خانه > دانش و فناوری > Oct 2009 | |
Oct 2009نوری در بیکران دوردستاحسان سنایی: چندی پیش ماهواره آمریکایی سوییفت طبق معمول هر ماه، موفق به تشخیص یک انفجار پرتو گاما با فاصلهای بیش از ۱۳ میلیارد سال نوری شد. بهعبارتی این انفجار شمع تولد ۶۳۰ میلیون سالگی جهان ما بود؛ زمانیکه کیهان، تنها چهار درصد از عمر کنونیاش را داشت. بلافاصله پس از شاهکار سوییفت، نوک تلسکوپهای غولپیکر زمینی به سمت نقطه هدف تنظیم شد و دانشمندان با قطع روال عادی تحقیقاتشان؛ به مطالعهی این انفجار کیهانی نشستند و هنوز پژوهشها در این خصوص ادامه دارد. غول بیدار شداحسان سنایی: ۲۳ اکتبر ۲۰۰۹، پس از یک سال وقفه و دهها سال انتظار، نخستین اشعه پروتونی با حرکت در یک چهارم از مسیر تونل ۲۷ کیلومتری ابرتصادمگر هادرونی (LHC)، تولد دوباره بزرگترین آزمایشگاه علمی بشر را پس از یکسال به دانشمندان جهان نوید داد. تمامی این پروسه تنها در ۱۰۰ پیکوثانیه انجام پذیرفت؛ یعنی ۱۰۰ میلیونیم از یک میلیونیم ثانیه! هنگامه آتش و یخاحسان سنایی: نیم میلیارد سال پیش؛ زمین را شولای سرمای سختی فراگرفت و بدین واسطه بالغ بر دو سوم موجودات زنده به کام نابودی کشانده شدند؛ اما چه کسی باور میکند که آتشفشانها بازیگران اصلی این نمایش مرگبار بوده باشند؟ گالیله و تاریخ نگاه بشر به آسمان و بشر چشم گشوداحسان سنایی: ۴۰۰ سال پیش، فیزیکدان ۴۵ ساله ایتالیایی گالیلئو گالیله، تلسکوپ دستساز و سادهاش را به سمت آسمان شب نشانه رفت و آرامش دیرینه بشر از فتح آخرین مرزهای درک کائنات را بر هم آشفت. شاید عجیب باشد اما تلسکوپی که گالیله رصدهای اولیهاش را با آن به ثبت رساند حتی ویژگیهای خاص سادهترین تلسکوپهای آماتوری امروز را نیز نداشت. با این حال، بسیاری به غلط بر این باورند که گالیله مبدع تلسکوپ بود. دنیای معاصر یا «قرون وسطی دیجیتالی»ونداد زمانی: شتاب خارقالعاده اطلاعات کامپیوتری اصطلاح «آرشیو دیجیتالی» را چنان از سکه انداخته است که به نظر مورخین معاصر، دنیایی که ما در آن زندگی میکنیم را میتوان به عنوان «قرون وسطی دیجیتالی» تعبیر کرد. هفت سوالی که خواب از چشم فیزیکدانان ربوده استاحسان سنایی: هفته پیش، فستیوالی با عنوان «کوانتوم تا کیهان» در انیستیتو فیزیک نظری پرمیر برگزار شد. در این نشست دانشمندان سرشناسی به ارائه سخنرانی در زمینه سه موضوع نظریه کوانتومی، کیهانشناسی نوین و نیز ایدههای آینده بشر پرداختند. یکی از جالبترین حواشی این نشست علمی زمانی رخ داد که در حضور صدها تماشاگر، از چندین فیزیکدان برجسته جهان پرسیده شد: «چه افکاری خواب شب را از شما ربوده است؟» ۵۰۰۰ سال در جستجوی هوش فرازمینی - بخش چهارم آیا زمین، یگانه زیستگاه مهربان در کائنات است؟احسان سنایی: ۲۵ جولای ۱۹۷۶ اتفاق خارقالعادهای رخ داد. در حالیکه سطح نشینهای وایکینگ هرگونه نشانهای از وجود حیات را رد کرده بودند؛ مدارگرد «وایکینگ - ۱» تصویری حیرتآور از منطقه کیدونیای مریخ را به زمین مخابره کرد. تصویر، سر بریده انسانی را فرورفته در خاک مریخ نشان میداد! مریخ، دست به بازی وهمآلود و ناخوشایندی با زمینیان زده بود. معمای این چهره مریخی تا سال ۲۰۰۱ بیجواب ماند. ترجمهای از تایمز آنلاین فاجعهای زیستمحیطی در آبهای استرالیااحسان سنایی- تایمز آنلاین: در دویست کیلومتری ساحل غربی استرالیا و دور از چشمان محتاط طرفداران محیط زیست، فاجعهای زیستمحیطی در حال وقوع است. میلیونها لیتر نفت خام از بستر سکوی نفتی «اطلس غربی» که دو ماه پیش دچار آسیبدیدگی شده بود، در حال نشت به دریاست. نخستین گروه اعزامی از دانشمندان به منطقه، حادثه را «فاجعه زیستمحیطی عظیمی» خوانده و شدت آن را با حادثه مرگبار نفتکش «اکسون والدز» در سال ١٩٨٩ مقایسه کرده است؛ حادثهای که به دنبال نشت مقادیر عظیمی نفت به آبهای سواحل آلاسکا، دست کم ٢٥٠ هزار پرنده دریایی نابود شدند. کشف حفره هولناک و مرموزی در سطح ماهاحسان سنایی: دانشمندان در جریان بررسی دقیق تصاویر ارسالی توسط ماهواره ژاپنی کاگویا از سطح ماه، موفق به کشف گودالی هولناک شدند. گودالی که ممکن است به شبکهای از تونلهای زیرزمینی ایجاد شده توسط جریانهای گدازهای مرتبط باشد. در صورت صحت چنین یافتهای، جمعیتهای انسانی خواهند توانست در سفرهای آینده خود به ماه، از دست پرتوهای مرگبار فضایی به این تونلهای نسبتاً امن پناه ببرند. آیا انسان بر مریخ قدم خواهد گذاشت؟احسان سنايي: مأموریت آزمایشی Ares I-X، نخستین قدم سازمان فضایی آمریکا برای بازنشسته کردن ناوگان شاتلهای فضایی و جایگزینی آنها با موشکهای پیشرفته سری Ares است. موشکهایی که در آیندهای نه چندان دور انسان را بار دیگر به ماه فرستاده و راه سفر به مریخ را هموارتر خواهند ساخت. البته اجرای چنین برنامههای جاهطلبانهای به سیاستهای فضایی دولت اوباما بستگي دارد. بیب بیب؛ من پرندهام!احسان سنایی: روزگاری در گوشه و کنار شهرها میشد آواز گنجشکی را شنید و مطمئن شد که طبیعت هنوز حضور انسانها را به چشم خود نادیده گرفته است. اما دیری نپایید که گنجشک و آوازش از حجم کبود آسمان شهرهای بزرگ رخت بربست و آنچه ماند، صدای چندشآور حضور انسانها بود. مروری بر آخرین یافتههای دانشمندان از سرگذشت این پرندگان خالی از لطف نیست. گالیله؛ سیستم جدید موقعیتیاب جهانینیچر، ترجمه احسان سنایی: گالیله، شامل ۳۰ ماهواره ناوبری است که همهی آنها در مدار متوسط زمین مستقر شده و تحت سه زاویه مداری، تمامی نقاط زمین را پوشش خواهد داد. دقت بالای گالیله نسبت به GPS و GLONASS و نیز عملکرد بهتر آن در نقاط مرتفع زمین، از مزیتهای این پروژه است. از دیگر مقاصد این پروژه نیز ایجاد سیستم موقعیتیابی برای اتحادیه اروپا، به صورت مستقل از روسیه و آمریکاست تا کشورهای اروپایی در جریان جنگهای احتمالی، خود به فناوری ناوبری مستقلی مجهز باشند. کشف ۳۲ سیاره جدید از نوع فراخورشیدیبیبیسی، ترجمه احسان سنایی: دانشمندان موفق شدهاند ۳۲ سیاره فراخورشیدی جدید با ابعادی از پنج برابر زمین گرفته تا ۱۰ برابر مشتری (بزرگترین سیاره منظومه شمسی) را کشف کنند. جذابیت این کشف با یافته هیجانانگیز دیگری نیز همراه است: تعداد سیارات کمجرم در کهکشان ما بسیار بیشتر از آن چیزی است که تا پیش از این تصورش میرفت. ایران، آماده دومبن پرتاب فضاییاسپیسفلایت ناو، ترجمه احسان سنایی: ماهوارههای جاسوسی ایالات متحده در مشاهدات و پیگیریهای خود از مرکز فضایی سمنان، مدارکی دال بر ساخت موشک دیگری از نوع سفیر - ۲ به دست آوردهاند. هر چند مأموریت این موشک انتقال ماهوارهای مخابراتی همچون مصباح به فضاست، اما به نظر میرسد هدف اصلی از آن، آزمودن قابلیتهای سفیر در پرتابهای دوربرد نظامی باشد. ذرهای که خدا راضی به کشفش نیستاحسان سنایی: خارقالعادهترین هدف ابرتصادمگر هادرونی، پژوهش در باب ابعاد اضافی جهان ماست. طبق چنین ایدهای که «نظریه ریسمان» نام گرفته، جهان ما بیشتر از چهار بعد شناخته شده (یک بعد زمان و سه بعد فضا) را در خود جای داده است. تا به امروز، این ابعاد اضافی از چشم بشر پنهان ماندهاند، اما با برخورد سخت پروتونها به یکدیگر در این شتابدهنده، نوعی ناهنجاری گرانشی به وجود خواهد آمد که وجود این ابعاد را برملا خواهد ساخت. ۵۰۰۰ سال در جستجوی هوش فرازمینی - بخش سوم انتظار و گوش سپردن به آسماناحسان سنایی: هنگامی که مریخنشین، نخستین تصاویر خود را به زمین ارسال کرد، دانشمندان با دشت لمیزرعی از خاک و سنگ پراکنده مواجه شدند. اما این تصاویر رنگی بود که در روز بعد از فرود، همه را به شگفتی واداشت؛ مریخ دقیقاً مانند زمین بود، با آسمانی سراسر آبی و زمینی قهوهای رنگ! تمام امیدها به کشف حیات شدت گرفت اما ناگهان ماجرا به کلی تغییر کرد؛ در تنظیم فیلترهای رنگی دوربین اصلی تصویربرداری مشکلی پیش آمده بود! نگاهی به مرزهای منظومه شمسیایبیسی، برگردان از احسان سنایی: منظومه شمسی ما در حال چرخش به دور مرکز کهکشان راه شیری است. درست مانند دستی که بیرون از پنجره یک اتومبیل در حال حرکت نگاه داشته شود، منظومه شمسی نیز در سفر کیهانیاش با بادی از ذرات میانستارهای مواجه میشود. در عین حال ذرات باردار و پرقدرتی نیز از جانب خورشید به صورت مداوم به بیرون شلیک میشوند که پدیدهای را به نام باد خورشیدی شکل میدهند. پایان افسانه سرزمین سرد و سپید شمالگانتایمز، ترجمه احسان سنایی: کشتیها در تابستان ۲۰۲۰ خواهند توانست آبهای آزاد شمالگان را بی هیچ مانعی طی کنند. این نتیجه تحقیقات «گروه فیزیک اقیانوسهای قطبی» دانشگاه کمبریج بر روی گزارشهای اخیر دریافتی از زیردریایی اتمی نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا و سفر اکتشافی دو سال پیش کشتی «اچاماس تایرلس» به آبهای قطب شمال بود. زمین، به زودی کلاهک سفید شمالش را از دست خواهد داد. علم بهتر است یا جاسوسی؟نیو ساینتیست، ترجمه احسان سنایی: آیا ستارهشناسان میتوانند ماهوارههای جاسوسی را کور کنند؟ همین موضوع نیروی هوایی ایالات متحده را نگران ساخته و بر آن داشته تا فعالیت لیزرهای پرقدرتی را که برای کانونی ساختن دقیق نور در تلسکوپهای غولپیکر زمینی به کار برده میشوند، محدودتر کند. ستارهشناسان بسیاری هشدار دادهاند که تحت چنین شرایطی، بسیاری از رصدهای کلیدیشان را از دست خواهند داد. سرنوشت سیاه حاکمان آبهااحسان سنایی: نهنگهای پوزهدار شمال به شدت حساس به صدا بوده و مانند بقیه نهنگهای منقاردار، از پالسهای صوتی برای شکار طعمه خود استفاده میکنند. اما در این میان، انفجارهای مهیب زیرآبی که برای کاوش مخازن زیرزمینی نفت توسط زمینشناسان صورت میپذیرد، توربینهای بادی موجود در پرورشگاههای ماهی نزدیک به ساحل و فعالیتهای کشتیرانی، اختلالات قابل توجهی را در ارتباطات و فعالیتهای این آبزیان ایجاد می کنند. کشف بزرگترین رد پای تاریختایمز، ترجمه احسان سنایی: دو طبیعتگرد فرانسوی، در حین عبور از منطقه پلاگن در حوالی لیون فرانسه، تصادفاً رد پاهای بزرگی مربوط به ۱۵۰ میلیون سال پیش را یافتهاند که احتمال میرود متعلق به دایناسوری ۱۰ بار سنگینتر از یک فیل بوده باشد. طبق اعلام مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، این رد پاها بزرگترین نمونههای کشف شده در تاریخاند. برخورد فضاپیمای کامیکازی ناسا به ماه در جست و جوی قطره آبی در آسماناحسان سنایی: به نظر میرسد برای کشف یک قطره آب در جایی بیرون از زمین راه زیادی را باید طی کرد و هزینههای زیادی را هم بایستی متحمل شد. دهم اکتبر، فضاپیمای کامیکازی ناسا پس از سفری ۵۰ میلیون کیلومتری با هزینهای بالغ بر ۷۹ میلیون دلار به کف گودالی تاریک در قطب جنوب ماه برخورد کرد تا نشانهای از آب بیابد. ۵۰۰۰ سال در جستجوی هوش فرازمینی - بخش دوم ما تنهاییماحسان سنایی: در سال ۱۹۵۰ انریکو فرمی، فیزیکدان برجسته ایتالیاییالاصل در گفت و گویی غیر رسمی گفته بود که اگر احتمال تشکیل حیات در منظومه شمسی ما را میتوان در هر سیستم ستارهای مشابه دیگری نیز دید، پس چرا هیچ نشانی از تمدنهای فرازمینی نمیبینیم؟ این سؤال، بعدها به پارادوکس فرمی مشهور شد. آیا تمدن مایا به دست خود نابود شد؟ناسا، ترجمه احسان سنایی: به مدت ۱۲۰۰ سال، آمریکای مرکزی قلمروی بیچون و چرای اقوام مایا بود. اما به ناگاه همه ساکت شدند. این سکوت عمیق، گواه یکی از بزرگترین فاجعههای انسانی در دوران پیش از تاریخ بود؛ مرگ جامعه پرنشاط مایا. چه روی داد؟ گروهی از پژوهشگران ناسا معتقدند پاسخی یافتهاند. یکی از باستانشناسان کهنهکار این گروه میگوید: «آنها، خود این کار را کردند.» کشف حلقهای غول پیکر به گرد سیاره زحلاحسان سنایی: بدون شک بلافاصله پس از شنیدن نام زحل، سیمای رنگ پریده سیارهای نخودی رنگ را به یاد خواهید آورد که با سیستمی از حلقههای باشکوه و دلفریب احاطه شده است. حلقههایی که قرنهاست ذهن دانشمندان را به خود معطوف داشته و هر از گاه خبر کشف جدیدی از ویژگیهای مرموز آنها را میشنویم. اما این بار تلسکوپ فضایی اسپیتزر بود که با کشف حلقهای غول پیکر به گرد این سیاره، پرده از رازهای دیرین چندی از اعضای خانواده زحل برداشت. جایزه نوبل فیزیک ۲۰۰۹ به افتخار نور و رنگمحسن عظیمی راد: کمیته نوبل هم از دوربین دیجیتال خوشش آمد! برای همین، نیمی از جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۰۹ به ویلارد بویل و جورج اسمیت اهدا شد؛ دو فیزیکدان تجربی آمریکایی، از آزمایشگاه بل که با ابداع CCD توانستند مهمترین گام را در ساخت دوربین دیجیتال بردارند. نیمه دیگر جایزه نوبل امسال هم به یکی دیگر از مهمترین زیرساختهای انقلاب فناوری اطلاعات تعلق گرفت: فیبر نوری. سفرنامه کاپیتان جیمز کوک و پیشبینی آب و هواتایمز، ترجمه احسان سنایی: گزارشهای آب و هوایی دقیق کاپیتان جیمز کوک در راه سفر به سرزمینهای ناشناخته که هر روز ظهر آنها را یادداشت میکرده، دارد به دانشمندان در راه پیشبینی اوضاع اقلیمی زمین کمک میکند. این اسناد که در مرکز اسناد ملی بریتانیا نگهداری میشوند، حاوی محاسبات بسیار دقیقی از دما، فشار هوا و نیز سرعت و جهت بادهای نقاط دورافتاده زمین است. آیا جایزهی نوبل احتیاج به بازبینی دارد؟تایمز: نوبل، معتبرترین جایزهای است که به یک دانشمند تعلق میگیرد، اما طبق اظهارات ۱۰ تن از برحستهترین پژوهشگران جهان، این جایزه برازندهی اهداف مشخص شدهاش نیست. آنها با امضای نامهی سرگشادهای که در مجله نیوساینتیست منتشر شده است معتقدند جایزهی نوبل نیاز به بازبینی داشته و بایستی با گسترش حوزههای تحت پوشش خود، مطالبات علمی قرن ۲۱ را نیز در نظر بگیرد. نوبل پزشکی ٢٠٠٩ کاشفان عامل عمر جاویدانمحسن عظیمیراد: اما زیستشناسی مولکولی، جذابیتهایی بیشتر از بقیه رشتههای پزشکی دارد. زیرا تحقیقات در اینزمینه، تاکنون توانسته به خیلی از پرسشهای بنیادی در تاریخ علم از پیدایش حیات روی زمین تا مکانیزم تکامل موجودات زنده پاسخ بگوید. هرچند هنوز خیلی پرسشهای اساسی دیگر در این زمینه باقی مانده ولی بهنوعی میتوان گفت که تحقیقات مولکولی، دربین سایر بخشهای پزشکی، نقش یک صفشکن لشگر را برای فتح نقاط تاریک پیرامون حیات بازی میکند. نگاهی به شیرخوارگاه آشوبناک ستارگاناحسان سنایی: چندی پیش، تلسکوپ فضایی غول پیکر هرشل، نمای بینظیر و شگرفی را از کهکشان راه شیری به تصویر کشید؛ صحنههایی باشکوه از آفرینش ستارگان که بشر تاکنون به آنها ننگریسته بود. هرشل بزرگترین تلسکوپی است که تاکنون در مدار زمین قرار داده شده است. مأموریت اصلی هرشل، درک نسبتاً جامعی از مکانیسم حاکم بر نخستین فازهای تکوین ستارگان است. ششمین فضانورد تاریخ در ۷۸ سالگی درگذشتاحسان سنایی: پاول رومنویچ پاپویچ، ششمین فضانورد تاریخ، چهارشنبه گذشته و پنج روز پیش از تولد ۷۹ سالگیاش، در بیمارستانی واقع در شبه جزیره کریمه اوکراین بر اثر سکته قلبی درگذشت. والنتینا ترشکوا، نخستین فضانورد زن تاریخ در مصاحبهای با خبرگزاری RIA novosti روسیه گفت: «پاول شخص فوقالعادهای بود؛ یک فضانورد حرفهای که خود را وقف کارش کرده بود و همچنین یک دوست خوب برای ما بود.» اشتباه در نتایج نخستین کالبدشکافی مومیایی در تاریخاحسان سنایی: در سال ۱۸۲۵، دکتر آگوستوس گرانویل، با سخنرانی خود در جمع اعضای انجمن سطلنتی، نوعی شور و هیجان علمی را برانگیخت. این پزشک ایتالیاییالاصل با ارائه نتایج نخستین کالبدشکافی یک مومیایی مصری در تاریخ، علت مرگ او را اعلام کرد. این مومیایی با قریب به ۲۶۰۰ سال قدمت، متعلق به زنی حدوداً ۵۰ ساله بود که شش سال پیش از کالبدشکافی در گورستان شهر باستانی تبس یافت شده و به موزه بریتانیا انتقال داده شده بود. برخورد نزدیک از نوع عمدیمحسن عظیمیراد: هفته آینده ماهواره LCROSS در برخوردی از پیش برنامهریزیشده به یک دهانه آتشفشانی در ماه برخورد خواهد کرد. در اثر این برخورد حجم عظیمی از لایههای رویی پوسته ماه به هوا برخواهد خاست. تعداد زیادی از رصدخانههای زمینی و فضایی و ماهگردها دوربینهایشان را به سمت محل این برخورد نشانه خواهند رفت تا یکی از مهمترین مسائل چند سال اخیر را حل کنند: وجود آب و مقدار آن در ماه. کشف قدیمیترین اسکلت از اجداد انساناحسان سنایی: کشف اخیر اسکلتی ۴.۴ میلیون ساله در اتیوپی، دانشمندان را امیدوار ساخته تا رد پای نخستین گامهای تکامل اجداد انسان را که سبب انشعاب آنها از شامپانزههای امروزی شد، بیابند. این موجود، ترکیبی از ویژگیهای انسان و شامپانزه را در خود جای داده؛ به طوری که دانشمندان هیچگاه قادر به حدس زدن آن نبودند. جدیدترین گزارش از وضعیت موجودات زنده زمین سایه انقراض بر سر یک دهم گونههای شناختهشدهاحسان سنایی: طبق نخستین بررسی جامع انجامگرفته بر روی حیات وحش سیاره ما، ۱۰ درصد از کل گونههای زیستی شناخته شده، در آستانه انقراض هستند. بر اساس گزارشی که اخیراً در نشریه «مطالعات ذخایر زیستی استرالیا» به چاپ رسیده است، تغییرات اقلیمی، خسارات انسانی مستقیم وارد شده بر محیط زیست و دیگر فشارها، سلامت ۹.۲ درصد از گونههای زیستی شناخته شده در زمین را تهدید میکند. بخش اول ۵۰۰۰ سال در جست و جوی هوش فرازمینیاحسان سنایی: ۱۷ سپتامبر امسال، پروژه «در جستجوی هوش فرازمینی» (یا به اختصار SETI) پنجاهسالگی خود را جشن گرفت. به دنبال انتشار مقالهای در شماره ۴۶۱ نشریه نیچر به قلم «جوزفه کاولوی» و «فیلیپ موریسون» بود که ایده آغاز به کار چنین پروژهای مطرح شد. در این مقاله، جستجوی سیستماتیک حیات ماورای زمینی، تلاشی ارزنده و بهصرفه معرفی شده بود. زلزلهای چون سیچوان؛ هر ۴۰۰۰ سال یک بارترجمه احسان سنایی: کشتگان، مصدومین و داغدیدگان زمینلرزه شدید سال ۲۰۰۸ در ایالت سیچوان چین، قربانیان رویدادی بودند که طبق پژوهشهای اخیر صورتپذیرفته توسط زلزلهشناسان، احتمال وقوع آن یک بار در هر ۴۰۰۰ سال است. نزدیک به ۸۸ هزار انسان در این حادثه که بزرگترین زمینلرزه ۵۰ سال اخیر چین بود، جان خود را از دست دادند. کشف واکسنی که ابتلا به ایدز را تا یکسوم کاهش میدهد این پایان راه نیستمحسن عظیمیراد: پنجشنبه گذشته، در اوج اخبار مربوط به اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، بسیاری از شبکههای خبری تلوزیونی برنامههای مستقیم خود از نیویورک را برای دقایقی قطع کردند تا خبری مهمتر از آنچه را که در ساختمان ملل متحد میگذشت، مخابره کنند: کشف نخستین واکسن بیماری ایدز در تایلند. اما آیا کابوس ایدز برای همیشه دست از سر بشر برخواهد داشت؟ |
لینکدونی
آخرین مطالب
موضوعات
|