشار برای ايجاد امکان مذاکره دو طرفه با آمريکا و امضای قرارداد عدم تعرض است و اين هدفی است که کره شمالی مدعی است که از ابتدا دنبال می کرده است.

دکتر داود هرميداس باوند استاد حقوق بين الملل در گفتگو با راديو زمانه در مورد پی‌آمدهای بين المللی آزمايش هسته ای کره شمالی می‌گويد:

«مسئله انجام اين آزمايش‌ها قبلا به عنوان نوعی بلوف تلقی می شد ولی اينک موضع کره را در مذاکراتش برای داد و ستد تا حدودی قوی تر می کند. اکنون کره شمالی به عنوان کشوری که موفق شده دست به آزمايش هسته ای بزند، يعنی توانائی استفاده برای مقاصد نظامی را به دست آورده است، بنابراين در مذاکرات امتيازات بيشتری می‌خواهد. شايد غرب در ابتدا عکس العملی تؤام با عصبانيت و موضعی ناسازشکارانه بگيرد، ولی اگر قرار باشد داد و ستدی صورت بگيرد نهايتا اين مسئله را می پذيرد.»

مسئله مهم ديگری که اکنون مورد بحث محافل سياسی است، تاثير پی آمدهای آزمايش هسته ای کره شمالی بر بحران هسته‌ای ايران است. دکتر هرميداس باوند در اين‌باره می‌گويد:
«اگر غرب و آمريکا به اين نتيجه برسند که ديپلماسی‌شان در مورد کره شمالی ناکام و نافرجام بوده است، بنابراين سعی می کنند تا موضع‌شان را در مورد ايران کمی سنگين‌تر بکنند. شايد اين فرصت به نفع ايران باشد که به يک راه حل مسالمت آميز و مرضی الطرفين برسند. اين آخرين فرصت‌هائی است که فعلا در پيش است. چون گروه 1+5 هم اعلام کرده اند که حتی اگر چارچوب مسئله هسته‌ای ايران به شورای امنيت هم برده شود، دليل بر اين نيست که مانع ادامه ادامه مذاکرات با ايران باشد.»