Aug 2010

فاجعه‌ای خاموش در رودهای بولیوی

برگردان احسان سنایی: بولیوی، با قله‌های بلند آند و جنگل گرمسیری مرطوب‌اش؛ کشور «ترین‌»های اکولوژیکی‌ست. اما طی همین زمستان اخیر نیمکره‌ی جنوبی؛ سرمای نامتعارف جزئی از نواحی استوایی این کشور، جمعیت ماهیان آب شیرین‌اش را به‌شدت مورد هدف قرار داد و بالغ بر ۶ میلیون ماهی و هزاران تمساح، لاک‌پشت آبی و «دلفین رودخانه‌ای» را به کام نابودی کشاند.

کشف زبانی که نیست

برگردان احسان سنایی: یادداشت‌های پشت نامه‌ای ۴۰۰ ساله پرده از رازهای زبان ناشناخته‌ای برداشته‌اند که روزگاری دور توسط بومیان شمال پرو استفاده می‌شده است. دو سال پیش، نامه‌ای متلاشی توسط نویسنده‌ی اسپانیایی ناشناسی که چهار قرن پیش آن را نگاشته بود؛ در کلیسای مستعمراتی اسپانیایی‌ها کشف گردید. اما تیم زبان‌شناسان، همین اخیراً از اهمیت کلمات نامفهومی که پشت این نامه نوشته شده، آگاه شده‌اند.

ظهور دوماه در آسمان شایعه است

ایرج ادیب‌زاده: پیدا شدن دو ماه در آسمان در چنین شبی از مدت‌ها پیش در چند سایت ایرانی، حتی یک سایت اخترشناسی دختران بابل که البته دانش‌آموزی است، با آب و تاب مطرح و به علاقه‌مندان پیشنهاد شده است تا در چنین شبی ظهور این دو ماه را در آسمان تماشا کنند؛ این آیا واقعیت دارد؟ با دکتر محمد حیدری ملایری در این زمینه به گفت‌وگو نشستم و این سوال را نیز با وی در میان گذاشتم.

دریاچه‌های خشمگین؛ بلای کمیاب طبیعت

برگردان احسان سنایی: به‌گفته‌ی دانشمندان، طرح مکش حجم مرگبار دی‌اکسیدکربن تولیدی از بستر دریاچه‌ی «نیوس» کامرون، در آخرین مراحلش است، اما دو دریاچه‌ی آفریقایی دیگر نیز هم‌چنان میزبان تهدیداتی جدی‌اند؛ تهدیداتی برای حال، یا آینده‌‌ی ساکنان پیرامون‌شان. به‌موجب خروج انفجارگونه‌ی حجم گسترده‌ی گاز مهلک دی‌اکسیک کربن از بستر دریاچه‌ی نیوس، ۱۷۰۰ تَن از ساکنین روستاهای مجاور، در دم دچار خفگی شدند.

بازگشت حقه‌ی مریخی

ترجمه‌ی احسان سنایی: در کافی‌شاپ و یک روز نسبتاً سرد و آفتابی انگلستان. ایمیل‌هایم را بررسی می‌کردم و ‌خواستم ببینم امسال هم دوباره آمده یا نه! اگر آمده باشد، آن‌وقت می‌توانم منتظر سیل درخواست‌هایی از سوی رسانه‌ها و خبرگزاری‌هایی باشم که می‌خواهند از من صحت‌اش را بپرسند. البته من این را «حقه‌ی مریخ» می‌خوانم که دست‌کم از سال ۲۰۰۳ به رویدادی سالانه تبدیل شده است.

آلیاژ نو

برگردان احسان سنایی: طلا، به‌آسانی با نقره و پلاتین، تشکیل آلیاژ می‌دهد؛ اما معمولاً آمیزش‌اش با آهن خالص، به همان دشواری آب و روغن است. حال اما با یاری جادوی مغناطیس، این امر امکان‌پذیر گشته. ترتیب چینش اتم‌های یک آلیاژ، خواص شیمیایی فلزات سازنده‌اش را دگرگون می‌سازد و به‌‌واسطه‌ی توان‌ بالقوه‌اش در تأثیرگذاری بر برهم‌کنش‌های شیمیایی‌ست که این آمیزش فلزی، هم‌اکنون جنبه‌ای سودمند در علم و صنعت یافته.

سفر به جهنمی زیبا

برگردان احسان سنایی: تا چند ماه دیگر، سیاره‌ی زهره آرام در آسمان شامگاهی درخشنده‌تر از پیش خواهد شد و این، میهمانی بزرگی برای رصدگران آماتور و عکاسان آسمان شب است؛ هرچند تماشای سیمای فریبای این سیاره فقط‌ از دور جذاب و به‌یاد‌ماندنی‌ست. حال این را تصوّر کنید: دمای سطح زهره برای ذوب سرب کافی‌ست. جو این سیاره که ۹۶درصدش از دی‌اکسیدکربن است.

باکتری‌هایی که بینی دارند

ترجمه‌ی احسان سنایی: باکتری‌ها، به‌عنوان عامل تولید برخی از زننده‌ترین بوهای زمین شناخته می‌شوند؛ اما حال دانشمندان دریافته‌اند که این ریزجثه‌ترین جانداران نیز از حس بویایی منحصر به فردی برای خود برخوردارند. گروهی از میکروب‌شناسان دریایی دانشگاه نیوکاسل انگلستان، برای نخستین بار پی به وجود نوعی بینی مولکولی در باکتری‌ها برده‌اند که به آنان امکان شناسایی مواد شیمیایی بودار و معلّقی چون آمونیاک را می‌دهد.

روزهای خروش آتش و آب

برگردان احسان سنایی: آتش طغیانگر جنگل‌های غرب روسیه، میانگین روزانه‌ی مرگ و میر شهر مسکو را تا دو برابر حد پیشین‌اش رسانده است. باران‌های سیل‌آسا هم از سویی بر سرزمین‌های شمال پاکستان باریدن گرفته، حال‌آنکه ابرها رهسپار جنوب می‌شوند؛ رخدادی که سیلاب‌های ناشی از آن، طبق اعلام سازمان ملل، تاکنون ۱۴میلیون نفر را مستقیماً یا غیرمستقیم، از خود متأثر ساخته است.

از ساحل و صحرا، تا اسپانیا

ترجمه‌ی احسان سنایی: میلیون‌ها میکروارگانسیم، هرروزه از صحرای کبیر آفریقا و حوزه‌ی ساحلی این قاره‌ی خشکیده، با باد رهسپار خاک اسپانیا می‌شوند. «لویی پاستور» در ۱۸۶۱ نشان داده بود که میکروب‌ها می‌توانند از طریق هوا جابه‌جا شوند؛ اما تنها طی سالیان اخیر بود که متوجه شدیم باکتری‌ها، هاگ‌ها و ویروس‌ها نیز قادرند هزاران کیلومتر را طی کنند. تصاویر ماهواره‌ای، نشان از ابر پهناوری به ابعاد شبه‌جزیره‌ی ایبری، در آسمان اسپانیا می‌دهند.

جادوی قلع

ترجمه‌ی احسان سنایی: فلز قلع هرگز بها و اعتبار طلا، نقره و پلاتین را نداشته و نخواهد داشت؛ اما از دید یک فیزیکدان، ماده‌ای جادویی‌ست. فیزیکدانان دانشگاه راتگرز نیوجرسی، اخیراً طی مقاله‌ای در نشریه‌ی علمی نیچر، از مطالعات‌شان بر این فلز که به تکمیل دانسته‌هایمان از مفهومی موسوم به اعداد جادویی انجامیده، پرده برداشته‌اند؛ مطالعاتی که شاید سایر دانشمندان را در توصیف نحوه‌ی ایجاد عناصر سنگین حین انفجارهای ستاره‌ای نیز یاری کند.

آمازون؛ از آسمان

برگردان احسان سنایی: پژوهش‌گران تاکنون تنها توانسته‌اند از میزان آب‌های دشت سیلابی آمازون برآوردهای اولیه‌ای داشته باشند. در حقیقت اطلاعات موجود از حجم آب جاری در این دشت‌های سیلابی‌، اگر هیچ نباشد، بسیار اندک است؛ به‌گفته‌ی آلسادورف، اطلاعاتی از این دست در پیش‌بینی وقوع سیلاب‌ و خشکسالی‌های مرتبط با پدیده‌ی زمین‌گرمایی، حائز اهمیت فراوانی‌ست.

پس از یک دهه تحقیق: دریاها شلوغ‌اند

احسان سنایی: بنیاد آمار بین‌المللی حیات دریایی، تا به امروز ۱۲۰۰ گونه‌ی جدید دریا‌زی را معرفی کرده که طبق برآوردهای صورت پذیرفته، این تنها ۲۰ تا ۴۰ درصد از حجم حقیقی تنوع گونه‌های آبزی‌ست و ۶۰ تا ۸۰ درصدشان همچنان ناشناخته مانده‌اند. با وجود وسعت آمار، تنها پیام مشترکی که می‌توان از ۱۲ مقاله‌ی علمی منتشرشده دراین‌باره استخراج نمود، این است: حیات دریایی، به‌طرز حیرت‌آوری گسترده‌تر از تصورات ماست.

نظر به ذهن بی‌درز یک تروریست

ترجمه‌ی احسان سنایی: تصور شگردی را کنید تا بتوان به ذهن یک تروریست، سرک کشید. این تصور، آن‌قدرها هم امکان‌ناپذیر نیست. این را پژوهشی به‌دست متخصصین اثبات می‌کند. در این بررسی، هنگامی‌که پژوهش‌گران از جزئیات نه‌چندان برجسته‌ی حملات طرح‌ریزی‌شده به‌دست تروریست‌های فرضی‌شان مطلع گشتند؛ توانستند در آزمایشگاه، امواج P۳۰۰ مغزی را به دانسته‌های پنهان آن تبهکار ارتباط داده و از صحت و سقم گفته‌هایش مطمئن شوند.

فیس‌بوک، سخن می‌گوید!

ترجمه‌ی احسان سنایی: هر تحرکی کنید، هر بار که اکانت «توییتر»تان به‌روز شود؛ هستند کسانی که می‌بینندتان. زیاد در خصوص‌اش فکر نکنید؛ اما اگر از کاربران شبکه‌های اجتماعی هستید و با موبایل، یا اینترنت مرتباً در آن فعالید، تاکنون ردپای دیجیتالی روشنی گویای رفتارها، الگوهای سفر، خواسته‌ها و ناخواسته‌هایتان و افشاگر دوستان، وضع روان و عقایدتان از خود به جا نهاده‌اید. به‌عبارتی این ردپا، فراوان از شما و ویژگی‌هایتان به جهان می‌گوید.