ابراهیم یزدی: هاشمی برسر دو راهی است

مریم محمدی

از آغاز شکل‏گیری تظاهرات اعتراضی به نتیجه‏ی انتخابات ریاست جمهوری دهم، حملات شخصیت‏ها و رسانه‏های اصول‏گرا، نه تنها متوجه سران جنبش سبز، نظیر موسوی، کروبی و خاتمی بوده است، بلکه هم‏زمان حملات تند و بی‏سابقه‏ای علیه هاشمی رفسنجانی و خانواده‏ی وی صورت می‏گیرد؛ علی‏رغم این که او رییس دو نهاد بزرگ حکومتی در کشور یعنی مجلس خبرگان رهبری و شورای تشخیص مصلحت نظام است.

اما دو روز پس از آن که علی لاریجانی حملات تخریبی نسبت به هاشمی رفسنجانی را محکوم کرده بود، آیت‏الله خامنه‏ای نیز چهارشنبه‏ی گذشته، چهارم آبان ماه، در جلسه‏ی دیدار با بسیجیان طی سخنانی مبنی بر لزوم تعامل و مدارا با مخالفان و این که نباید لفظ منافق و ضد ولایت فقیه را نسبت به هر کسی به کار برد، اذهان را متوجه دل‏جویی از هاشمی رفسنجانی کرد.

دیروز نیز در نماز عید قربان، امام جمعه‏ی اصول‏گرای تهران، احمد خاتمی که پیش از این حملات تندی نسبت به هاشمی رفسنجانی داشته است، در سخنانی مبنی بر ضرورت توقف حملات به چهره‏های شاخص نظام، از هاشمی رفسنجانی با عنوان رییس مجلس خبرگان رهبری نام برد.

در محافل سیاسی، این تغییرات در اشارات کلامی رهبران نظام، پرسش‏هایی را مطرح کرده است. برخی از این پرسش‏ها را با دکتر ابراهیم یزدی، دبیرکل نهضت آزادی ایران، طرح کرده‏ام.

آقای یزدی در این باره که این تغییرات در ادبیات کلامی رهبران نظام، چرا پیدا شده است، می‏گوید:

دکتر ابراهیم یزدی می‌گوید هاشمی رفسنجانی بر سر دو راهی سرنوشت‏سازی قرار گرفته است و اگر دوستانش را تنها بگذارد، از این‏جا مانده، از آن‏جا رانده خواهد شد

حوادثی که طی این چند ماه در ایران اتفاق افتاده است، تاثیرات بسیار متفاوتی در کل بدنه‏ی نظام برجای گذاشته است. شخصیت‏های بسیار نافذ و مؤثر در درون سیستم، با این برخوردها نمی‏توانند موافق باشند و اعلام و ابراز مخالفت کرده‏اند.

حال برخی بیشتر، برخی‏ کم‏تر، بعضی‏ها خصوصی‏تر و برخی دیگر علنی‏تر. آخرین نمونه‏ی این اعتراض نیز استعفای آقای جوادی آملی از امامت نماز جمعه در قم است. خُب این نمی‏تواند مؤثر نباشد.

خود آقای هاشمی نیز از آمدن به نماز جمعه امتناع می‏کند و شرایطی را ذکر کرده است که تا کنون هیچ‏کدام از آن‏ها تحقق پیدا نکرده است.

بنابراین به نظر می‏رسد، به رغم این که نیروهایی یا عواملی خردگریز در درون سیستم هستند که می‏خواهند به هر قیمتی شده، به اهداف‏شان برسند، در درون این مجموعه عناصر خردورزی نیز وجود دارند که منافع کل نظام را تشخیص می‏دهند و با ادامه‏ی این روش موافق نیستند.

تاثیر این گرایش در شرایط فعلی چه می‏تواند باشد؟

خُب این علامت خوب و امیدوار کننده‏ای است. طبعیتاً چنانچه این عناصر بخواهند اوضاع را بهبود ببخشند و ترمیم کنند، باید از جایی شروع کنند که برای بیشترین بخش نیروهای حاکم قابل قبول است؛ طبیعی است که باید از آقای هاشمی رفسنجانی شروع کنند.

حال باید منتظر بود، دید که آیا این نگاه و برخورد جدید و اظهاراتی که می‏شود، تا چه اندازه می‏تواند به عمل مثتبی تبدیل شود و موجب تغییراتی در روش‏های کنونی بشود.

آقای یزدی، برخی امیدوارند به همان شکلی که شما اظهار کردید، این گشایشی در کل رفتار سیاسی حاکمیت نسبت به منتقدین‏اش باشد. برخی نیز نگرانند که این مدارا با این هدف باشد که آقای هاشمی را از کسانی مانند کروبی، خاتمی و موسوی جدا کند و در نتیجه، کار آن‏ها را مشکل‏تر کند.

بله، این احتمال وجود دارد و ممکن است نیروهای افراطی برای جلوگیری از این خط مسالمت‏آمیز، رضایت بدهند که موقعیت آقای هاشمی را به بهای این که او را از بقیه جدا کنند، ترمیم کنند. اما من تصور نمی‏کنم شرایط و وضعیت به گونه‏ای باشد که در همین‏جا بتوانند مطلب را قطع کنند. بنابراین احتمال موفقیت چنین سیاستی را بسیار ضعیف می‏دانم.

احتمال عدم موفقیت این سیاست را در برخوردی که ممکن است آقای هاشمی داشته باشد، می‏دانید؟ از نظر شما، آقای هاشمی چرا باید تن به چنین تعاملی بدهد و یا چرا نباید؟

آقای هاشمی نیز بر سر دو راهی سرنوشت‏سازی قرار گرفته است؛ به نظر من، اگر این تمایل یا نگاه آشتی‏جویانه‏ای که به آن اشاره می‏کنید، اساسی،عمیق و واقعی باشد و آقای هاشمی هم در همان حد اکتفا کند و دوستانش را تنها بگذارد و رها کند، در نهایت آقای هاشمی از این‏جا مانده، از آن‏جا رانده خواهد شد.

به نفع آقای هاشمی نخواهد بود و من تردید دارم که ایشان به این تن دردهد.

دکتر ابراهیم یزدی می‌گوید ۱۶ آذر با روزهایی مانند قدس و ۱۳ آبان، تفاوت اساسی دارد

برخی تحلیل‏‏ها نیز این سیاست را به نزدیک بودن مراسم ۱۶ آذر ارتباط می‏دهند. نظر شما در این باره چیست؟ و اساساً فکر می‏کنید این مراسم در مقایسه با مراسم روز قدس و ۱۳ آبان چگونه برگزار خواهد شد؟

مراسم ۱۶ آذر تفاوتی اساسی با روز قدس و ۱۳ آبان دارد. روز قدس، یک روز ملی است و سال‏های سال است که در این روز تظاهرات بسیار گسترده‏ای در همه‏ی سطوح برپا می‏شود. در آن‏جا جنبش سبز از این فرصت استفاده کرد. در واقع آن‌ها هم در روز قدس حضور پیدا کردند و مطالبات خود را در آن فضا مطرح کردند. در ۱۳ آبان هم همین‏طور بود.

اما ۱۶ آذر روز مخصوص دانشجو است و همان‏طور که خود دانشجویان نیز به درستی اعلام کرده‏اند، تظاهرات در داخل دانشگاه‏های کشور برگزار خواهد شد.

در طول ۵۰ سال گذشته رویه این بوده است که در داخل دانشگاه، به یاد دانشجویان شهید دانشگاه در ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ مراسمی برگزار شود. امسال هم همین است. منتهی با این تفاوت که فضا و جو سیاسی سه چهار ماهه‏ی اخیر موجب شده است که تحرک‏های گسترده‏تری در میان دانشجویان مشاهده شود.

این به آن معنا است که این تظاهرات مورد سرکوب قرار نخواهد گرفت؟

به نظر می‏رسد که تظاهرات در داخل دانشگاه‏ها خواهد بود. اما آیا حاکمیت یا مدیران تحمل تظاهراتی محدود در داخل دانشگاه‏ها را خواهند داشت و آیا با آن برخورد خواهند کرد، یا نه؛ نمی‏توان قضاوت کرد.

البته تهدیدهایی نیز می‏شود، بحث‏هایی شده و حرف‏هایی می‏زنند. ولی این روز با روز ۱۳ آبان و روز قدس، تفاوت جدی دارد.

بنابراین من امیدوارم که نیروهای انتظامی اشتباه و کاری که در ۱۳ آبان و روز قدس کردند را در این‏جا انجام ندهند و اجازه بدهند مانند همه‏ی سال‏ها، ‏مراسم روز دانشجو در دانشگاه‏ها با آرامش برگزار شود.

آقای یزدی، نهضت آزادی ایران در رابطه با آن‏چه در ایران می‏گذرد؛ جنبش سبز و آن‏چه برای آینده محتمل است، سیاست خود را بر چه مبنایی خواهد گذاشت؟

ما هم‏چنان معتقدیم که تنها راه عملیِ مؤثرِ مطمئن، اصلاح‏طلبی است و اصلاح‏طلبی هم خود را تعریف کرده است. تغییرات را قانون‏مند، تدریجی، در درون نظام جست‏‏جو می‏کند، نه بیرون از نظام. هرنوع شعاری که بخواهد از این فراتر برود یا طرح هر نوع مطالباتی فراتر از این، نقض غرض است.

نهضت آزادی نیز از این مطالبات قانونی در چهارچوب خط مشی و استراتژی جنبش سبز حمایت می‏کند.