علی‌رضا حقیقی: کروبی قبلا هم همین حرف را زده بود

مریم محمدی

روز دوشنبه پنجم بهمن، یک جمله از مهدی کروبی، یکی از رهبران جنبش سبز و از کاندیداهای انتخابات دوره‏ی دهم ریاست جمهوری، تقریباً در تمامی رسانه‏های خبری داخل و خارج از کشور انعکاس یافت.

اصل خبر را از حسین کروبی، فرزند آقای کروبی، می‏شنویم و سپس در گفت‏وگو با دکتر علیرضا حقیقی، استاد دانشگاه و تحلیل‏گر سیاسی در کانادا، به این مساله می‏پردازیم که چنین موضع‏گیری‏ای در مورد دولت دهم، چه تاثیراتی در فضای مبارزاتی پس از انتخابات ایران که هنوز ادامه دارد، باقی خواهد گذاشت.

آقای حسین کروبی توضیح می‏دهند که:

آقای کروبی در مقدمه‏ی این پاسخ توضیح داد و گفت: «من هنوز روی حرف خودم هستم که این دولت بر اساس تقلب و با حرف و حدیث‏های فراوان، چه پیش از انتخابات و چه بعد از انتخابات، سر کار آمده است. هنوز هم معتقدم که تقلب‏های فراوانی در این انتخابات صورت گرفته، اما چون رهبری تنفیذ کردند، من ایشان را به عنوان رییس دولت، قبول دارم.»

این موضع‏گیری آقای کروبی چه تاثیری در ادامه‏ی مبارزاتی که ایشان گفته‏اند تا پایان پی‏گیری می‏کنند؟

آقای کروبی یک سری مسائلی را مطرح کرده و ظلم‏هایی را که به مردم شده است، بیان کرده است. روی همه‏ی این‏ها محکم ایستاده است. سند هم دارد و روی حرف‏اش محکم ایستاده است.

اما امروز ما با یک سری واقعیت‏ها مواجه هستیم و آن این که کشور دارد به سمت ویرانی کامل می‏رود و در کشور عدم ثبات حاکم است. یکی از مسائل هم این است که مجلس هم کار نظارتی خود را انجام نمی‏دهد و حرف‏اش هم این است که با کاری که شما دارید می‏کنید، ما نمی‏توانیم روی دولت هیچ‏گونه نظارتی داشته باشیم. انشالله امیدواریم از این به بعد، مجلس هدف اصلی خود را که نظارت بر کار دولت است، دنبال کند.

همین چند روز پیش آقای «بذرپاش»، مسئول گروه مشاوران جوان دولت اعلام کرد که دولت ۱۰ میلیارد تومان به جوانان امریکایی که از دولت اوباما سرخورده شده‏اند، اختصاص داده است. هیچ‏کس هم به این‏ها نمی‏گوید که چرا پول‏های ملت را دارید این‏گونه حیف و میل می‏کنید؟

شاید این کار باعث شود که مجلس نقش نظارتی خود را جدی‏تر انجام دهد و به بی‏لیاقتی دولت بیشتر پی ببرند و حاکمیت هم به بی‏لیاقتی دولت پی ببرد.

آیا این همان تعبیری است که آقای موسوی در بیانیه‏ی پنج ماده‏ای خود داشته‏اند؟ در ارتباط با ماده‏ی اول بیانیه‏ی آقای موسوی نیز که خواهان نظارت نهادهای قانونی بر دولت شده بود، بحث رسمیت بخشیدن به دولت پیش آمده بود.

نظر شما کاملا درست است. در بند اول بیانیه‏ی هفدهم آقای موسوی هم به این مساله، به شکل دیگری اشاره شده است. حتی آقای خاتمی هم در نامه‏ای که سه ماه پیش به رهبری نوشتند، دولت را به رسمیت شناختند.

آقای کروبی هم هنوز روی حرف‏های خود مصر است که این انتخابات با تقلب بوده است و با اصرار روی این نکته، می‏گوید فقط به خاطر تنفیذ رهبری، آقای احمدی‏نژاد را به عنوان رییس دولت می‏پذیرد.

در ارتباط با نقش نظارتی مجلس، آقای کروبی گزارش کمیسیون ویژه‏ی مجلس در باره‏ی مسائل پس از انتخابات و به ویژه کهریزک را چگونه دیدند؟ آیا این گزارش را در سمت فعالیت‏های خودشان برای افشای این مسائل ارزیابی می‏کنند؟ و چقدر امیدوار هستند که این مساله پی گرفته شود؟


خود من هم فکر می‏کنم که اگر مقداری جلوتر برویم، قطعاً همین کار هم صورت می‏گیرد. از یک طرف حاکمیت در این هفت ماه نخواسته به نظر، رأی و سخن مردم هیچ ارجی بنهد. شاید این باعث شود که مقداری به نظرات مردم بیشتر توجه کنند. چون واقعاً در این هفت ماه خیلی جنایت‏ها صورت گرفته، اما اصلا حاضر نیستند پی‏گیری کنند. در همین حد هم که مجلس کار کرده، باز یک نقطه‏ امید است.

انشاالله امیدواریم که مسببان اصلی، چه دولت و چه افراد دیگری در قوه‏ی قضاییه که این مدت موجب این همه ظلم شده‏اند، شناخته شوند و به این امر رسیدگی شود.

آقای علیرضا حقیقی، زمینه‏های تاریخی و ذهنی چنین موضع‏گیری‏ای را توضیح می‏دهند:

این حرف سابقه دارد؛ زمانی هم که شورای نگهبان مشغول بررسی آرای انتخابات ریاست جمهوری بود، آقای کروبی همین پیام را داد و گفت:

«شما می‏توانید انتخابات را تایید کنید، ولی بگویید ما با تنفیذ رهبری این انتخابات را تایید کرده‏ایم.» نمونه‏‏ هم آورد، از انتخابات سوم مجلس شورای اسلامی که در آن زمان با این که چپ‏ها (اصلاح‏طلب‏ها) در انتخابات پیروز شده بودند، شورای نگهبان انتخابات تهران را تایید نمی‏کرد. ولی در نهایت تایید کردند و اعلام کردند که با تنفیذ آیت‏الله خمینی این کار را انجام داده‏اند.

هدف آقای کروبی این است که نشان بدهد آقای احمدی‏نژاد منتخب راستین ملت نیست، ولی در چهارچوب قانون اساسی، از امکانات مربوط به اختیارات ولی فقیه استفاده شده و در حال حاضر به عنوان دولت واقعیت دارد.

آقای حقیقی، تعبیری در بیانیه‏ی آقای موسوی بود و در صحبتی که با آقای حسین کروبی داشتم، ایشان نیز به آن اشاره کردند که شاید به این ترتیب، نهادهای قانونی موظف شوند وظایف نظارتی خود را نسبت به دولت انجام بدهند. آیا این اتفاق محتمل است و اساسا چه اقدامات قانونی‏ای ممکن است بعد از به رسمیت شناختن این دولت، در جهت مطالبات جنبش سبز صورت بگیرد؟

آقای موسوی و کروبی معتقد هستند که باید نظام جمهوری اسلامی حفظ بشود و بعد در چهارچوب قانون اساسی راه‏حل‏هایی برای برون رفت از این وضعیت پیدا کرد.

یکی از راه‏حل‏هایی که از این منظر برای خروج از این وضعیت وجود دارند، این است که خود دولت استعفا بدهد. این امر می‏تواند از طریق همان اختیاراتی که انتخابات را تنفیذ کرده، اتفاق بیفتد و توصیه شود که بهتر است دولت در این شرایط تغییر کند. یا این که دولت، دولت ائتلافی شود.

علاوه بر این، این امکان وجود دارد که بخشی از اختیارات نظارتی‏ای که الان هم در دست مجمع تشخیص مصلحت است، از طریق نهاد رهبری گسترده شود و به مجمع اختیار داده شود که با دولت در مواردی که تخلف می‏کند، برخورد کند.

یک راه حل دیگر در چهارچوب قانون اساسی این است که چه مجلس و چه قوه‏ی قضاییه، متناسب با تخلفاتی که دولت انجام می‏دهد، تقاضای استیضاح یا عدم کفایت دولت را بکنند.

این‏ها راه‏حل‏هایی است که می‏تواند به خروج از بحران کمک کند.

علی رضا نامور حقیقی می گوید هدف کروبی این است که نشان بدهد احمدی‏نژاد منتخب راستین ملت نیست، ولی در چهارچوب قانون اساسی، از امکانات مربوط به اختیارات ولی فقیه استفاده شده و در حال حاضر به عنوان دولت واقعیت دارد

یعنی به نظر شما، آقای کروبی با درنظرداشت چنین احتمالاتی این موضع را گرفته‏اند؟

به نظر من، آقای کروبی در صحبت خود چند پارامتر را مد نظر دارد؛ اول این که حرف آقای کروبی این است که ما هیچ قصد براندازی نظام را نداریم و حرکت و جنبشی که آقای کروبی طرف‏دار آن است، با کسانی که معتقد به سرنگونی نظام هستند، مرزبندی دارد.

نکته‏ی دوم، این مسأله است که اگر ما نظام و دولت را قبول داریم به این معنا نیست که نباید در مقابل تخلفات سکوت کنیم. بنابراین در مورد حقوق زندانیان یا هر اتفاق دیگری که می‏افتد، ما باید مواضع‏مان را مطرح کنیم.

نکته‏ی سومی هم که آقای کروبی مد نظر دارد، این است که اگر فضا بر این اساس که گروهی می‏خواهند کلیت نظام را بردارند و گروه دیگری می‏خواهند آن‏ها را سرکوب کنند، قطبی و پولاریزه شود، به نفع نیروهای خشونت طلب تمام می‏شود. بنابراین نمی‏خواهد این فضای قطبی ایجاد شود.

نکته‏ی چهارم هم این است که آقای کروبی می‏خواهد شرایطی فراهم باشد که نهادهای قدرت و نیروهای اصول‏گرایی که مخالفت‏های جدی با آقای احمدی‏نژاد دارند، از ترس نیروهای برانداز از آقای احمدی‏نژاد حمایت نکنند. در حقیقت، آقای کروبی می‏خواهد این اتفاق نیفتد که کلیت نظام پشت سر احمدی‏نژاد بایستد.

از لحاظ واقعیت سیاسی موجود هم ارزیابی‏شان این است که الان دو طرف نمی‏توانند هم‏دیگر را حذف کنند. نه این طرف می‏تواند جنبش اجتماعی مردم را حذف کند و طرف دیگر توانایی آن را دارد که ظرف تقاضاهای‏اش را گسترش بدهد و دولت را وادار به استعفا کند. بنابراین حضور نهادهای قدرت در این بازی، به عنوان یک عنصر سوم نقش دارد. آن‏ها می‏خواهند از این عنصر سوم استفاده کنند.

نکته‏ی پنجم هم این است که در فضای خشونت، تعداد زیاد زندانیان سیاسی و افرادی که دستگیر شده‏اند، از لحاظ روحی، روانی و اخلاقی روی آقای کروبی فشار می‏‏‏آورد. خانواد‏ه‏های زندانیان پیش آقای کروبی می‏روند و آقای کروبی هم همان‏طور که اشاره کرده، عملا ارتباط‏اش برای کمک به این زندانیان قطع شده است.

در نتیجه بخشی از این موضع‏گیری هم می‏تواند دست‏کم موجب گشایشی در وضعیت زندانیان سیاسی باشد که آقای کروبی نسبت به آن‏ها از جنبه‏ی انسانی، احساس مسئولیت می‏‏کند و به این مسأله هم توجه دارد.

نکته‏ی بعدی هم این است که این موضع‏گیری امکان این که آقای کروبی بتواند دوباره نقش شیخوخیت و رایزنی‏ای را که داشته با بخش‏های مختلف قدرت ادامه بدهد و راه حل مسالمت‏آمیز و در حقیقت، راه حل مصالحه را پی‏گیری کند. چون راه‏حل این وضعیت، هیچ چیزی جز مصالحه نیست؛ مصالحه هم به این معنا است که طرفین امتیازاتی به یک‏دیگر بدهند.

اما آیا نشانه‏ای وجود دارد که طرف مقابل بخواهد امتیازاتی را بدهد؟

قطعاً منتظر خواهند بود و اگر نهادهای قدرت امتیازات لازم را برای مصالحه ندهند، آن وقت افرادی مانند آقای کروبی و موسوی حذف خواهند شد و وضعیتی قطبی ایجاد خواهد شد. در آن وضعیت قطبی هم دیگر خشونت تعیین می‏کند که چه کسی برنده خواهد شد.