عقاب‌های اسرائیلی و گنجشک‌های ایرانی

ایرج ادیب‌زاده

رابرت گیتس وزیر دفاع ایلات متحده‌ی آمریکا روز پنج‌شنبه‌ي گذشته نسبت به برنامه‌ی هواپیمایی بی‌سرنشین ایران ابراز نگرانی کرده و می‌گوید ممکن است این هواپیماها به دست تروریست‌ها در عراق و افغانستان بیافتد، جایی که نیروهای آمریکایی سرکرم جنگ با ستیزه‌جویان در این دو کشور هستند.

در همین ارتباط، با دکتر رضا تقی‌زاده، تحلیل‌گر سیاسی در گلاسکو و از او در رابطه با دلایل نگرانی امریکا از این نوع هواپیماها پرسیدم:

نزدیک به سه سال پیش، سرلشکر پاسدار، رحیم صفوی، فرمانده‌ی سپاه پاسداران، از ساخت هواپیماهای بی‌سرنشین خبر داد و گفت این هواپیماها ۷۰۰ کیلومتر برد دارند و افزوده بود این هواپیماها نه در رادار دیده می‌شوند و نه به راحتی هدف قرار می‌گیرند. اما ۲۵فوریه‌ی سال پیش جت‌های جنگنده‌ی امریکا یک هواپیمای بدون سرنشین ایران را در ۱۰۰ کیلومتری شمال‌شرقی بغداد سرنگون کردند. در همان زمان، یک فرمانده‌ی ارتش عراق ورود هواپیما به حریم هوایی عراق را اشتباهی توصیف کرده بود اما یک فرمانده‌ی نظامی در عراق گفته بود، حضور این هواپیما در حریم هوایی عراق، اتفاقی نبوده است. جمهوری اسلامی نیز در این مورد سکوت کرد.

آقای تقی‌زاده، این ابراز نگرانی واشنگتن از هواپیماهای بدون سرنشین ایران را واقعی می‌دانید یا جنگ روانی؟

موضوع مطرح شده صرفا جنبه‌ی جنگ روانی ندارد و به هر حال بخشی از نگرانی‌هایی است که در سنای آمریکا و یکی از کمیته‌های تحقیق سنای آمریکا مطرح شده است و وزیر دفاع ناگزیر از پاسخ‌گویی به این مورد بوده است. جنگ‌های غیرعادی و نامتقارن که امروز از آن‌ها یاد می‌شود، می‌تواند به نیروهای منظم یک کشور قدرت‌مند‌تر آسیب‌هایی وارد کند.

دکتر رضا تقی‌زاده، تحلیل‌گر سیاسی در گلاسکو

ما شواهد این برخورد‌ها را در خلیج‌فارس دیده‌ایم، مثلا یک قایق کوچک یمنی با بدنه‌ی یک ناو آمریکایی برخورد کرد و نزدیک به ۱۶ تا ۲۴ نفر از نیروهای امریکایی را از بین برد. به هر حال این‌ها اشیا پرنده‌ای هستند که می‌توانند در ارتفاعات مختلف پرواز کنند و با حمل وسایل جنگی باعث ایجاد تلفات و یا وارد کردن خساراتی شوند.

برای دفاع‌پذیر کردن نیروها در مقابل این اشیا پرنده به هر حال باید پیش‌بینی‌هایی صورت بگیرد و توضیحات وزیر دفاع امریکا در پاسخ سوالات اعضای سنای آمریکا در حقیقت عامل روشن کردن مخاطراتی بوده است که این هواپیماها می‌توانند ایجاد کنند و تاکید بر ظرفیت‌های دفاعی که در کشورهای عراق، افغانستان و هم‌چنین آب‌های خلیج‌فارس، برای دفاع از خطر احتمالی حمله‌ی این هواپیماها ایجاد شده است.

با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن، کاربرد هواپیماهای بدون سرنشین ابعاد تازه‌ای پیدا کرده‌اند. این هواپیماها می‌توانند بمب‌های میکروبی و شیمیایی نیز حمل کنند، فکر می‌کنید همین موارد می‌توانند به نگرانی های آمریکا دامن بزنند؟

تا حدود زیادی بله و مخاطرات زیادی که می‌تواند در نتیجه‌ی حمل سلاح‌های کشتار جمعی ایجاد شود از نگرانی‌های آمریکا است. در گذشته چون این هواپیماها از تکنولوژی پیشرفته برخوردار نبودند و یا قیمت زیادی نداشتند، بیشتر مورد توجه کشورهایی بود که فاقد نیروی هوایی پیشرفته بودند و یا قادر به سرمایه‌گذاری سنگین در تجهیز نیروی هوایی نبودند ولی در طول ۱۰ سال گذشته توجه به خصوص زیادی به هواپیماهای بدون سرنشین شده است و تکنولوژی تولید این هواپیماها بسیار پیشرفت کرده است.

ایران نیز در شروع کار به عنوان ذخیره‌ی شنوایی و احتمالا آشنایی با مناطق جنگی نزدیک به خاک ایران از این وسیله استفاده می کرده است ولی حالا استفاده‌های تازه‌ای از این نوع هواپیماها برای ایران نیز مطرح شده است. عکس‌برداری، شناسایی محیط و شنود کردن، تنها موارد مورد استفاده برای هواپیماهای بدون سرنشین نیست و ایران در اندیشه‌ی استفاده‌ی نظامی از این هواپیماها هست.

این چیزی است که امریکا و کشور‌های همسایه‌ی ایران را نگران می کند. در حقیقت از این هواپیماها می‌شود به عنوان بمب پرنده نیز استفاده کرد.

هواپیماهای بدون سرنشین، به صحنه‌ی مقابله‌ی ایران و اسرائیل هم وارد شدند، ماه گذشته نیروی هوایی اسرائیل یک هواپیمای بدون سرنشین غول پیکر را به نمایش گذاشت که می‌تواند ۲۰ ساعت پرواز کند، یعنی خود را به تهران برساند. امریکا نیز اعلام کرد مایل به فروش این هواپیماهای بدون سرنشین به کشورهای دوست وهم‌پیمان این کشور در منطقه است. به نظر شما ایران برای ساخت این هواپماهای بدون سرنشین از تکنولوژی کدام کشورها استفاده می‌کند؟

تقریبا ۴۰ کشور دنیا در تولید هواپیماهای بدون سرنشین دارای ظرفیت و قابلیت کافی هستند و چین و روسیه از دوستان ایران در این زمینه به پیشرفت‌های چشم‌گیری دست پیدا کرده‌اند. البته این پیشرفت‌ها در حدود اسرائیل و تکنولوژی مورد استفاده‌ی آمریکا در مورد این هواپیماها نیست ولی به هر حال تکنولوژی‌هایی است که با قابلیت‌های امروز قابل مقایسه است.

به نظر می‌رسد ایران هم از چین و هم از بازار آزاد و استفاده از تکنولوژی‌هایی که دارای ظرفیت دوگانه هستند در تجهیز وسایل تولید این هواپیماها استفاده برده است. ایران نیز چند نوع متفاوت از هواپیماهای بدون سرنشین را تولید کرده است که به نظر می‌رسد، نوع ابابیل که از نمونه‌های ۱، ۲، ۳ و ۴ آن تولید شده است از کار‌آمدترین هواپیمای بدون سرنشینی است که ایران به ان دست پیدا کرده است ولی وقتی این هواپیما را با هواپیمایی که مثلا اسرائیلی‌ها با نام ایتان اخیرا در طول چند روزه گذشته آزمایش کرده‌اند، می‌بینیم که آن‌ها فاصله‌ی زیادی دارد.

نزدیک به سه سال پیش، سرلشکر پاسدار رحیم صفوی، فرمانده‌ی سپاه پاسداران، از ساخت هواپیماهای بی‌سرنشین خبر داد

ابابیل حداکثر در حدود ۹ هزار پا بالا می‌رود ولی هواپیمای ایتان در حدود ۴۰ هزار‌پا بالا می‌رود، سرعت و ظرفیت بیشتری دارد. اندازه‌ی هواپیمای ایتان تا حد یک هواپیمای بویینگ ۷۳۷ است در حالی که فاصله‌ی دو بال هواپیمای ابابیل ایران ۵ متر است. در حقیقت مثل یک گنجشک در مقابل یک عقاب بزرگ است. از نظر تکنولوژی کاربردی هم بین هواپیمای ایران و اسراییل در همین اندازه می‌شود اختلاف را دید.

به خصوص ناوبری هوایی استفاده از شبکه‌های ستلایت و ماهواره‌ها در کمک به هدایت این هواپیماها مواردی است که اسراییل از آن برخوردار است و متاسفانه ایران از آن برخوردار نیست.

شما از اصطلاح عقاب و گنجشک استفاده کردید، به عنوان یک تحلیل‌گر سیاسی پیش‌بینی می‌کنید که روزی این عقاب و گنجشک رو‌به‌روی یکدیگر قرار بگیرند؟

به هر حال در منطقه‌ی زمینی برخورد آن‌ها وجود دارد، حتی امکان برخورد‌های تصادفی‌ آن‌ها ممکن است به جرقه‌های بزرگ‌تری بی‌انجامد، سال گذشته یکی از این هواپیماها از نوع ابابیل در خاک عراق به وسیله‌ی هواپیماهای آمریکایی سرنگون شد. البته سرعت این‌ها در حدود ۱۳۰ کیلومتر بر ساعت و بسیار کم است و به زیر انداختن آن‌ها چندان مشکل نیست اما اگر تصادفا چنین برخوردی صورت بگیرد و کسی خارج از نیروهای منظم ایران بخواهد از این وسیله‌ها به هدف ایجاد تشنج استفاده‌ی سو بکند، همیشه زمینه‌ی این مخاطرات وجود دارد.

در مانور موسوم به پیامبر اکرم ایران یکی از این هواپیماها را از خلیج‌فارس نیز به پرواز درآورد و بعد مدعی شد که از ناو هواپیما‌بر نیز عکس گرفته است و این عکس را در اینترنت نیز منتشر کردند. به هر حال چون نزدیکی دو نیرو حداقل بین ایران و آمریکا بسیار زیاد است و یقینا اگر اسرائیل هدف نظامی علیه ایران داشته باشد، امکان استفاده از این وسیله‌ها نیز ممکن خواهد بود، بنابراین خیلی دور از ذهن نیست که روزی این گنجشک و عقاب نیز با هم روبه‌رو شوند، البته ایران سعی می‌کند از نظر تعداد حداقل کمبود‌های تکنولوژی را کم کند و به تعداد بیشتری از این نوع هواپیماها دست پیدا کند.