قدرت نمایی برای جنگ یا پرهیز از آن؟

نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران ظرف ماههای اخیر سطح بالایی از تمرین های رزمی را به نمایش گذاشته اند. در این مانورها که رسانه های ایران، در سطح گسترده ای به انعکاس آنها مشغول بوده اند، آزمایش تسلیحات ساخت داخل و مونتاژ شده بازتاب وسیعی پیدا می کنند. نگاهی به این مانورها و با کنار هم گذاشتن سیاست های جدید اقتصادی و اجتماعی نظیر جابجا کردن برخی دارایی های مالی و آماده شدن برای کاهش واردات بنزین و نظایر آن این سوال را مطرح می کند که آیا مقامات ایران مشغول آماده شدن برای رودرورئی با کشورهای دیگر، به ویژه آمریکا، بر سر برنامه هسته ای خود نیستند؟

پاسخ مقامات تهران به پرسش فوق این بوده که هرگونه حرکت نظامی آمریکا و یا اسراییل بر علیه تاسیسات و حاکمیت ارضی این کشور به شدیدترین وجه و در تمامی نقاط و با حمله به کلیه منافع پاسخ داده خواهد شد. جالب است که در تمرکز بر مانورهای نظامی ارتش و سپاه نیز اغلب نسلی از سلاح ها به طور مرتب آزمایش و تبلیغ می شوند که عمدتا در پهنه آبی و یا حملات موشکی زمین به زمین یا زمین به دریا و دریا به دریا قابل بکارگیری هستند.

ناظران درعین حا ل که معتقدند بخش قابل توجهی از اخبار مانورها بزرگنمایی است، اما در عین حال می گویند که سرمایه گذاری های ایران ظرف سالهای اخیر روی برخی حوزه های نظامی نظیر صنایع موشکی و تسلیحات دریائی می رود که قابلیت رزمی یگان های ارتش و سپاه ایران را به مراتب با گذشته متمایز کند.

به ظن ناظران مسائل نظامی ایران، مجال مناسبی در جنگ اخیر اسراییل و حزب الله برای آزمایش سلاح های نسل جدید ایران پیدا شد. استفاده حزب الله از موشک های زلزال و کلاس فجر تاثیر روانی و حتی نظامی قابل توجهی در نبرد با اسراییل ایفا کرد به گونه ای که حزب الله لبنان تهدید به هدف قرار دادن تل آویو نیزکرد.

برنامه نظامی ایران نیز هم در حوزه دفاعی و هم در حوزه تهاجمی با برنامه هسته ای این کشور رابطه ای ارگانیک برقرار کرده است به گونه ای که پیشرفت دومی و صیانت از آن به هدف اولی تبدیل شده و همین امر به افزایش بودجه و فعالیت ها منجر گردیده است.

نیروهای نظامی ایران از ضعف های مهمی نیز رنج می برند: سطح تکنولوژی در ساختار نیروهای ارتش و سپاه در سطح بالایی نیست و مطالعات نظری مصادیق عملی گسترده ای پیدا نکرده است. تمرکز نگاه روی ایجاد توانمندی موشکی و افزایش قابلیت دفاع و رزم دریایی باعث شده توان رشد نظامی ایران در برخی نقاط قابل توجه و در قسمت اعظم سایر نقاط معمولی باشد که در کل به نیروهای نظامی ایران معدل توان تهاجمی موثر بالایی نمی دهد.

نیروی هوایی و دریایی ایران نظر به تحریم هایی که سالهاست بر قراراست از نسل جدید جنگنده ها و رزمناوها بی بهره بوده است. تعمیر و نگاهداری سیستم های قدیمی نیز ضریب بالایی از کارافتادگی و غیر قابل اعتماد بودن را بهمراه داشته است. نسل زیردریایی های در اختیار نیروی دریایی ارتش ایران مجموعه ای از زیردریایی های قدیمی روسی است که به لحاظ تکنولوژیک چندان قابلیت بالایی ندارند. توان هوایی ایران عمدتا متشکل از هواپیماهای روسی است که ناکارآمدی آنها در دو جنگ عراق با آمریکا اثبات شد.

از سوی دیگر نکته ای که در ارتباط با سیستم های موشکی و سلاح های در حال آزمایش در مانورهای ایران قابل طرح است آنکه توان صنعتی این کشور از چنان گسترده گی و تنوعی برخوردار نیست که سلاح های نسل جدید را در گستره ای قابل توجه در شمار انبوه و با سرعتی قابل قبول در اختیار یگان های مختلف رزمی قرار دهد و این امر در صورت وقوع درگیری اهمیت صدچندانی پیدا می کند، چرا که ادامه کار واحدهای موجود در شرایط درگیری خود با محدودیت های خاصی روبرو می شود.

با در نظر گرفتن همه این نکات، این جمع-بندی امکانپذیر است که مانورهای یگان های ارتش و سپاه ایران در عین حالی که گویای به بار نشستن سرمایه گذاری های ایران ظرف یکی دو دهه اخیر بوده است، به تنهایی در ایجاد بازدارندگی رزمی کافی بنظر نمی رسند و در صورتی که مجموعه تصمیمات بازیگران بیرونی به درگیری نظامی با ایران متمایل شود، مانورهای گسترده اخیر و پیش روی نظامیان ایرانی، به تنهایی در قدرت نمایی برای پرهیز از جنگ موفق نخواهد بود.

یوسف پارسا