زنان


خشونت علیه زنان به روایت سازمان‌‌های بین‌المللی
بخش دوم و پایانی
خشونت هم‌چنان قربانی می‌گیرد

حمید حمیدی: در گزارش‌های ادواری که توسط دو نهاد خشونت به روایت سازمان بهداشت جهانی و صندوق زنان سازمان ملل، در طی سال‌های گذشته منتشر شده، به خشونت علیه زنان و دختران به مثابه مشکلی عظیم و همه‌گیر اشاره شده است. دست کم یک زن از سه زن در سراسر جهان مورد ضرب و جرح، سوء استفاده‌ی جنسی یا به گونه‌ای در طول زندگی خود مورد آزار و اذیت جسمی قرار گرفته‌اند.



بخش نخست
خشونت هم‌چنان قربانی می‌گیرد

حمید حمیدی: ۲۵ نوامبر سال ۱۹۶۰، یعنی درست ۵۰ سال پیش، در کنار مردابی در بخش شمالی «جمهوری دومینیكن»، جسد سه خواهر به نام‌های «پاتریا»، «مینروا» و «ماریاترزا» میرابل، در كنار یک شیب عمیق پیدا شد. این سه خواهر كه از مبارزان‌ِ فعال، علیه حكومت دیكتاتوری و ضد زن‌ِ تروخیلو بودند، پس از شكنجه به دست ماموران امنیتی این حكومت دیکتاتور به قتل رسیدند. قتل این سه خواهر، موجب شد تا مردم علیه حکومت دیکتاتوری، بپاخیزند و دست به شورش بزنند.



کمپین یک میلیون امضا: چهارسال تحرک، تنش و تجربه

پانته‌آ بهرامی: کمپین یک میلیون امضا به تازگی چهارسالگی خود را پشت سر گذاشت. روز پنجم شهریورماه سال ۱۳۸۵، ساعت پنح بعدازظهر، قرار بود ۵۲ کنش‌گر حقوق زنان در فرهنگسرای رعد در تهران گرد هم جمع شوند، اما راس ساعت مقرر، با درهای بسته‌ی فرهنگسرا روبه‌رو می‌شوند.همان روز در پشت درهای بسته، حدود ۲۰۰ امضا برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز جمع‌آوری و نقطه‌ی آغازی برای حرکت کمپین یک میلیون امضا می‌شود.



سکینه محمدی در آستانه سنگسار

محمد مصطفایی: سکینه محمدی آشتیانی به اتهام گناه ناکرده زنای محصنه به سنگسار محکوم شده است. سکینه به اتهام داشتن رابطه نامشروع با آقایان ناصر و سید علی به تحمل نود و نه ضربه شلاق تعزیری محکوم می‌گردد. اما دادگاه بار دیگر اتهام زنای محصنه را منتسب به موکله نموده و بدون آنکه ادله اثبات دعوی پیرامون این اتهام وجود داشته باشد و علی‌رغم انکار وی، به علم قاضی حکم به سنگسار این زن بی‌پناه صادر می‌شود.



گفت‌وگو با شهلا شفیق؛ درباره‌ی ممنوع الخروجی سیمین بهبهانی
«دود تنوره ديوان؛ سوزانده چشم و گلو را»

ایرج ادیب‌زاده: روز هشتم مارس، هفدهم اسفند، روز جهانی زن، نیروهای امنیتی در فرودگاه تهران به خانم سیمین بهبهانی اعلام کردند که وی ممنوع الخروج است و از سفر ایشان به خارج از کشور جلوگیری به عمل آمد. خانم سیمین بهبهانی، به مراسم ویژه‌ی روز جهانی زن از سوی شهرداری پاریس دعوت شده بودند. با خانم شهلا شفیق، از فعالان دفاع از حقوق زنان در فرانسه در این باره گفت‌وگو کرده‌ام.



گفت‌وگو با دکتر نيره توحيدی، استاد دانشگاه و سرپرست بخش مطالعات زنان دانشگاه ايالتی کاليفرنيا
«جنبش زنان باید آگاهانه وارد جریان جنبش سبز شود»

شیرین فامیلی: يکی از موضوعاتی که اخيراً مورد توجه فعالان مدنی ايران قرار گرفته است، رابطه جنبش سبز با ديگر جنبش های مدنی و اجتماعی کوچک تر و مطالبه محور هم‌چون جنبش زنان، دانشجويی، کارگری و يا جنبش هويت طلبی و قومی است. در اين زمينه با دکتر نيره توحيدی، استاد دانشگاه و سرپرست بخش مطالعات زنان دانشگاه ايالتی کاليفرنيا، گفت وگو کرده ام و درباره هويت اصلی جنبش سبز تحلیل ایشان را پرسیده‌ام.



گفت‌وگو با فریده غیرت و پروین اردلان در باره‌ی دیدگاه‌های آیت‌الله منتظری در مورد حقوق زنان
«آیت‌الله منتظری به حقوق زنان توجه کامل داشت»

شیرین فامیلی: در روزهای اخير، نظرات و مواضع آيت‌الله منتظری، نه فقط از زاويه‌ی دفاع از حقوق بشر، بلکه از جنبه‌ی دفاع از حقوق شهروندی و گروه‌های اجتماعی، مورد توجه تحليل‌گران و فعالان جنبش مدنی در ايران قرار گرفته است. با فریده غیرت و پروین اردلان در باره‌ی دیدگاه‌های آیت‌الله منتظری در مورد حقوق زنان، گفت‌وگو کرده‌ام.



رام کردن زن سرکش

مزدا اقبال: با وقوع انقلاب اسلامی و قرار گرفتن قدرت در کف بنیادگراها، یک توقف همه‌جانبه در همه روندهای رو به جلو، به سوی دنیای پیشرفته ایجاد شد و از پس آن، تلاشی سیستماتیک و خستگی‌ناپذیر برای بازگرداندن جریان امور به گذشته آغاز شد. شاید اصلی‌ترین قربانیان این توقف و عقب‌گرد، زنان بودند؛ چرا که بسیاری از تغییرات بنیادین در پروسه مدرنیزاسیون عصر پهلوی، بستگی تام به احقاق حقوق زنان داشت.



گفت‌وگو با فریده غیرت، حقوقدان
محو خشونت علیه زنان، الزامات تغییر عرف و قانون

لیدا حسینی‌نژاد: شورای عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۹، ۲۵ نوامبر را به عنوان روز جهانی محو خشونت علیه زنان تثبیت کرد. این خشونت شامل آسیب‌های جسمی، روانی یا جنسی زنان یا حتی محروم کردن زنا‌ن از آزادی‌های مختلف می شود. به همین مناسبت با فریده غیرت، حقوقدان و وکیل دادگستری در ایران گفت‌وگو کرده‌ام.



گزارشی از تضاهرات فمینیست‌های فرانسه که کمپین یک میلیون امضاء، شاخه پاریس هم به آن دعوت شده بود
«اصلی‌ترین شعار ما، تغییر برای برابری است»

ایرج ادیب‌زاده: در تظاهرات روز ۲۵ مهر، در پاریس، فعالان زنان و فمینیست‌های فرانسه از شاخه‌ی پاریس کمپین یک میلیون امضاء برای برابری زنان ایران هم دعوت شده بودند. مهم‌تر این که از نمایندگان کمپین یک میلیون امضاء در پاریس خواسته شد که پیشاپیش راهپیمایان فرانسوی حرکت کنند که این مساله بی‌سابقه بود. با برخی از شرکت کنندگان در این تظاهرات گفت و گوهای کوتاهی کرده‌ام.



ضرورت گسترش فعالیت گروهی زنان

پروین اردلان فعال جنبش زنان در ایران، و برنده جایزه سال ۲۰۰۷ بنیاد اولاف پالمه، ششم اکتبر در سالن شگلبانای، «تئاتر جنوب» در شهر استکهلم درباره جنبش زنان ایران در ۳۰ سال اخیر سخن گفت. پروین اردلان با تاکید بر ضرورت گفت‌ و گو و آموختن از تجربیات یکدیگر گفت: «در همین کمپین یک میلیون امضا ما به عنوان نمونه از خواهران مراکشی خود آموختیم و خواهران افغان هم از ما نکاتی را آموختند.»



پروین اردلان با دو سال تأخیر جایزه گرفت

پروین اردلان فعال جنبش زنان در ایران و برنده جایزه سال ۲۰۰۷ بنیاد اولاف پالمه، روز جمعه طی مراسمی در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب گوتنبرگ (۲۳ تا ۲۶ سپتامبر) دیپلم افتخار این نهاد را با دو سال تأخیر از دست پیر شوری، سخنگوی بنیاد اولاف پالمه و سفیر سابق سوئد و یواکیم پالمه فرزند اولاف پالمه دریافت کرد.



سه سالگی کمپین یک میلیون امضا در گفت و گو با سه تن از فعالان آن
سه سال کارزار علیه تبعیض

شیرین فامیلی: سه سال از آغاز فعاليت کمپين يک ميليون امضا می‌گذرد. کارزاری که شهريور سال ۸۵ به دست تعدادی از فعالان جنبش زنان با جمع‌آوری يک ميليون امضا از شهروندان برای تغيير قوانين تبعيض‌آميز عليه زنان و ارائه آن به مجلس، خواستار تغيير اين قوانين شوند. درباره کارنامه سه‌ساله این کارزار و آینده آن با سه تن از فعالان آن، پروین اردلان، رضوان مقدم و نفیسه آزاد گفت و گو کردم.



گفت و گو با رضوان مقدم، فعال جنبش زنان و از اعضای اوليه کمپين يک ميليون امضا
«حضور زنان در خیابان‌‌ها، تصور رایج را تغيير داد»

هشتم مردادماه در دانشگاه هومبولد برلين، به دعوت سازمان عفو بين‌الملل در آلمان، جلسه سخنرانی و بحثی درباره حقوق زنان در ايران و مبارزات آن‌ها برای رفع نابرابری و تبعيض برگزار شد. رضوان مقدم، فعال جنبش زنان و از سخنرانان این جلسه در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «‌تصوری که تا پيش از اين نسبت به زن ايرانی وجود داشت يک زن توسری خور يا زن قربانی بود، ولی حضور زنان با اين قدرت در خيابان‌ها و مشاهده حرکت‌های جنبش زنان از جمله کمپين‌های مختلف، اين پيش‌داوری و تصور نسبت به زن ايرانی را تغيير داد.»



تب نو و زق زق زخم کهنه

فرشته مولوی: جدال با حجاب اجباری در ایران، مبارزه با نماد حکومتی است که با عوام‌فریبی و بهره‌گیری از باورهای مذهبی و سنتی و، با تابوانگاری روسری، سلطه‌ی خود را بر جسم و روح ملتی تحمیل می‌کند. در فضای انتخاباتی تلاش‌هایی در واداشتن نامزدها به اعلام موضع در این زمینه شده است که نشان از فردی بودن ابتکار و پراکندگی داشتند؛ نیز خبرهایی در حاشیه‌ی «همگرایی» بیانگر کوشش‌هایی در راه مطرح کردن مسأله بودند، در جزوه‌ی تشریحی «همگرایی» هم سخن از «انحلال نهادهای ناظر بر نحوه‌ی پوشش مردم» رفته است. آیا بعد از گذشت سی سال هنوز وقت آن نرسیده که شعار «نه روسری، نه توسری» را در چارچوب کارزاری خاص دفاع از حق آزادی پوشش مطرح کنیم؟



مشکلات زنان کارگر ایران در گفت و گو با شهلا لاهیجی و ناهید خیرابی:
«قوای سه‌گانه، پیگیر اشتغال زنان نیستند»

شیرین فامیلی: به مناسبت اول ماه می (روز جهانی کارگر) با دو تن از کارشناسان مسائل زنان و کارگری؛ یعنی خانم شهلا لاهیجی و ناهید خیرابی گفت‌وگوهایی کردم. خانم شهلا لاهیجی، نویسنده و پژوهش‌گر مسائل زنان و مدیر انتشارات روشنگران، در مورد مساله‌ی اشتغال زنان می‌گوید: «متاسفانه بعد از انقلاب، فرآیند تولید ما دچار کسری و افت شد و بسیاری از مدارس فنی- حرفه‌ای که می‌توانست زنان را تبدیل به ابزارمندان و تکنسین‌هایی کند که بتوانند کار را با تخصص آغاز کنند، تعطیل شد و همچنین برنامه‌های زیادی برای محدود کردن مهد کودک‌ها در کارخارنه‌ها پیش آمد.»



زنان از خود مراقبت نمی‌کنند

نگار نیک‌نهاد: زنان تمام دنیا دچار بیماری‌های مختلف زنانه می‌شوند، اما تفاوت زن‌هایی که در کشورهایی در حال توسعه زندگی می‌کنند با زنان کشورهای توسعه یافته، در نوع برخورد آن‌ها با موضوع سلامت جنسی و برخورد جامعه با مسأله آن‌هاست. در جامعه‌ای مثل جامعه ایران، بهداشت جنسی یک موضوع پنهانی حساب می‌شود. آموزش رسمی ‌و علمی ‌در این زمینه وجود ندارد و همه چیز محدود به دو واحد درسی تنظیم خانواده در دانشگاه یا یک جلسه توجیهی و محدود هنگام انجام آزمایش‌های قبل از ازدواج است. این در حالی است که سهم زیادی از سلامت جامعه در گرو سلامت زنان است.



گفت و گو با رضوان مقدم، پیرامون ادامه بازداشت خديجه مقدم و محبوبه کرمی
«اتهام مقدم و کرمی، جای بحث دارد»

شیرین فامیلی: ۱۰ روز است که نيروهای انتظامی و امنيتی، خديجه مقدم، فعال جنبش زنان و عضو کمپين مادران صلح و محبوبه کرمی، فعال کمپين يک ميليون امضا را بازداشت کرده‌اند. رضوان مقدم، از فعالان کمپين يک ميليون امضا و کمپين مادران صلح، ضمن تأکيد بر اين نکته که اين بار اول نيست که چنين اتفاقی می‌افتد و عده‌ای بدون هيچ دليلی بازداشت می‌شوند، می‌گويد: «اين‌طور که دوستان در خاطرات خود نوشته‌اند، درست مانند يک مجرم با آن‌ها برخورد شده است. در قوانين ما تا زمانی که جرمی ثابت نشده، حق نداريم کسی را مجرم تلقی کنيم، بلکه هنوز متهم است. تازه اتهام اين افراد هم جای بحث دارد.‌»



دختران باکره و مردان بیوه

محمدرضا اسکندری: در فرهنگ لغت ایرانی، بکارت به معنای دست نخورده‌ و در فرهنگ عامه به شخصی که آمیزش جنسی نداشته گفته می‌شود. در سراسر ایران، برای زنان وجود پرده بکارت را نشانه باکرگی می‌دانند. تنها در آفریقا برای مردان هم مسأله‌ای به نام باکرگی وجود دارد‌. بنابر سنت آفریقا‌یی، سفتی پوست ختنه‌گاه و توانایی ادرار از بالای طنابی در یک متری زمین را نشانه باکرگی مردان می‌دانند. پس در آسیا و آفریقا هنوز هم برای داشتن و نداشتن بکارت خیلی چیزها در فرهنگ لغات و کتاب‌ها نوشته می‌شود. اگر چه در رابطه با باکره بودن پسران حرف زیادی به میان نمی‌آید ولی باکر‌گی دختر در زمان ازدواج یکی از سنت‌های جامعه ماست.



موج سوم فمینیستی در ایران

فروغ.ن. تمیمی: سی سال پیش در هشت مارس ۱۹۷۹ دومین تظاهرات بزرگ زنان در تهران علیه مطرح شدن حجاب اجباری برگزار شد. می‌توان گفت که بذر‌افشانی جنبش فعلی زنان ما در ایران در واقع در همان روز صورت گرفت‌. آن نهال اکنون در خاک مستحکم و شکوفا شده و می‌رود که به درخت تناور، تنومند و سایه گستری تبدیل شود، تا از برکت سر‌سبزی و بار‌آوری آن، زنان ما سرانجام پس از ۱۵۰ سال مبارزه فردی و گروهی بتوانند به حقوق برابر دست یابند. با و‌جود اسلامی کردن آموزش، قانونی کردن تبعیضات علیه زنان، بنیادگرایی مذهبی در ایران قادر به بازتولید و حفظ مناسبات پدرسالارانه و سنتی در کل جامعه نیست.