«دولتمردان، کلیت جمهوری اسلامی نیستند»

مریم محمدی

سعد حریری، نخست وزیر لبنان، روز شنبه، ششم آذر، وارد تهران شد تا با مقام‌های ایران دیدار و گفت‌وگو کند.

در این زمینه، با ایلیا جزایری، روزنامه‏نگار در لبنان و نیز صادق جوادی‏حصار، تحلیل‏گر و فعال سیاسی در ایران گفت‏وگو کرده‌ایم.

ایلیا جزایری: این سفر در وضعیتی صورت می‏گیرد که فضای سیاسی لبنان در اوج تنش میان گروه اکثریت پارلمانی و گروه اپوزیسیون قرار دارد که شامل حزب‏الله و متحدین آن می‌شود. از آن‏جا که جمهوری اسلامی ایران متحد اصلی حزب‏الله است، می‏تواند در هر تغییر و تحولی در داخل لبنان نیز مؤثر باشد.

سیدحسن نصرالله، رهبر حزب‏الله اعلام کرده است، در صورتی که اعضای حزب‏الله در قتل رفیق حریری مقصر شناخته شوند، او از بازداشت آنها جلوگیری خواهد کرد. سعد حریری هم در تهران گفته‏ است که هرگز حزب‏الله را در قتل پدرش مقصر ندانسته است. آیا به‏واقع همین‏طور بوده یا فضای سیاسی جدیدی ایجاد شده است؟

بعد از قتل آقای رفیق حریری، فضایی که در داخل لبنان شکل گرفت، فضای اتهام به حزب‏الله نبود، فضای اتهام به سوریه بود، اما بعد از آزاد‏سازی چهار نظامی بلندپایه‏ی سوریه که به مدت چهار سال در این ارتباط زندانی بودند، فضای اتهام به سمت حزب‏الله چرخید.

آقای حریری در مصاحبه‏ی خود با ایرنا گفت: «من شخصاً حزب‏الله را به ترور پدرم متهم نکرده‏ام.» او اطلاعاتی را که رسانه‏ها از جمله سی‏بی‏سی کانادا، در این زمینه به بیرون درز داده‏اند، در جهت تخریب عدالت قلمداد کرد. آقای حریری هیچ‏وقت در مجامع رسمی و علنی در مورد این‏که در دادخواست به دادگاه بین‏المللی، چه کسی یا گروهی را متهم خواهد کرد، صحبتی نکرده است.

باید اما توجه داشته باشیم که سفر آقای سعد حریری به ایران، با میانجی‏گری‏های منطقه‏ای برای حل و فصل بحران لبنان هم‏زمان شده است. میانجی‏گری اصلی را عربستان سعودی به همراه سوریه انجام می‏دهند. سعودی متحد گروه آقای حریری و سوریه متحد گروه حزب‏الله است. میانجی‏گری‏هایی هم که در روزهای اخیر صورت گرفته، از طریق رجب اردوغان، نخست‏وزیر ترکیه و هم‏چنین امیر قطر است. همان‏طور که می‏دانید میشل سلیمان، رئیس جمهور لبنان، الان در قطر و امیر قطر در حال رایزنی با حزب‏الله لبنان است.

جمهوری اسلامی در این شرایط که کشورهای منطقه در حال رایزنی و میانجی‏گری میان گروه‏های رقیب لبنان هستند، می‏تواند باعث تثبیت یا تخریب توافق‏ها بشود. آقای سعد حریری سعی دارد توافق‏های صورت‏ گرفته را از راه جمهوری اسلامی و نفوذش در لبنان تثبیت کند.

به‏هرحال این احتمال وجود دارد که نتیجه‏ی بررسی‏های سازمان ملل، برخی از اعضای حزب‏الله را مقصر بشناسد. با تهدیدی که سیدحسن نصرالله کرده است، آیا یکی از انتظارات آقای حریری از ایران می‏تواند این باشد که اگر مسئله‏ی بازداشت اعضای حزب‏الله طرح شد، مقاومتی نکند که منجر به ایجاد تشنج بشود؟

اتفاقاً تمام موضع‏گیری رسانه‏های سیاسی لبنان در این دو روزه از همین مسیر است که جمهوری اسلامی از نفوذ خود در لبنان استفاده کند تا حزب‏الله را آرام کند. چون گروه آقای حریری ترس از آن دارند که تجربه‏ی تلخ ۱۹۹۸ تکرار شود که آن زمان حزب‏الله به خاطر اختلاف‏های داخلی، بیروت و بخشی از منطقه‏ی جبل را اشغال کرد. در واقع، تلاش‏های آقای حریری، به غیر از توافق‏های سیاسی و اقتصادی‏ای که صورت خواهد گرفت، در این زمینه است.

در واقع، با وجود هیئت بزرگ اقتصادی‏ای که همراه سعد حریری به تهران آمده است، این سفر را باید بیشتر سیاسی ارزیابی کرد تا اقتصادی؟

با توجه به این‏که زمان زیادی از سفر آقای احمدی‏نژاد به لبنان نمی‏گذرد و تنها چند هفته از این سفر فاصله داریم و توافق‏های اقتصادی منعقد شده جدید است، نمی‏توانیم این سفر را سفری بدانیم که جنبه‏ی اقتصادی آن به جنبه‏ی سیاسی‏اش غلبه می‏کند.

این سفر زمانی صورت گرفت که فضای سیاسی لبنان، به خاطر تنش‏ها، در آستانه‏ی انفجار داخلی قرار دارد و ما باید این سفر را بیشتر یک سفر سیاسی بدانیم.

نقش ایران در لبنان

نکته‏ی دیگر این‏که این سفر در شرایطی صورت گرفته است که ایران بیشترین مشکلات را با جامعه‏ی جهانی دارد. پرونده‏ی هسته‏ای ایران هم‏چنان در وضعیت بحرانی است و ایران در آستانه‏ی مذاکرات با رهبران گروه ۵+۱ قرار دارد. پرسش این است که آیا ایران در صورت موفقیت در این میانجی‏گری‏ها، می‏تواند موقعیت خود را در جهان تصحیح کند؟

محمد صادق جوادی حصار: تاحدی این امکان خواهد بود، اما از یک طرف هم تلاش‏هایی که غرب و امریکا برای منزوی کردن ایران، طی سال‏های گذشته پیش گرفته بودند، اگر بخواهد روی به خنثی بودن و بی‏تأثیری بگرداند و دخالت ایران در مناسبات منطقه‏‏ای، این ذهنیت را برای منطقه و دنیا تداعی کند که جهان محوریت ایران در حل مناقشات منطقه‏ای را می‏پذیرد و به ورود ایران به عرصه‏های فعالیت دیپلماتیک تأثیرگذار منطقه‏ای و فرامنطقه‏ای، چراغ سبز نشان می‏دهد، شاید آنها را به مقاومت وادارد. در حقیقت، ممکن است این اتفاق را در جهت خنثی‏سازی فعالیت‏های خودشان تلقی کنند و همین امر باعث شود که تأثیر این اتفاق را برای خودشان منفی تلقی کنند و در برابر آن مقاومت کنند.

واقعیت مسئله اما این است که هم گروه ۵+۱ و هم در کل اروپا، بهترین شیوه و مناسب‏ترین رفتار را آن‏طور که از گفته‌های‌شان برمی‏آید، ادامه‏ی گفت‏وگوها یافته‌اند و باید بپذیرند که جمهوری اسلامی به عنوان یک واقعیت منطقه‏ای در مناسبات جهانی و در منطقه تأثیر دارد و سال‏ها تلاش مستمری که برای منزوی کردن جمهوری اسلامی به‏کار گرفته شده، نتیجه‏ی دلخواه را برای فعالان آن در پی نداشته است.

فارغ از این‏که در رأس خرد اجرایی کشور جمهوری اسلامی چه شخصیتی حضور داشته باشد، یک شخصیت میانه‏رو معتدل مانند آقای خاتمی یا یک شخصیت رادیکال‏تر و ایدئولوژیک‏تر مانند آقای احمدی‏نژاد، نقش محوری جمهوری اسلامی در مناسبات منطقه‏ای غیر قابل انکار است و دنیا هم این را به اعتقاد من پذیرفته است. کشورهای منطقه‏ای هم، علی‏رغم فشارهای بین‏المللی به این قضیه تن داده‏اند.

همین رفتارهایی که اخیراً اتفاق افتاده و دارد می‏افتد، همه گواه بر این است که دنیا باید به سمت رفتارهای مسالمت‏آمیزتر و منطقی‏تر با کشور جمهوری اسلامی روی بیاورد و بعضی از رفتارهایی را هم که در برخی از مقاطع، بعضی از دولت‏مردان انجام می‏دهند، نباید به تمامی به حساب کشور ایران و تمامیت جمهوری اسلامی بگذارند.

سلیقه‏ها در سیاست همیشه دخالت داشته‏اند. مجریان هم بی‏میل نیستند که سیاست‏ها را با آرم و نشان خودشان به دنیا عرضه کنند و خود را در عرصه‏ی اجرایی سیاست‏ها پررنگ‏تر کنند. واقعیت این است که سیاست‏ها ماندگارترند از شخصیت‏هایی که به اجرای این سیاست‏ها می‏پردازند.

ما امیدوار هستیم که در مناسبات بین‏المللی و مناسبات منطقه‏ای، ایران به جایگاه واقعی خود برگردد. ایران سالیان سال، قبل و بعد از انقلاب اسلامی، کشور تعیین‏کننده و قدرتمندی بوده است و انشاالله به سمتی حرکت کنیم که همسایگان ما و کشورهایی که با ما در منطقه منافع مشترک دارند، بپذیرند با یک رفتار دوستانه در کنار جمهوری اسلامی، به حل مناقشات منطقه‏ای و پیگیری مطالبات منطقه‏ای خود بپردازند.

طرح یک نکته در این‏جا ضرورت دارد؛ به‏ویژه از شما که به عنوان یکی از منتقدان حکومت اخیراً در زندان بودید و هنوز هم گویا مشکلاتی باقی مانده است. همان‏طور که می‏دانید، بسیاری از منتقدان و مخالفان حکومت، فشارهای بین‏المللی را برای این‏که حکومت ایران برخی فشارها را از روی ناراضیان سیاسی بردارد، لازم می‌دانند. به نظر می‌رسد شما به این امر معتقد نیستید.

من به این‏که با جمهوری اسلامی برای پذیرش رفتارهای انسانی و حقوق بشری و اعمال آزادی‏های قانونی و تحقق آزادی‏های مدنی در جامعه‏ی ایران، چانه‏زنی‏های بین‏المللی صورت بگیرد، کاملاً معتقدم.

اتفاقاً من معتقدم باید با جمهوری اسلامی در جاهایی که می‏گوید ما به حقوق بشر التزام داریم و خلاف واقعیت را می‌گوید، باید چانه‏زنی شود و به او گفته شود که این‏جای این کار خلاف است. همان‏طوری که جمهوری اسلامی از حقوق اقلیت‏های دینی و مذهبی در سراسر دنیا دفاع می‏کند، در کشور جمهوری اسلامی هم باید این اتفاق بیفتد و دولت‏مردان به این قاعده تن بدهند که اقلیت‏های سیاسی و مذهبی در کشور و گروه‏های سیاسی، در چهارچوب‌ قانون مجاز به فعالیت‏های تعریف‏شده هستند و از همه‏ی اینها مهم‏تر، در ساحت داحل کشور، خود عامل و مجری شعاری باشند که در عرصه‏ی بین‏المللی می‏دهند و ماجرای یک بام و دو هوا را پیشه نکنند.
البته آن‏چه در قانون اساسی آمده، همین است، ولی متأسفانه همان‏طور که گفتم، در پاره‏ای از اوقات، ما شاهد بدرفتاری دولت‏مردان‏مان هستیم که قانون را سلیقه‏ای اعمال می‏کنند و تن به مهر قانون و حقیقت قانون نمی‏دهند.

این مطلب را من بارها با شفافیت گفته‏ام و باز هم می‏گویم که ما برای حل مناقشات منطقه‏ای و به‏ویژه داخلی کشورمان، برای چانه‏زنی‏ها متوسل به مجامع قانونی بین‏المللی می‏شویم؛ ولی به‏هیچ‏وجه از فشار‏های غیرقانونی و اعمال فشارهای فراقانونی استقبال نمی‏کنیم.

ما به‏هیچ‏وجه حاضر نیستیم، هیمنه‏ی جمهوری اسلامی ایران، به معنای واقعی کلمه، آن‏چه تابلوی ملت ایران در عرصه‏های بین‏المللی خواهد بود مخدوش شود و شأن جمهوری اسلامی که فعلاً نمایندگی ملت ایران را در عرصه‏های بین‏المللی بر عهده دارد، نادیده انگاشته شود.