جنبش سبز و تکنیک‌های جی‌جی‌ت‌سویی

آتنا پژوهش

در دوارزدهم فوریه‌ی ۲۰۱۰ کنفرانسی یک‌روزه‌ای با عنوان «ایران: سازوکارهای مقاومت» در نیویورک برگزار شد. این کنفرانس به همت دو دانشجوی ایرانی و استادان امریکایی دانشگاه و مرکز پژوهشی New School for Research بر پا و به کیان تاج‌بخش تقدیم شد.

در این گزارش خلاصه‌ای از سخنرانی چارلز کورزمان و رامین جهانبنگلو را می‌خوانید. برای شنیدن تمام سخنرانی‌ها می‌توانید به وب‌سایت این کنفرانس مراجعه کنید.

کورزمان با اشاره به از کار افتادن دستگاه‌های ارتباطی و کنترل متعلق به اپوزیسیون در شام‌گاه روز انتخابات ریاست‌جمهوری و پس از آن خاطر نشان کرد که رسانه‌های الکترونیکی سبزها با وجود آسیب‌پذیری نقش مهمی در حوادث پس از انتخابات بازی کردند و به شیوه‌های گوناگونی در حفظ ارتباط با دنیا تلاش کردند. مثلا میرحسین موسوی با داشتن صفحه‌ای در فیس‌بوک در شرایطی که امکانات ارتباطی‌اش به‌شدت محدود بود، منبعی برای حفظ ارتباط و پخش خبر فراهم کرد.

او در ادامه می‌گوید: «آیا این جالب نیست که پس از انتخابات دنیا ناگهان با چهره‌ی دیگری از زن ایرانی روبه‌رو شد. هزاران زنی که با پوشاندن صورت‌شان با ماسکی سفید، زدن عینک آفتابی، روبان و روسری سبز بردست و سر، و هم با در دست داشتن پلاکاردی به انگلیسی با مضمون: «رای من کجاست؟»، در خیابان به مقابله‌ی با پلیس آمدند. الحق و الانصاف که عکاسان آماتور هم در آن بگیر و بند نهایت ظرافت را در عکاسی دختران زیبای ایرانی که حتی در آن شرایط هم خوش‌پوش و زیبا به میدان آمده‌اند به کار بردند. عکس‌هایی که کلیشه‌ی زن ایرانی سرکوب‌شده را برای همیشه از رسانه‌های غربی محو کرد. این دختران با داشتن پلاکاردی به انگلیسی و فریاد: «رای من کجاست؟»، توانست با همه‌ی دنیا ارتباط برقرار کند.

چارلز کورزمان در بحث خود با استفاده‌ی از تصاویر جالب فرهنگ جنبش سبز را با ورزش رزمی جی‌جی‌ت‌سو مقایسه و آن را Ji- Jitsuu- Cultural خواند. کورزمان حضور گسترده‌ی مردم در اعتراض به نتایج انتخابات را غافل‌گیرانه توصیف کرد و گفت: «در روزهای بعد از رای‌گیری ما شاهد اوج‌گیری قدرت‌مند یک جنبش جدید در ایران و استفاده از تمام امکانات موجود و خلق صحنه‌های بی‌نظیر و ثبت تمام حوادت و روی‌دادها توسط خود مردم در خیابان‌ها بودیم».

چارلز کورزمان در توضیح تکنیک ورزش رزمی جی‌جی‌ت‌سو می‌گوید: «در این ورزش نکته‌ی اصلی آن است که فرد با هشیاری برخورد می‌کند. در مقابله با حریف، انرژی و قدرت دشمن را برای خنثی‌کردن نیروی او، در حمله‌ی تهاجمی به رقیب به کار می‌گیرد. با مشاهده‌ی حرکت حمله‌کننده می‌تواند سرعت عمل و نیروی حریف را در کنترل گرفته و با ضد حمله او را از پا درآورد.

استفاده از سیاستی مبتنی بر جی‌جی‌ت‌سو در امریکا هم توسط یک تئوریسین مدافع روش مبارزه‌ی صلح‌آمیز و عدم استفاده از خشونت، یعنی جین شارپ، که به‌شدت تحت تاثیر گاندی بود، در مبارزات مدنی دهه‌ی شصت به کار گرفته شد. و هم در دوران جنگ سرد به عنوان آلترناتیوی در مقابله‌ی با حمله‌ی احتمالی شوروری سابق برای مقاومت علیه خشونت و کنترل آن مطرح بود.

این استراتژی بعدها به‌وسیله‌ی خود شارپ به «سیاست جی‌جی‌ت‌سویی» معروف شد. و پس از جنگ سرد به عنوان یکی از روش‌های مبارزه‌ی مدنی در اروپای شرقی به کار گرفه شد. جمهوری اسلامی هم با وحشت از این نوع روش مبارزه به تبلیغات فراوان علیه انقلابات به اصطلاح مخملی دست زد. و هم بعد از دستگیری مخالفان پس از انتخابات، در دادگاه‌های فرمایشی آن‌ها را به استفاده‌ی از تئوری جین شارپ متهم کرد.

این تکنیک در جنبش سبز به‌خوبی به کار آمد. سبزها با استفاده از تمام نمادها و آیین‌های به کار گرفته شده در جنبش اسلامی که به انقلاب ۱۹۷۹ منجر شد و هم تمام سنت و رسوم مذهبی شیعه به میدان آمدند.

روش مبارزاتی سبزها را با الهام با آن‌چه که در انقلاب ۱۹۷۹ اتفاق افتاد، در نظر بگیرید. روزی که محمدرضاشاه ایران را ترک کرد، تیتر معروف روزنامه‌ی اطلاعات: «شاه رفت» بود. سبزها همین تیتر را با استفاده از روزنامه‌ی اطلاعات به «احمدی رفت»، تبدیل کردند.

تکنیک دیگر «الله‌اکبر»گویی مردم بر بام‌ها بود که در دوران انقلاب از طرف میلیون‌ها نفر در ایران در اعتراض به حکومت شاه به کار گرفته شد. و همین روش دوباره از طرف سبزها استفاده شد. پخش فیلم و صدای الله‌اکبر در یوتیوپ روش ارتباط مردم ایران با خود و همه‌ی دنیا شد.

ویژگی دیگر سبزها در استفاده از تکنیک‌های جی‌جی‌ت‌سویی، استفاده شده در انقلاب بهمن یعنی بهره‌گیری از مفهوم مظلومیت در فرهنگ شیعه است. پخش عکس‌ها و فیلم‌هایی که در آن شهروندان مضروب‌شده دیده می‌شوند در اینترنت نه‌تنها هم‌دلی مردم در ایران بل‌که تمام دنیا را با قربانیان تظاهرات برانگیخت.

پخش تصویر زنی با چشمی سیاه شده، سربندی سبز، لب‌خندی تلخ ولی پرغرور افکار عمومی را به‌شدت به آن‌چه در ایران می‌گذشت حساس کرد. گفتمان مظلومیت بخش مهمی از فرهنگ شیعه و ایرانی است و کسی که مظلوم واقع می‌شود، حساسیت ایجاد می کند.

سبزکردن اسکناس‌ها و شعارنویسی روی آن و به‌ویژه استفاده از عبارت «یا حسین، میرحسین» یکی دیگر از تکنیک‌های جی‌جی‌ت‌سویی برای برانگیختن احساسات مردم مسلمان و و رجوع به مظلومیت امام حسین شهید کربلاست. استفاده از مراسم چهلم شهدا، سبز خواندن عاشورا و تظاهرات در روز ۲۲بهمن مثال‌های دیگری از به‌کارگیری تکنیک‌های جی‌حی‌ت‌سویی در جنبش سبز است.

یا مثلا عاشورای سال ۱۹۷۹، این روز به‌عنوان روز تاریخی مهم در تاریخ انقلاب بهمن ثبت شد. روزی که مردم شعار «مرگ بر شاه» را فریاد کردند. «عاشورای امسال را سبز خواهیم کرد» هم یکی دیگر از تکنیک‌های جی‌جی‌ت‌سویی سبزها بود.

سبزها هم‌چنین برای سال‌روز انقلاب در ۲۲بهمن فیلم‌هایی تبلیغی به‌شیوه‌ی هالیودی (با استفاده از وقایغ اخیر و صحنه‌های انقلاب ۵۷) ساختند. استفاده از شعار «پایان دیکتاتوری» با خط سبز بر برگه‌ی تقویم بیست و دوم بهمن با پس‌زمینه‌ی میدان آزادی به کار رفت.

نکته‌ی بی‌نظیر در مورد جنبش سبز آن است که مردم در تظاهرات خیابانی با شجاعت، آگاهی و دقت تمام، حتی در لحظات کاملا خطرناک از ثبت وقایع دست نکشیدند. این جنبشی است که از خودش در هر لحظه و حرکت عکس می‌گیرد، فیلم می‌گیرد و این شیوه در تاریخ دنیا بی‌نظیر است.

ما در هیچ جنبشی با این همه مدارک مستندی که توسط مردم تهیه شده روبه‌رو نبوده‌ایم. هزاران عکس و فیلم در این چندماه گرفته شده و در تمام دنیا پخش شده است.

اوج این وقایع‌نگاری ثبت لحظه‌ی مرگ ندا آقاسلطان است. در لحظه‌ای که دختری جوان با چشمانی باز و حیرت‌زده می‌میرد. زندگی خود فیلم‌گیرنده هم در آن لحظه در خطر است. هر لحظه ممکن است به او شلیک شود! اما او مشغول ثبت لحظه‌ی مرگ نداست.

و این نشان می‌دهد که این مردم دیگر از مرگ نمی‌ترسند. نگاه‌کردن به صحنه‌ی مرگ ندا شما را به‌شدت منقلب می‌کند. کسی که نزدیک اوست در یک لحظه تلفن موبایل اش را به کار می‌اندازد و فیلم می‌گیرد. حتی وقتی تمام چهره‌ی ندا در خون غرق می‌شود، فیلم می‌گیرد. حسی باورنکردنی و بی‌رحمانه اما اجتناب‌ناپذیر در عمل کسی است که این فیلم را گرفت. مرگ ندا زیارت‌گاهی جهانی روی انترنت را به وجود آورد!»

رامین جهانبگلو استاد دانشگاه تورنتو در آغاز صحبت‌اش گفت: «من برای کیان تاج‌بخش که هم هم‌کارم و هم‌بندم در زندان اوین بود، این‌جا هستم. و امیدوارم که او هرچه زودتر آزاد شود.»

جهانبگلو درباره‌ی جنبش مدنی و خشونت‌ستیز ایران گفت: «امروزه در ایران هم مانند افریقای جنوبی مساله‌ی حق‌دانستن حقیقت به همان اندازه‌ی حق‌داشتن آزادی و احترام به اندیشه‌ی دیگران و یا برقراری عدالت اجتماعی اهمیت دارد. دست‌رسی به حقایق از خواسته‌های اصلی مردم ما است. و رابطه‌ی مستقیمی میان این حق و حقوق مدنی مردم و جنبش حقوق بشر در ایران برقرار است.»

جهانبگلو در ادامه بر حال و هوای غیراخلاقی و خودسرانه‌ی حکومت‌ها در طول تاریخ ایران اشاره کرد: «فرهنگ دروغ و استبداد قرن‌هاست که در ایران و جود دارد. سیاست در ایران با پدرسالاری، مذهب، خشونت و بی‌عدالتی عجین شده است. منفعل‌بودن مردم در برابر جور جکومت‌ها و عادی تلقی‌کردن ظلم و خشونت از دلایل دوام سیستم‌های سرکوب است.

بنابراین مبارزه‌ی صلح‌آمیز برای دموکراسی به شجاعت مردم در مبارزه‌ی با دروغ و یافتن حقیقت بستگی تام دارد. مردم در ایران باید خواهان دست‌یابی و کشف حقیقت باشند. باید دید چه‌طور می‌توان حقیقت، اعتماد و احترام را به مردم باز گرداند.

مبارزه با عادی‌بودن و مشروعیت‌داشتن خشونت در ایران آغاز شده و جامعه‌ی مدنی در کشور من اکنون آماده است تا با توجه به اهمیت جستجوی حقیقت در حفظ اتحاد میان مردم با فرهنگ دروغ و سرکوب مبارزه کتد. در شرایطی که دستگاه رسمی حکومت در ایران مشروعیت خود را به خاطر سوء‌مدیریت، سلطه‌ی سیاست دروغ و به‌کارگیری خشونت از دست داده است، جامعه‌ی مدنی در ایران مشروعیت خود را با مبارزه‌اش برای تحقق دموکراسی و بازسازی جمهوری گسترش داده است. مبارزه‌ی ما برای تحولات دموکراتیک با انقلاب تویتری و یوتوپی هم‌راه شده است.

بحران مشروعیت دولت سلامی یکی از مسایل مهم فعلی است. تداوم سیاست‌های حاکمیت به شکل کنونی غیرممکن است. حتی آنان که با خوش‌بینی خواهان تغییرات و رفرم بودند پس از حوادث اخیر و مشاهده‌ی به‌کارگیری خشونت بی‌اندازه و برهنه با حقیقت روبه‌رو شدند.

در شرایط فعلی موضوع تنها جنگ میان طرف‌داران دموکراسی و مخالفان دموکراسی نیست بل‌که جدال میان سیستمی خواهان حاکمیت مطلق (که در استفاده از خشونت گسترده تردیدی به خود راه نمی‌دهد) با نیروهای مدنی است که خواهان حاکمیت قانون و گسترش آن در همه‌ی سطوح هستند.

نمایندگان اپوزیسیون فعلی در ایران نه‌تنها با از اطاعت حاکمیت مطلق سرباز می‌زند. بل‌که در جست‌وجوی یافتن راه و کارهای مبتنی بر اخلاق و حقیقت و ترویج آن در جامعه جرکت می‌کنند.»